Wikipidiya

Anaphilaksiya

(Anafilaxia-manta pusampusqa)

Kay Anaphilaksiya (gr. Αναφυλαξία, lat. Anaphylaxia, kast. Anafilaxia) huk sinchi alérgica kutichina utqhaytapacha ch’ampayan chanta wañuyman apawasunman.[1] Aswan riqsikuq sintomasqa kanku erupción siqsikuwan, kunkamanta punkiy, chanta pisi yawarmanta presión ima. Aswan riqsikuq causasqa qhañiykuna manchay wach’iykuna insectosmanta ima kanku, mikhunamanta chanta jampikunamanta ima. Kay patofisiológico ñiqipi, kay anafilaxia kaqpata causanqa kay wakin yuraq yawar células kaqmanta kacharpariynin kan kaykunaqa kay inmunológico kaqrayku manchay kay mecanismos mana inmunológicos kacharparisqas karqanku. Diagnosticonqa t’inkikun kay rikhuriyninkunaman sintomasninmanta chanta rikukuyninkunamanta ima. Ñawpaq jampiyninqa kachkan huk t’uqsina kay epinefrina kaqmanta, kaytaq wak ruwaykunawan hunt’achikun.

Anafilaxia

Angioedema kaqpa uyanpi waynata ñawikunayuq kichay hark'an. Kay kutichina kay chimpachisqa kay alérgenorayku kasqan.
Akllana hawa imankunawan
CIE-10T78.0-T78.2
DiseasesDB29153
MedlinePlus000844
eMedicinemed/128
MeSHD000707
Unquspaykiqa hampikamayuqman riy Hampiqpa willaynin 

Tantiyakun kay 0,05 kaqmanta 2% kaqkama tukuypacha runakunaqa mayk’aqpas kay anafilaxia unquywan kanqanku ñin, chanta kay porcentajesqa wiñachkan ñin. Kay simiqa hamun kay griegas simikunamanta ἀνά ana, ñiqay chanta φύλαξις filaxis, hark’akuy.

Síntomas / Watupanakuna

llamk'apuy
 
Anafilaxia kaqmanta sintomasnin.

Kay anafilaxia kaqqa achkha huk hina sintomasniyuq rikhurin chininikuna manchay phanikuna thaskiyninman hina [2][3] huk 5 kaqmanta 30 chinini kaqman qallariyninwan kan chay sichus rikuchikuyqa intravenosamanta chayqa, chanta 2 phanimanta sichus mikhunamanta chayqa. [4] Aswan riqsisqa unquq partesqa kanku: qara (80–90%), samaymanta aparato (70%), sistema gastrointestinal (30–45%), sunqu chanta yawarmanta vasos ima (10–45%), chanta kay chawpi sistema nervioso ima (10–15%)[3], iskay zonaswan manchay aswanwan unqusqas.[5]

Qara

llamk'apuy
 
Colmenas chanta erupción ima huk anafalaxia kaqwan runap wasanpi

Sintomaspiqa aswanta rikukun urticaria generalizada, siqsiku, erupción manchay simimanta punkiy.[6]Chay punkiyniyuq kaqkuna manchay angioedema kaqniyuq qarankupas ruphakuchkanman hina sientenkuman manataq siqsikutaqa. [4] Qallumanta manchay kunkamanta punkiyqa huk 20% hinata casosmanta rikhurin.[7] Wak sintomasqa kanman qhuña chanta punkiy kay conjuntivakaqmanta.[8] Qarapas huk anqas llimp’i hinaman tukupuchkanman kay pisi oxígeno kaqrayku.[8]

Samaymanta Aparato

llamk'apuy

Samaymanta síntomas rikhurinkuman kay mana aire kanman hina, ansaqiykuna manchay sinqa tapasqaima.[6] Ansaqiykunaqa qukun kay bronquiales aychakunamanta kharkatiyrayku [9], Sinqa tapasqaqa t’inkisqa kachkan kay tapaywan hatun vías secundarias punkiyman.[8] Chantapas ch’akallay, nanay q’ulltiptiyki manchay ch’uju rikhurinman.[4]

Sunqu chanta yawarmanta vasos ima

llamk'apuy

Rikhurinman kharkatiykuna kay coronarias sirk’akunapi qhipanwantaq miocardiomanta infartokaqwan, arritmia, manchayparo cardíaco kaq ima.[3][5] Unqusqakunaqa kay patología coronaria subyacente kaqwanqa aswanta tupankuman kay efectos cardíacos kaqkunawan kay anafilaxia rayku.[9] Kay kharkatiy cardíaco kaqqa t’inkisqa kachkan sunqupi kay células productoras histamina kaqmanta rikhuriyninman.[9] Chanta, ancha riqsisqa Utqhay sunqumanta t’iktikuna kay qukun kay pisi yawarmanta presiónrayku,[8]. Huk 10% kaqpi casosmanta willakurqa huk reflejo de Bezold–Jarisch kaq, kay Alliy sunqumanta t’iktikuna kaqtaq t’inkisqa kachkan kay Pisi yawarmanta presiónkaqwan.[10] Huk pisiyay kay yawarmanta presión kaqqa manchay huk shock (sichus distributivo manchay huk cardiogénico) kaqpas kan chay uma muyuy hinata quchikunman manchay Allin yuyay chinkayta.[9] Mayninpi hina kay pisi yawarmanta presionqa kanman kay huk sintomalla kay anafilaxia kaqmanta[7]

