Paqu, Paqucha, Alpaka icha Allpaqa nisqaqa (Vicugna pacos) huk ñuñuq, iskay ruk'anayuq uywam. Paquqa p'aqu llimphiyuqmi. Millmanmantaqa puchkaspa awaspa p'achatam ruranchik.

Paqu (Allpaqa)
Mit'an kamay
Regnum: Animalia
Phylum: Chordata
Classis: Mammalia
Ordo: Artiodactyla
Familia: Camelidae
Genus: Vicugna
Species: Vicugna pacos
Mit'an kamaypaq sutin
Vicugna pacos
Linnaeus

Qallariyninpiqa paqucha uywa nisqaqa manan runap uywanchu karqan, chaymantarapmi Llamata uywaspa, Wicuñatawam, hinaspapis Wanaku tawan uywaspa Paquchata hatarichinku. "Runap uywasqan uywa, manataq sallqa uywachu" niyta munarqaptin, Ikwadur kichwa shimi nisqapi tukuy animal nisqakunapaq, sallqakunapaqpas, "wiwa" nispa niytam qallarirqanku. Hinallataq Piruw suyupi uywan nikun.

Sutin llamk'apuy

Aymara simimanta alpaqa quichwa simimantataq p'aku imanintaq Inglis simipi Blond.[1]

Awasqa p'acha paquchamanta llamk'apuy

 
Paqucha uywa sutichasqa
 
Punchukuna Paqucha willmamanta ruwasqa Otavalo qhatupi, Ikwayur.

P'achataq q'aytumantam ruranchik. Chay q'aytuqa millmamanta icha yurakunap q'aytuchamantam - utkumanta icha huk yuramanta - puchkanchik. Utku yura lliwmanta aswan chaninchasqa q'aytucha yuram. Imatatak ruwawak paqucha willmawan:

Maypitaq tiyanku llamk'apuy

Paquchakunaqa kancha kanchalla tiyanku, achkan achkanpi. Sapa watan puna lumakunapi itaq pampakunapi Andes sutichasqapi, kasqallantak Arhintina, Wuliwiya, Chili, Ikwayur, hinallatakpis Piruw suyupi, kay suyupi allin mirachisqa mahdakuna kashkan, hastanmantapis hanan sayakunapi tiyanku 3500 - 5000 m s. n. m. kaman, kashallantakmi paqucha uywahkuna Hukllachasqa Amirika Suyukuna, Iwrupa, itaq [[Musuq Silanda ]].

Paquchakuna Piruw suyupi llamk'apuy

Paqucha Piruwpi[2]
Wata haykataq
Umakuna
2010 4 177 498
2011 4 322 258
2012 3 924 230
2013 3 978 290
2014 4 095 554
2015 4 318 374
2016 4 319 146

Mikhunakuna llamk'apuy

 
Paqucha Thiqti

Hinallatak mikunakunata ruwarquwak paqucha aychawan, paqucha aychaqa ancha munasqa kashkan maypipis, llaqtaknapichu, hatun umalli llaqtakunapichu, puna orqocunapichu, hatunpaq, huchuypaq, llipimpakmi.

Paqucha Thiqti llamk'apuy

Imawatak kay sumaq paqucha thiqtita mayk'uruwak:

Paqucha Raymi llamk'apuy

 
Paqucha Taripakuy Raymi

Paqucha Taripakuy huk raymin llipim hanan saya llaqtakunapi. Sapa watan paquchakuna walqachanku imaymana t'ikakunawan, miqunakunawan hina. Paqucha nisqaqa (Vicugna pacos) huk ñuñuq uywam. Willmanmantaqa puchkaspa awaspa p'achatam rurayta atinkumanmi.

Hawa t'inkikuna llamk'apuy

  1. http://etimologias.dechile.net/?alpaca
  2. Yachayniyuk Sistima, INEI
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Paqucha&oldid=647388" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)