Tripanosomiasis africana utaq puñuymanta unquy [1] kayqa runaqpata chaymanta wak uywaspata ima parasitaria unquy. Kayqa huk Trypanosoma brucei layamanta parásito kaqrayku rikhurin.[2] Iskay layas runakunaman chimpaq tiyan, kay Trypanosoma brucei gambiense (T.b.g) chanta kay Trypanosoma brucei rhodesiense (T.b.r.).[1] Kay T.b.g aswan kay 98% willasqa casusmanta huchayuq.[1] Iskayninku aswanta chimpachikunku huk chimpachisqa tsetse ch’uspi wach’iyrayku chaymanta aswanta tarikunku kay kampu hallp’aspi. [1] Qallariyninpi, kay unquypata ñawpa thaskiyninpiqa, q’aja, uma nanaykuna, siqsiku, chaymanta muquspi nanay ima tiyan.[1] Kayqa qallarin huk semana utaq kimsa semanamanhina wach’iymanta.[3] Semanasman utaq aswan killasnan kay iskay kaq thaskiyninqa musphaywan, mana allin coordinacionwan, sunk’aywan chaymanta mana puñuy atiywan ima qallarin.[1][3] Diagnostico kaqqa ruwakun kay parásito mask’aywan huk yawar map’a (frotis) nisqawan utaq kay linfático yakupi huk nudo kaqmanta.[3] Huk wasa tuyupi tuqsiy kaqqa ancha munasqa ruwakuynin yachanapaq imachus hukhina kay ñawpa thaskiypi kay iskay kaq thaskiypi ima kay unquymanta tiyan.[3] Kay sinchi unquykunamanta hark’ayninqa anchata munakun kay chimpachisqa ayllukunapi huk yawar analisiswan kay T.b.g. kaqpata hampiyninpaq.[1] Hampiyninqa aswan hasa sichus unquy pachampi tarikun chay chaymanta manaraq neurologicos sintomasqa rikhuriptin.[1] Kay ñawpa kaq thaskiyninmanta hampiyninqa kay pentamidina utaq suramina hampiswan hampikun.[1] Kay iskay kaq thaskiyninmanta hampiyninqa kan eflornitina utaq huk tupachiy nifurtimox kay eflornitina kaqwan ima kay T.b.g. kaqpaq hampikun.[3] Kay melarsoprol iskayninku hampiyninpaq kaqtaq, kay T.b.r. kaqpaqlla churakun kay sinchi iskay kaq efectosninrayku.[1] Kay unquyqa rikhurin aswanta kay wakin Sub-Saharan Africaayllukunapi, huk 70 hunu runakunahina chimpachikuy atiq 36 suyukunapi.[4] Kay 2010 watamanta ñawpaqman 9.000 runakunatahina wañuyman apan,kay 1990 watapitaq 34.000 kaqllata.[5] Tantillakun 30,000 runakunahina kunanpacha chimpachisqa kasqankuta, huk 7.000 musuq chimpaykunawan ima kay 2012 watapi.[1] Aswan kay 80% casosmanta kay República Democratica del Congokaqpi tarikun.[1] Kimsa rikhuriykuna kay kunan thaskiypi tarikurqa: huk kay 1896 watamanta kay 1906 watakama aswanta Uganda kaqpi chanta kay Kungu mayu suyu kaqpi chanta iskay kay 1920 chaymanta 1970 watapi achkha africanos suyukunapi.[1] Wak uywakuna, wakakunahina, kay unquywan kankuman utaq chimpachikunkuman.[1]

Tripanosomiasis africana
Akllana hawa imankunawan
CIE-10B56
CIE-9Mana allin chani
DiseasesDB29277 Plantilla:DiseasesDB2
MedlinePlus001362
eMedicinemed/2140
MeSHD014353
Unquspaykiqa hampikamayuqman riy Hampiqpa willaynin 

References llamk'apuy

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 WHO Media centre (June 2013). Fact sheet N°259: Trypanosomiasis, Human African (sleeping sickness). http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs259/en/. 
  2. Plantilla:MedlinePlusEncyclopedia
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Kennedy, PG (2013 Feb). "Clinical features, diagnosis, and treatment of human African trypanosomiasis (sleeping sickness).". Lancet neurology 12 (2): 186-94. PMID 23260189. 
  4. Simarro PP, Cecchi G, Franco JR, Paone M, Diarra A, Ruiz-Postigo JA, Fèvre EM, Mattioli RC, Jannin JG (2012). "Estimating and Mapping the Population at Risk of Sleeping Sickness". PLoS Negl Trop Dis 6 (10): e1859. Error: Bad DOI specified. 
  5. Lozano, R (Dec 15, 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010.". Lancet 380 (9859): 2095–128. Error: Bad DOI specified. PMID 23245604. 
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Tripanosomiasis_africana&oldid=619717" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)