Wakkuna

llamk'apuy

Gastrointestinales sintomaspiqa kanman susunkakuna wiksa nanay, q’ichalira chanta q’ipnakuna ima.[6] Chanta musphay kanman, jisp’ay p’uruta mana kamachiy atikunchu manchay chakara nanay ima kikin uterinos susunkakunanman hina.[6][8] Pericerebrales Yawarmanta vasos dilataciónqa jap’ichinman uma nanaykunakaqkunata.[4] Chantapas huk phuti kaqpas manchay "utqhay wañuy" munay kaqpas hina willakurqa.[5]

Causas / Qallakuna

llamk'apuy

Kay anafilaxiaqa kutichiy hina rikhurimunman mayqin hawa sustanciamanpasrayku.[11] Aswan riqsikuq causas kankuman miyu insectos wach’iyrayku manchay qhañiyrayku, mikhunakuna chanta jampikuna. [10][12] Mikhunakunarayku aswan riqsisqa causas kanku wawakunapi waynakunapi ima; jampikuna, insectos wach’iynin chanta qhañiynin kunaraykutaq machu runaspi aswanta rikhurin.[5] Wakin causas aswan pisi rikukuq kanku: factores físicos, agentes biológicos kaqkuna kay wawsahina, látex, hormonales tikraykuna, aditivos alimentarios kay glutamato monosódico hina chanta kay colorantes alimentarios ima, chanta tópicos jampikuna ima.[8]Chantapas causas hina kanman kay factores físicos kay ejercicios hina (anafilaxia hina riqsisqa kaytaq rikhuriq ejerciciosrayku) manchay temperaturarayku (q’ajapas manchay chiripas), chiqan efectosniyuq kay mastocitokuna kaqninta. [5][13] Kay rikhurimuq casos ejerciciosrayku aswan t’inkisqa kachkanku kay wakin mikhuna mikhuywan.[4] Kay agentes bloqueantes neuromusculares, kay antibióticos chanta kay látex ima aswan riqsisqa causas kanku kay anestesia kaqpi. [14] Kay 32-50% casospi mana causanta yachakunchu, chayrayku sutichakun “anafilaxia idiopática”. [15]

Mikhunakuna

llamk'apuy

Achkha mikhunakuna rikhurichinkuman kay anafilaxia kaqta; tarikuq hina riqsichikunman kay ñawpaq riqsisqa mikhuymanta.[10] Aswan riqsisqa mikhunakunaqa huk hina kanku tukuy pacha kitiman hina. Kay culturas occidentalespiqa, aswan riqsisqa causasqa kanku kay maní, trigo, ch’aki puquykuna, kay marisco, challwa, willali manchay runtu mikhuyrayku.[3][5] Kay sésamo kaqqa ancha riqsisqa kay Oriente Medio kaqpi, Asia kaqpitaq aswanta riqsikun kay arroz chanta kay garbanzos kaqkuna ima kay anafilaxia kaqpata causasnin hina.[5] Sinchi causasqa riqsikun kay alérgeno,[10] kaqta mikhuptinchik ichaqa wakin runakunaqa sinchita reaccionanku qayllaykuptinkulla. Wawakunaqa alergiasninkuta atipankuman. Kay 16 watayuqpi, huk 80% wawakunamanta anafilaxia kaqwan kanku kay willaliman manchay runtukunaman ima chanta huk 20% anafilaxia kaqwan kay maníman karunchasqa kaqkuna kay mikhunata mikhuy atillanku.[11]

Jampikuna

llamk'apuy

Mayqin jampikunallapas causa kanman kay anafilaxia kaqpaq. Aswan riqsisqakunaqa kanku kay antibióticos betalactámicos (kay penicilinakaq hina), qhipantataq kay aspirina chanta kay fármacos antiinflamatorios mana esteroideoskaq ima. [3][16] Wak antibióticos kaqkunaqa aswan pisita churakunku, chanta kay reacciones kay antiinflamatorios mana esteroideos jampikunaman agentes específicos kanku, kay ñiy munan huk runa huk antiinflamatorio mana esteroideo jampiman alérgica kaptinpas atinman, jasapacha, wak hinata apaykachayta.[16] Wak mana ancha riqsisqa causasqa kanku kay quimioterapia, kay t’uqsinas, kay protamina chanta kay qhurasmanta jampikuna ima.[5][16] Wakin jampikunaqa (vancomicina, morfina, rayos X kaqninta contraste kaqkuna hina) anafilaxia kaqta qukunku chiqantapacha kacharispa kay mastocitos desgranulacionninta.[10]

Huk reacción huk agenteman kuti kutiqa llamk’aynin kuti kutiman hina ruwakun, chanta kay propiedades intrínsecas kaqkunaman hina. [17] Kay anafilaxia penicilinasman manchay kay cefalosporinas kaqkunaman rikhurimun qhipanta proteinaswan tinkuykuchikullaptin kurpu ukhupi, wakin agenteswan aswan jasata wakkunamanta tinkuykuspa.[4] Kay anafilaxia penicilinamanqa rikhurin kay 2.000 – 10.000 intervenciones terapéuticas kaqpi, wañuytaq qukun aswan pisita kaptin hukpaq sapa 50.000 intervencionespi.[4] Sichus pillapas reaccionan kay penicilinas kaqkunaman chay aswan achkhata reaccionanqa kay cefalosporinas kaqkunaman, ahinapas kikinllapuni wañuyqa aswan pisi kachkan hukpaq sapa 1.000 casospi.[4] Kay ñawpa agentes kay radiocontraste kaqmanta reaccionesta ruwachiq kanku huk 1% kaqpi kay casosmanta, kay ñawpaqkuna aswan pisi osmolares agentestaq reaccionachinku huk 0,04% casospi.[17]

