2022 watapi Java Occidental nisqapi pacha kuyuy

Java Occidental pacha kuyuyqa 21 ñiqin inti raymi killapi 2022 p'unchawpi, 13:21 pacha pachapi, 5,6 Mww hatun kayninpi, Cianjur llaqtap qayllanpi Java Occidentalpi, Indonesiapi. 268 runakunallam wañurqaku, 1.083 runakunam heridasqa karqaku, 151 runakunañataqmi chinkachkanku. Cianjur llaqtapiqa 22.198 masnin wasikunam dañasqa karqa. Chay pacha chhaphchiyqa Jakarta llaqtapin sinchita sientekurqan^[1].

tectónico nisqa churaykuna

Javaqa huk activo convergente frontera qayllapim kachkan, chaymi rakin Sunda Placa wichaypi, Australia Placa uraypi. Linderopiqa, Sunda Zanjawan riqsichisqa, wichayman riq Australia Placa nisqa Sunda Placa nisqap urayninman uraykamun. Chay zona de subducción nisqa 8,7 magnitudniyuq pacha kuyuykunata paqarichiyta atinmi, chaymanta Australia Placa nisqapas Java quchapata urayman uraykamuq litosfera ukupi aswan ukhu pacha kuyuykunatam hatarichin (intraslab terremotokuna). Chay zona de subducción nisqapiqa iskay hatun pacha kuyuymi, tsunami nisqapas 2006, 1994 watakunapim rikurirqa. 2009 watapi wasikuna ukupi pacha kuyuymi sinchita llakichirka^[2].

pacha kuyuy

Estados Unidos nacionpi Encuesta Geológica (USGS) nisqa qelqan willarqan chay terremotoqa Sunda Plate nisqa barcoq kurkun ukhupi choque-deslizamiento nisqa fallakusqanrayku kasqanmanta. Chay mecanismos focales nisqakunam qawarichin chay ruptura nisqa ruwakusqanmanta icha huk filoyuq norte lawman inclinación nisqawan, huk falla de deslizamiento derecha lateral nisqawan utaq huk filo izquierda inclinación nisqawan inti lluqsimuy ladopi. Chayqa tarikurqa 260 km (160 mi) noreste zona de subducción nisqamanta.

Cianjur llaqtapiqa 1844 watamanta pacham pacha kuyuyqa qillqasqa karqan, 1910, 1912, 1958, 1982, 2000 watakunapi pacha kuyuymi chay kitipi dañota rurarqan, wañuykunatapas rurarqan.

pacha kuyuypa impaktun

Chay pacha kuyuyqa chawpi hatunña karqan chaypas, mana ancha ukhunchasqa kasqanraykun sinchita chhaphchikurqan. Agencia Nacional de Contramedidas de Desastres (BNPB) nisqa, wasikuna, wasikuna ima maykamachus dañasqa kasqanqa chaninchakuchkallanraqmi, ichaqa "hatunmi" dañokuna kasqanmanta willakurqa. 22.198 wasikunallan dañasqa karqan, 6.570 wasikunan sinchita dañasqa karqan. Mana pisichu 2.071 shinallatak 12.641 wasikunami chawpi shinallatak llampu llakita rurashka. Huk rantikuna wasim thuñirurqa. Iskay gobierno kamachiy wasikuna, kimsa yachaywasikuna, huk hampina wasi, huk religioso wasi, huk islam internado ima dañasqa karqan^[3].

BNPB nisqanman hinaqa 268 runakunan wañurqanku - 122 ayakunan allinta reqsichikun. Yaqa llapan wañuykunaqa wasikuna tuñisqanraykum karqa. Yaqa llapankum escuelapi yachaqkuna karqaku, paykunaqa urmaq runtukunawan tuparuspankum wañurqaku. 1.083 runakunan k’irisqa karqanku, 151 runakunakamataqmi chinkasqa kashanku, yaqapaschá thuñisqa wasikunaq uranpi p’ampasqa kashanku. Chunka chunka yachakukkunami k’irishkakuna, paykunapak yachay wasiman runtukuna urmashkamanta. Yaqapaschá wañuqkuna yapakunman karqan, chay wañuqkuna wasikunaq thuñisqan uranpi p’ampasqaraq kasqankurayku. Huk 58.362 runakunataqmi wasinkumanta qarqosqa kanku.

Indonesia nacionpa capitalnin Yakarta llaqtapin sinchita sientekurqan chay terremoto, chaymi chaypi tiyaqkuna callekunaman hich’aykurqanku, hatun wasikunan kuyurirqanku, chaymi kamachirqanku huk llaqtamanta lloqsinankupaq^[4].

Pukyukuna

[1] ttps://www.cnnindonesia.com/nasional/20221121223137-20-876746/rk-korban-tewas-gempa-cianjur-tambah-jadi-162-jiwa

[2] ttps://bandung.kompas.com/read/2022/11/21/162119378/update-gempa-cianjur-46-orang-meninggal-dunia-ratusan-luka-luka-pasien-terus

[3] ttps://www.researchgate.net/publication/324427092_Basin_Resonance_and_Seismic_Hazard_in_Jakarta_Indonesia

[4] ttps://bandung.kompas.com/read/2022/11/22/113707778/gunung-gede-pangrango-dikabarkan-meletus-usai-gempa-cianjur-begini

[1]

[2]

[3]

[4]