Miyukuna

llamk'apuy

Insectos wach’iyninpa miyukunan manchay qhañiynin kay Himenópteros kaqkuna (warakuna chanta lachiwanakuna ima) manchay kay Triatominos (winchukakuna) anafilaxia kaqta qukunman chay manchikuq runakunaman. [3][18] Kay reacciones sistémicas ñawpa kaqkunaqa, tumpawan achkha kay local reaccionmanta kay wach’i muyuriyninpi, huk causa qhipaman anafilaxias qukunanpaq kanku; [19][20] mana ahinapas, khuskan kay wañuykunamanta mana ñawpaqta kay reacción sistémicawan kachkarqankuchu[21]

Riesgo factorkuna

llamk'apuy

Runakuna kay atópicas unquywan kay hina asma, eczema manchay rinitis alérgica ima aswan jasata unqunkuman kay mikhunamanta anafilaxia kaqwan, látex chanta radiocontraste kaqwan ima ichaqa manataq t’uqsina jampikunaraykuchu chantapas wach’iykunaraykuchu.[5][10] Huk yachana ruwakuypi wawakunapi tarikurqa kayta huk 60% kaqkunapi historialninkupi ñawpaqtaqa kay atópicas unquykunawan kasqankuta, chantataq aswan kay huk 90% anafilaxiawan wañuqkunamanta asmawan kachkanku.[10] Pikunachus kay mastocitosis kaqwan kachkanku chay manchay aswan achkha qullqi kayniyuq kanku chay aswanta unqunku.[5][10] Aswan achkha pacha thaskiptin chay kay aswan qhipa agente rikuchiyninmantaqa, aswan pisi riesgo kanqa.[4]

Patofisiología

llamk'apuy

Kay anafilaxia kaqqa huk sinchi alérgica kutichina utqhay qukuymanta achkha sistemas orgánicos kaqkunamantaq hap’in. [1][22] Kaytaq qukun kay mediadores inflamatorios kaqrayku chanta kay citoquinas kaqrayku ima kay mastocitos kaqmanta chanta kay basófilokuna kaqmanta ima, kay qukun kay huk reacción inmunológica kaqrayku ichaqa wakin kuti huk mana inmunológico mecanismorayku.[22]

Inmunológica

llamk'apuy

Kay mecanismo inmunológico kaqpi, kay inmunoglobulina E (IgE) kay antígeno (hawa material alérgica kutichina kaqta qukuq) kaqwan chaqrukun. Chayrayku kay antígeno k’askasqa kay IgE activa FcεRI mastocitos kaqpi chanta kay basófilos kaqpi receptores. Kayqa kay mediadores inflamatorios kacharpariyman apan kay histamina kaq hina. Kay mediadoresqa qhipantaqa kay tunqurimanta aychakunanta músculo liso k’uykullachin, huk vasodilatación kaqta hap’ichikunku, kay yawarmanta vasosmantapacha fluidos lluqsimuyninta yapanku chanta kay sunqumanta aychanta pisi t’ikti kaqta qun.[4][22] Chantapas huk mecanismo inmunológico tiyan kaytaq mana kay IgE kaqman t’inkikunchu, ichaqa mana yachakunchu sichus runapi kan chay.[22]

Mana inmunológica

llamk'apuy

Kay mana inmunológicos mecanismos kaqkunaqa sustanciasniyuq kanku kaykunataq kay mastocitos chanta kay basófilos kaqkunamanta desgranulación kaqta qukunku. Kayqa agentes kayhina kaqkunayuq medios de contraste, opiáceos, temperatura (q’aja manchay chiri ima) chanta kharkatiykuna ima.[13][22]

Diagnóstico / Reqsichisa

llamk'apuy

Kay anafilaxia kaqpata diagnosticonqa ruwakun kay criterios clínicos umachasqa kaqkunaman hina.[5] Anafilaxia kaqwan kankuman ñikun sichus kay qhipan kimsa sintomasmanta mayqinllawanpas kanku chay kay qhipan chininikuna/phanikuna thaskiynin ukhupi kay alérgeno rikuchikuyninman chayqa:[5]

  1. Qara manchay sumaq t’inkisqa tejidos mucosos, kay mana samay atiywan manchay pisi yawarmanta presión kaqwan.
  2. Iskaywan manchay aswanwan kay qhipan sintomasmanta:-
    a. Qara manchay t’inkisqa mucosas
    b. Mana samay atiykuna
    c. Pisi yawarmanta presión
    d. Síntomas gastrointestinales
  3. Pisi yawarmanta presión huk riqsisqa alérgeno rikuchikuyninman

Huk ataque kaqpiqa, yawar analisisqa kay triptasa kaqmanta manchay kay histamina (mastocitos kacharparisqan) kaqmanta allin kankuman kay insectos wach’iymanta manchay jampikunamanta anafilaxia kaqta tarinankupaq. Ichaqa, kay qhawaykunaqa pisi pachallapaq kanku sichus causaqa qukun mikhunarayku, manchay sichus runaqa huk pachan yawarmanta presión kaqniyuq kan chay,[5] chanta sichus mana específicokuna kankuchu chay kay diagnóstico kaqpaq.[11]

Rak’ikuynin

llamk'apuy

Kimsa chaninniyuq rak’ikuynin kay anafilaxia kaqmanta tiyan. Kay shock anafiláctico kaqqa k’askasqa kachkan kay huk vasodilatación sistémica kaqman kaytaq huk pisi yawarmanta presión kaqta qukun mayqinchus, willayninpi, aswan urapi kay 30% kaqmanta kachkan kay unqusqap línea basalninmanta manchay urapi kay standard chaninkunamanta[7] Kay anafilaxia bifásica kaqqa huk qhipan hamuq sintomasmanta kay 1 kay 72 qhipan phanikama ukhupi mana musuq tinkunayuqchu kay alérgeno kaqman.[5] Kay ruwakuymanta willayninkuna mana kikinchu kanku, chanta wakin yachanakunaqa ñinku kay ruwakuyqa chayan kay 20% kaqta casosmanta.[23] Kay ruwakullaypuniqa ruwakun kay 8 phani pacha ukhupi.[10] Kikin anafilaxia kaq hinallataq jampikun.[3] Kay pseudoanafilaxia kaqqa manchay kay reacciones anafilactoides kaqqa huk anafilaxia kaqpata wallpaman kaytaq mana ima alérgica kutichina kaqta qukunchu, manchay kay chiqan desgranulación kay mastocitos kaqmantarayku qukun .[10][24] Kay mana hark’asqa anafilaxia kaqqa kay kunan parlakuq simi kachkan kay Tukuy Pachamanta Qutu Alergia kaqrayku kaqkunapaq [24] chanta wakin sumaq yachaqkunaqa ñirinku manaña parlakunanta kay ñawpa simita.[10]

Ch’iklluriy alergias kaqkunamanta

llamk'apuy

[[Archivo:Allergy skin testing.JPG|thumb| Ruway huk Ch’iklluriy alergias kaqkunamanta paña makipi]] Kay Ch’iklluriy alergias kaqkunamanta kaqkunaqa yanapankuman yachanapaq imachus causanta. Kanku Ch’iklluriy cutánea alergias kaqkunamanta (kay cutáneas ch’iklluriy) kaq hina wakin mikhunakunapaq chanta wakin miyukunapaq ima.[11] Kay IgE específica analisisqa allin kanman kay willaliman, runtuman, maníman, ch’aki puquykunaman chanta challwaman ima alergiasta yachanapaq.[11] Kanku cutáneas ch’iklluriykuna kay penicilina kaqman alergiaspaq, ichaqa mana wak jampikunapaqqa.[11] Kay mana hark’asqa anafilaxia ruwaykunaqa yachakunkuman kay historial kaqraykulla manchay kay alérgeno parlakuq tinkuyninraykulla, ichaqa mana kay cutáneas ch’iklluriyraykuchu manchay mana kay yawar análisisraykuchu ima.[24]

Diagnóstico diferencial / Diferencial reqsichisa

llamk'apuy

Wakin kutiqa ancha sasa kanman yachanapaq mayqinchus kay anafilaxias asma kaqrayku kay síncope kaqmanta manchay kay manchhikuy ataques kaqmanta.[5] Mana ahinapas, asma kaqqa mana siqsikuyuqchu manataq gastrointestinales síntomasniyuqchu, uma muyuyqa jamun aswanta kay q’illuyaywan manataq anchatachu kay erupciónwanqa, chanta huk manchhikuy ataqueqa qara pukayayta ruwachinman ichaqa mana siqsikuta qukunchu.[5] Wak ruwaykuna kay hina kikinta rikukun chay kanku: escrombroidosis chanta anisakiasis.[10]

Tariykuna post-mortem

llamk'apuy

Huk wañusqa runapi kay anafilaxia kaqrayku kay autopsia kaqqa huk "ch’usaq sunqu" kaqta rikuchinman kaytaq kanman karqa huk pisillasqa retorno venoso vasodilatación kaqrayku chanta kay rak’iykachayman intravascular ñiqiman kay chawpi compartimentomanta perifericoman. [25] Wak willaykuna kanku kay edema laríngeo kaq, eosinofilia kaq surq’ankunapi, sunqupi chanta tejidospi ima, chanta tariyqa kay hipoperfusión miocárdica kaqmanta.[26] Kay analisiskunaqa triptasa suero yapasqa ñiqikunata tarirqanku, huk yapayta kay tukuy chanta aqllasqa ñiqikunapi kay IgE suero kaqmanta. [26]

Hark’akuy

llamk'apuy

Munakun kay anafilaxia kaqpata causanmanta hark’akunata. Chay casospi mayqinkunapichus kay mana atikunmanchu chay, kay desensibilización huk aqllay kanman. Kay Inmunoterapia kaq Himenópteros kaqpata miyuyuq kusa chanta huk 80-90% kaqta machu runakunamanta chanta huk 98% kaqta wawakunamanta desensibilizan kay warakuna, lachiwanakuna, hatun lachiwanakuna, q’illu lachiwanakuna alergiasmanta, chanta kay llimp’irasqa sik’imira –solenopsis-kuna kaqkunamanta ima. Kay inmunoterapia oral kaqqa kusa kanman chanta wakin unqusqakunata desensibilizan kay wakin mikhunakunamanta willali, runtukuna, ch’aki puquykuna chanta maniykunamanta ima hina; mana ahinapas, kutinpuq efectosqa riqsisqa kanku. Kay desensibilización atikullanmantaq wakin jampikunapaq, ichaqa munakun aswan achkha unqusqakuna hark’akullachunku kay agentemanta. Kay látex kaqman reaccionaqkunaqa chaninniyuq kanman hark’akuy kay reactividad cruzada mikhunakunamanta kay aguacates, latanus chanta papas hina, wakinkunamantaqa.[5]

Jampiynin

llamk'apuy

Kay anafilaxia kaqqa huk emergencia médica kaytaq munanman kay resucitación ruwanasta kay hinata vías aéreas kachariynin kaqta, oxígeno suplementario kaqta, achkha ñiqikunata kay fluidos intravenosos kaqmanta chanta huk sapa kuti qhawaykachayta.[3] Kay epinefrina kamachiyqa kachkan kay aqllakuq jampiynin, sapa kutitaq tupachisqa kay antihistamínicos kaqwan chanta kay esteroides kaqkunawan ima.[5] Munakun huk hospitalaria qhawaykachay pachata 2 kaqmanta 24 phanikama unqusqakunapaq kutiripusqankumanta pacha, kayqa sichus huk anafilaxia bifásica kaqrayku. [10][23][27][4]

Epinefrina

llamk'apuy
 
Kayqa huk ñawpa lluqsiy kay auto-inyector EpiPen kaqmanta

Kay Epinefrina (adrenalina) kaqqa ñawpaq jampiynin kay anafilaxia kaqmanta, ni huk contraindicación absoluta kaqniyuq jampikunanpaq.[3] Munakun churakunanta intramuscularmente huk epinefrina ruwayta kay chankap chawpi anterolateral uyanpi chay kutipacha sichus diagnosticopi tarikunman chay. Kay t’uqsinaqa watiqmanta churakunman sapa 5 chanta 15 chininikama sichus tarikuq kutichiyqa mana kusapachachu chayqa.[5] Huk 16 chanta 35% kaqpi kay casosmanta munakunpuni huk 2 kaq dosis[10], ichaqa mayninpi hina aswan 2 kaq dosismanta churakun.[5] Kay intramuscular ñanqa aswan kusa kay subcutánea churakuymanta ñisqaqa imaraykuchus kayqa huk mana utqhay ch’unqakuyniyuq kanman[28] Mana sinchi efectosnin kay epinefrina kaqmanta kanman kharkatiykuna, phuti, uma nanaykuna chanta t’iktikuna.[5]

Kay unqusqakuna betabloqueantes kaq jampiyniyuq kachkanku chaykuna kay epinefrina kaqman muchuyniyuq kankuman.[10] Kay ñanpiqa, sichus kay epinefrina mana allinchu chayqa kay glucagon intravenoso kaqta churakunman, chayqa huk ruway mecanismoyuq karunchasqa kay beta-receptorkuna kaqkunamanta.[10]

Sichus anchata munakunman chay, churakullanmantaq kay intravenosamente kaqninta huk qaywisqa epinefrina yakuta churaspa. Ichaqa, kay epinefrina intravenosa kaqqa t’inkikun kay arritmia kaqwan chanta kay infarto miocardiomanta kaqwantaq. [29] Kay Autoinyector epinefrinamanta kaqwan llamk’akun kay sapan churakuy iskay dosispaq, huk machu runakunapaq manchay wawakunapaq aswan 25 kg kaqniyuqkunaman chanta huktaq wawakunapaq 10 kaqmanta 15 kg kaqkama kaqniyuqkunaman. [30]

Apéndices

llamk'apuy

Kay Antihistaminas kaqkunaqa (kay H1 kay H2 kaq hina ima), sapa kuti llamk’akuptinpas chanta kusa kachkankuta ñikun kay teórico umachaypi, pisi tarikuyniyuq kanku. Huk Ensayo Cochrane kay 2007 kaqpi mana allin yachanakunata tarirqachu mayqinkunapichus willayninkuta atiykuchinankupaq [31] chanta ñikun mana ni huk efectoyuq kasqanta kay vías respiratorias manchay kay espasmos edema kaqkunapi.[10] Mana tarikunmanchu kay Corticosteroides kaqkuna huk hina kasqankuta kay kunan ñanpi anafilaxia kaqmanta, ichaqa kaywan llamk’akunman aswan pisillachinapaq kay anafilaxia bifásica riesgosta. Kay profiláctica kusa jampiynin kay casospi mana riqsisqachu. [23] Kay salbutamol Nebulizado ancha kusa kanman kay broncoespasmos kaqpaq mayqinkunachus mana kay epinefrina kaqwan jampikuqchu.[10] Kay Anqas metilenomanta kaqwan llamk’akurqa kay casospi mayqinkunapichus mana wak ruwaykunawan allinllarqankuchu, kay thakñiy efectosninrayku llusq’u aychakunamanta.[10]

Hark’aynin

llamk'apuy

Kay anafilaxia chimpachikuqpacha unqusqakunaman ñikun huk “alergiaspaq ruwana umachayniyuq” kanankuta, chanta ñikun tatakunata yachaywasikunaman willanankuta kay wawasninkuqpata alergiasninmanta chanta imatachus ruwakunan huk emergencia anafiláctica casopi [32] Kay ruwanapaq umachayqa kanqapuni kay autoinyectores epinefrinamanta kaqkunawan, willay apanapaqpuni huk alerta médica pulsera kaqta, chanta huk yachachiy imaynatachus kay causasmanta hark’akunapaq. [32] Kay Inmunoterapia wakin causaspaq tiyan, jamuq anafilaxia casosmanta hark’akunapaq. Huk desensibilización subcutánea jampikuyqa kay achkha wata thaskiypi kusa karqa kay wach’iq insectospaq, kay desensibilización oral kaqtaq kusa achkha mikhunakunapaq.[3]

Ñawpachasqa willay

llamk'apuy

Kay unqusqakunapi mayqinkunapichus causanku riqsisqa chanta utqhay médico jampikuymanta munakun chay, ñawpachasqa willayninqa kusa. [33] Causa mana riqsisqa kaptinpas, sichus allin ñawpa jampinawan kakun chayqa kay ñawpachasqa willayqa allin.[4] Sichus wañuyman chayakun chayqa, kayqa kanman kay respiratorias causas asfixia) hinarayku manchay cardiovasculares causas (shock) kaqrayku,[10][22] huk tarikuy wañuywan 0,7 kaqmanta 20% kaqkama casosmanta. [4][9] Utqhaychasqa wañuy casos karqanku huk machkha chininillapi.[5] Tarikuykuna kay anafilaxia unqusqakunapiqa ejerciciorayku kaypachasqa kusapacha kanku, aswan pisi casosniyuq chanta mana ancha sinchichu unqusqap wata hunt’ayninman hina. [34]

Epidemiología

llamk'apuy

Kay caso kaqqa anafilaxia kaqmanta kan huk 4,5 mirachisqa 100.000 runakunamanta sapa wata,[10] huk índice supervivenciamanta kaqwan kay 0,5 kaqmanta 2% kaqkama. [5] Porcentajes kaqkunaqa yapakunku: Casosqa kay 1980 watapi tantiyaspa 20 mirachisqa 100.000 kaqkama watapi karqa, kay 1990 watapitaq 50 mirachisqa 100.000 kaqkama sapa wata karqa. [3] Yapayqa kanman sina kay anafilaxia mikhunarayku kaqmanta. [35] Kay riesgo kaqqa aswan hatun kay waynakunapi sipaskunapi chanta warmikunapi ima.[3][10]

Kunanpi pacha kay anafilaxia kaqqa huchayuq kay 500–1.000 wañuykunamanta sapa wata (2,4 mirachisqa junupi) kay Estados Unidos kaqpi, 20 wañuykuna sapa wata kay Reino Unido kaqpi (0,33 mirachisqa junupi) chanta 15 wañuykuna sapa wata Australia kaqpi (0,64 mirachisqa junupi).[10]Kay wañuykunamanta tasasqa pisiyarqanku kay 1970 watapi chanta 2000 watapi[36] Australia kaqpi, wañuyqa kay anafilaxia mikhunamanta kaqraykuqa warmikunapi aswanta tarikun, kay insectos wach’iyraykutaq qharikunapi aswanta tarikun.[10] Kay anafilaxia kaqrayku wañuyqa aswan tarikun kay jampikunarayku.[10]

Ñawpa willaynin

llamk'apuy

Kay "afilaxia" kaqqa suticharqa Charles Richet kay 1902 watapi, chanta qhipantataq tikrakurqa "anafilaxia" kaqman allinta uyarikusqanrayku. [11] Kayrayku kay Premio Nobel Medicinamanta chanta Fisiologíamanta kaqta qurqanku kay anafilaxiamanta llamk’ayninrayku kay 1913 watapi.[4] Ahinapas, kay ruwayqa ñawpamantaña willakuq karqa. [24] Kay simiqa hamun kay Griego simikunamanta ἀνά ana, ñiqay, y φύλαξις filaxis, hark’akuy. [37]

Taripaynin

llamk'apuy

Sapa kuti anchata kallpakunku kay epinefrina sublingual kaqta ruwanapaq kay anafilaxia kaqta jampinapaq.[10] Yachanapi kay Subcutánea t’uqsina kay anticuerpo anti-IgE omalizumab kaqmanta kachkan huk método hina kutimuyninmanta hark’akunanpaq, ichaqa manaraq qukunchu jampikunapaq. [5][38]

Willaykuna

llamk'apuy

<div class="reflist {{#if: 

   | columns {{#iferror: 
     | references-column-width

Hawamanta t’inkiykuna

llamk'apuy
  1. ↑ 1,0 1,1 Tintinalli, Judith E. (2010). McGraw-Hill Companies. ed. Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York. pp. 177–182. ISBN 0-07-148480-9. 
  2. ↑ Oswalt ML, Kemp SF (Mayo 2007). «Anaphylaxis: office management and prevention». Immunol Allergy Clin North Am 27 (2):  pp. 177–91, vi. doi:10.1016/j.iac.2007.03.004. PMID 17493497. «Clínicamente, se considera que probablemente existe anafilaxia si se cumple uno cualquiera de tres criterios a lo largo de minutos u horas». 
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 Simons FE (Octubre 2009). «Anaphylaxis: Recent advances in assessment and treatment». J. Allergy Clin. Immunol. 124 (4):  pp. 625–36; quiz 637–8. doi:10.1016/j.jaci.2009.08.025. PMID 19815109. https://secure.muhealth.org/~ed/students/articles/JAClinImmun_124_p0625.pdf. 
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 Marx, John (2010). Mosby/Elsevier. ed. Rosen's emergency medicine: concepts and clinical practice 7th edition. Philadelphia, PA. p. 15111528. ISBN 978-0-323-05472-0. 
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 5,21 5,22 5,23 Simons, FE; World Allergy, Organization (2010 Mayo). «World Allergy Organization survey on global availability of essentials for the assessment and management of anaphylaxis by allergy-immunology specialists in health care settings.». Annals of allergy, asthma & immunology : publicación official del Colegio Americano de Alergias, Asma e Inmunología 104 (5):  pp. 405–12. doi:10.1016/j.anai.2010.01.023. PMID 20486330. http://www.csaci.ca/include/files/WAO_Anaphylaxis_Guidelines_2011.pdf. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Sampson HA, Muñoz-Furlong A, Campbell RL, et al. (Febrero 2006). «Second symposium on the definition and management of anaphylaxis: summary report—Second National Institute of Allergy and Infectious Disease/Food Allergy and Anaphylaxis Network symposium». J. Allergy Clin. Immunol. 117 (2):  pp. 391–7. doi:10.1016/j.jaci.2005.12.1303. PMID 16461139. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Limsuwan, T; Demoly, P (2010 Julio). «Acute symptoms of drug hypersensitivity (urticaria, angioedema, anaphylaxis, anaphylactic shock).». The Medical clinics of North America 94 (4):  pp. 691–710, x. doi:10.1016/j.mcna.2010.03.007. PMID 20609858. http://smschile.cl/documentos/cursos2010/MedicalClinicsNorthAmerica/Acute%20Symptoms%20of%20Drug%20Hypersensitivity%20(Urticaria,%20Angioedema,%20Anaphylaxis,%20Anaphylactic%20Shock).pdf. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Brown, SG; Mullins, RJ, Gold, MS (2006 Sep 4). «Anaphylaxis: diagnosis and management.». The Medical journal of Australia 185 (5):  pp. 283–9. PMID 16948628. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Triggiani, M; Patella, V, Staiano, RI, Granata, F, Marone, G (2008 Sep). «Allergy and the cardiovascular system.». Clinical and experimental immunology 153 Supl 1:  pp. 7–11. doi:10.1111/j.1365-2249.2008.03714.x. PMID 18721322. PMC 2515352. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2515352/?tool=pubmed. 
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 10,19 10,20 10,21 10,22 10,23 10,24 10,25 Lee, JK; Vadas, P (2011 Julio). «Anaphylaxis: mechanisms and management.». Clinical and experimental allergy : journal of the British Society for Allergy and Clinical Immunology 41 (7):  pp. 923–38. doi:10.1111/j.1365-2222.2011.03779.x. PMID 21668816. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 Boden, SR; Wesley Burks, A (2011 Julio). «Anaphylaxis: a history with emphasis on food allergy.». Immunological reviews 242 (1):  pp. 247–57. doi:10.1111/j.1600-065X.2011.01028.x. PMID 21682750. 
  12. ↑ Worm, M (2010). «Epidemiology of anaphylaxis.». Chemical immunology and allergy 95:  pp. 12–21. doi:10.1159/000315935. PMID 20519879. 
  13. ↑ 13,0 13,1 editores, Marianne Gausche-Hill, Susan Fuchs, Loren Yamamoto, (2007). Jones & Bartlett. ed. The pediatric emergency medicine resource (Rev. 4. ed. edición). Sudbury, Mass.. pp. 69. ISBN 978-0-7637-4414-4. http://books.google.ca/books?id=lLVfDC2dh54C&pg=PA69. 
  14. ↑ Dewachter, P; Mouton-Faivre, C, Emala, CW (2009 Nov). «Anaphylaxis and anesthesia: controversies and new insights.». Anesthesiology 111 (5):  pp. 1141–50. doi:10.1097/ALN.0b013e3181bbd443. PMID 19858877. 
  15. ↑ editor, Mariana C. Castells, (2010). Humana Press. ed. Anaphylaxis and hypersensitivity reactions. New York. pp. 223. ISBN 978-1-60327-950-5. http://books.google.ca/books?id=bEvnfm7V-LIC&pg=PA223. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Volcheck, Gerald W. (2009). Humana Press. ed. Clinical allergy : diagnosis and management. Totowa, N.J.. pp. 442. ISBN 978-1-58829-616-0. http://books.google.ca/books?id=pWZLkZB7EW8C&pg=PA442. 
  17. ↑ 17,0 17,1 Drain, KL; Volcheck, GW (2001). «Preventing and managing drug-induced anaphylaxis.». Drug safety : an international journal of medical toxicology and drug experience 24 (11):  pp. 843–53. PMID 11665871. 
  18. ↑ Klotz, JH; Dorn, PL, Logan, JL, Stevens, L, Pinnas, JL, Schmidt, JO, Klotz, SA (2010 Jun 15). «"Kissing bugs": potential disease vectors and cause of anaphylaxis.». Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America 50 (12):  pp. 1629–34. doi:10.1086/652769. PMID 20462351. 
  19. ↑ Bilò, MB (2011 Jul). «Anaphylaxis caused by Hymenoptera stings: from epidemiology to treatment.». Allergy 66 Suplemento 95:  pp. 35–7. doi:10.1111/j.1398-9995.2011.02630.x. PMID 21668850. 
  20. ↑ Cox, L; Larenas-Linnemann, D, Lockey, RF, Passalacqua, G (2010 Marzo). «Speaking the same language: The World Allergy Organization Subcutaneous Immunotherapy Systemic Reaction Grading System.». The Journal of allergy and clinical immunology 125 (3):  pp. 569–74, 574.e1-574.e7. doi:10.1016/j.jaci.2009.10.060. PMID 20144472. 
  21. ↑ Bilò, BM; Bonifazi, F (2008 Agosto). «Epidemiology of insect-venom anaphylaxis.». Current opinion in allergy and clinical immunology 8 (4):  pp. 330–7. doi:10.1097/ACI.0b013e32830638c5. PMID 18596590. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 Khan, BQ; Kemp, SF (2011 Agosto). «Pathophysiology of anaphylaxis.». Current opinion in allergy and clinical immunology 11 (4):  pp. 319–25. doi:10.1097/ACI.0b013e3283481ab6. PMID 21659865. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Lieberman P (Septiembre 2005). «Biphasic anaphylactic reactions». Ann. Allergy Asthma Immunol. 95 (3):  pp. 217–26; quiz 226, 258. doi:10.1016/S1081-1206(10)61217-3. PMID 16200811. 
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Ring, J; Behrendt, H, de Weck, A (2010). «History and classification of anaphylaxis.». Chemical immunology and allergy 95:  pp. 1–11. doi:10.1159/000315934. PMID 20519878. http://media.wiley.com/product_data/excerpt/42/04708611/0470861142.pdf. 
  25. ↑ Anaphylaxis, Author: Stephen F Kemp, MD, FACP; Chief Editor: Michael A Kaliner, MD;http://emedicine.medscape.com/article/135065-overview#showall
  26. ↑ 26,0 26,1 Da Broi, U; Moreschi, C (2011 Enero 30). «Post-mortem diagnosis of anaphylaxis: A difficult task in forensic medicine.». Forensic Science International 204 (1-3):  pp. 1–5. doi:10.1016/j.forsciint.2010.04.039. PMID 20684869. 
  27. ↑ Resuscitation Council (UK) (ed.): «Emergency treatment of anaphylactic reactions – Guidelines for healthcare providers» (PDF) (Enero de 2008).
  28. ↑ Simons, KJ; Simons, FE (2010 Agosto). «Epinephrine and its use in anaphylaxis: current issues.». Current opinion in allergy and clinical immunology 10 (4):  pp. 354–61. doi:10.1097/ACI.0b013e32833bc670. PMID 20543673. 
  29. ↑ Mueller, UR (2007 Agosto). «Cardiovascular disease and anaphylaxis.». Current opinion in allergy and clinical immunology 7 (4):  pp. 337–41. doi:10.1097/ACI.0b013e328259c328. PMID 17620826. 
  30. ↑ Sicherer, SH; Simons, FE, Section on Allergy and Immunology, American Academy of, Pediatrics (2007 Marzo). «Self-injectable epinephrine for first-aid management of anaphylaxis.». Pediatrics 119 (3):  pp. 638–46. doi:10.1542/peds.2006-3689. PMID 17332221. 
  31. ↑ Sheikh A, Ten Broek V, Brown SG, Simons FE (Agosto 2007). «H1-antihistamines for the treatment of anaphylaxis: Cochrane systematic review». Allergy 62 (8):  pp. 830–7. doi:10.1111/j.1398-9995.2007.01435.x. PMID 17620060. 
  32. ↑ 32,0 32,1 Martelli, A; Ghiglioni, D, Sarratud, T, Calcinai, E, Veehof, S, Terracciano, L, Fiocchi, A (2008 Agosto). «Anaphylaxis in the emergency department: a paediatric perspective.». Current opinion in allergy and clinical immunology 8 (4):  pp. 321–9. doi:10.1097/ACI.0b013e328307a067. PMID 18596589. 
  33. ↑ Harris, publicado por Jeffrey; Weisman, Micheal S. (2007). Informa Healthcare. ed. Head and neck manifestations of systemic disease. London. pp. 325. ISBN 978-0-8493-4050-5. http://books.google.ca/books?id=31yUl-V90XoC&pg=PA325. 
  34. ↑ editor, Mariana C. Castells, (2010). Humana Press. ed. Anaphylaxis and hypersensitivity reactions. New York. pp. 223. ISBN 978-1-60327-950-5. http://books.google.ca/books?id=bEvnfm7V-LIC&pg=PA223. 
  35. ↑ Koplin, JJ; Martin, PE, Allen, KJ (2011 Oct). «An update on epidemiology of anaphylaxis in children and adults.». Current opinion in allergy and clinical immunology 11 (5):  pp. 492–6. doi:10.1097/ACI.0b013e32834a41a1. PMID 21760501. 
  36. ↑ Demain, JG; Minaei, AA, Tracy, JM (2010 Agosto). «Anaphylaxis and insect allergy.». Current opinion in allergy and clinical immunology 10 (4):  pp. 318–22. doi:10.1097/ACI.0b013e32833a6c72. PMID 20543675. 
  37. ↑ merriam-webster.com (ed.): «anaphylaxis».
  38. ↑ Vichyanond, P (2011 Sep). «Omalizumab in allergic diseases, a recent review.». Asian Pacific journal of allergy and immunology / lanzado por la Sociedad Tailandesa de Alergia e Inmunología 29 (3):  pp. 209–19. PMID 22053590. 
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Anaphilaksiya&oldid=643637" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)