Brasilpi Congresoman ataca 2023 watapi

Brasilpa Kunrisu nisqap llallinakuyninqa 8 ñiqin kantaray killapi 2023 p'unchawpim karqan, Luiz Inácio Lula da Silvap 2022 watapi Brasilpi hatun akllanakuypi atipasqanmanta, ñawpaq umalliq Jair Bolsonaro nisqap yanapaqninkuna Federal Hatun Huñup wasinta, Mamallaqtap Kunrisu nisqap wasinta atakaptin Brasilmanta, Planalto umalliq wasi Tres Poderes llaqtapi Brasilia uma llaqtapi. Senador Veneziano Vital do Rigo, Presidente Provisional del Senado Federal, paktachirka kay chaqwakuna Cámara Verde de la Cámara de Diputados llankay wasita mana kasushkamanta, shinallatak Planalto palacio wasiman yaykuyta munashkamanta. Lula umalliqmi mana Brasilia llaqtapichu karqan chay ataque ruwakusqan pacha, nitaqmi Bolsonaropas karqanchu, payqa Brasilmantan Estados Unidosman rirqan Orlando (Florida) llaqtapi, manaraq Lula 1 p’unchay enero killapi 2023 watapi kamachiyman churasqa kashaqtin.

Chay ataqueqa Lula kamachikusqanmanta huk semana qhepamanmi karqan, askha semanakuna Bolsonaroq yanapaqninkunaq ch’aqwasqanku qhepamanpas. Chay ch’isi qhepamanmi willarqanku Corte Suprema, Congreso, Presidencial wasiman phawaykachasqankumanta. Chay wasi haykusqankuwanmi pachantinpi gobiernokuna usqhaylla huchacharqanku. 18:00 BST (UTC 03:00), Lula willakurqa huk decreto firmasqanmanta, Distrito Federalpi estado de emergencia federal nisqa kamachiyta, enero killa tukukuykama 2023. Congreso mana sesión nisqapi kasqanrayku, payqa yuyaykushanmi emergencia nisqa ruwayta huñunakuypi chay resolución nisqamanta votanankupaq. Brasil suyupi seguridad nisqakunan kinsantin wasikunata ch’uyancharqanku 21:00 BST nisqa pachakama.

imarayku kasqanmanta

Bolsonaro Brasilpa umalliqnin kachkaptin, aliadukuna, yanapaqninkunapas 6 ñiqin kantaray killapi 2021 watapi Hukllachasqa Amirika Suyukunap Kapitulionta llallinakuy hina ataka nisqa yuyayta phawaykacharqanku, Bolsonaro musuqmanta akllanakuypi atipaptin. Bolsonaropa yanapaqninkunam 2022 watapi Brasilpi hatun akllanakuypi achka akllanakuypi llullakusqanmanta rimarqaku, chaymi Bolsonaro atiparqa. Paykunaqa rikuchirqankun maquinas electrónicas de voto nisqapi mana allin kasqanmanta, votacionpa ruwayninkunata, chaykunatan sospechoso hina qhawarirqanku, elección nisqapi llank’aqkunapi mana confiasqankutapas; Militarkunan yanaparqanku eleccionkunata qhawanankupaq, manataqmi tarirqankuchu engañaq señalkunatapas. Bolsonaropa yanapaqninkunam redes sociales nisqawan akllanakuypi llullakuymanta llulla willakuykunata mastarirqaku, chaymi aswanta kallpancharqaku chay huñunakuypi kaqkunata.

Wakin veteranokuna kallpancharqakum camionta manejaqkunapa huelganta manaraq iskay kaq ronda akllanakuy kachkaptin, chaymantam karqa coronel Marcus Currie, paymi, 16 octubre killapi 2022 watapi, huk videota churarqa, chaypim kallpancharqa camionta manejaqkunata huelga ruwanankupaq, iskay kaq rondamanta ñawpaqtaraq. Chay lockdowns nisqamanta clip nisqa Telegram nisqapi askha pro-Bolsonaro nisqa huñukunaman churasqa karqan. YouTube nisqapi huelga nisqapaq waqyakuykuna ruwakurqa.

Kamiyun purichiqkunap protestankunaqa 3 ñiqin inti raymi killapi 2022 watapi manaña vaporniyuqchu karqan, Bolsonaro nisqap yanapaqninkunaqa Brasilpa Fuerzas Armadas nisqap wasikunap muyuriqninpi huñukuyta qallarirqanku. Sao Paulo, Rio de Janeiro, Brasilia, Florianópolis, Recife, Salvador hinaspa huk llaqtakunapi, regionkunapipas instalaciones militares nisqakunapim qawachirqaku. Bolsonaropa wakin yanapaqninkunam golpe militarta mañakurqaku.

Lula akllanakuypi atipasqanqa, Hatun akllanakuypi atipasqanqa, 12 ñiqin disimri killapi 2022 watapi, Bolsonaropa karu paña yanapaqninkunam Brasília llaqtapi Policía Federal nisqap umalliq wasinman yaykuspa callepi antawakunata ruphachirqanku, Lula mana juramentota rurananpaq maqanakuyta hatarichisqanmanta hap'ispa in. Policiakunan granadas de aturdimiento nisqawan gas lacrimógeno nisqawan ch’eqechirqanku. Policiakunan hark’arqanku Brasilia aeropuerto internacional qayllapi bombardeayta munasqankuta, 23 diciembre killapi; Kay runataka ña hapishkami shuktak puncha. Paypa willakusqanman hinaqa, Bolsonaropa rimasqanwanmi kallpanchasqa karqa, chaypim tapukurqa electoral ruwaypa allin kayninta. Bolsonaro yanapaqkuna huk atakakunata rurarqanku Lula kamachiy qallariypi.

2 ñiqin kantaray killapi 2023 watapi, Anderson Torres, Bolsonaro kamachiyninpi ministru karqan, Distrito Federal nisqap Seguridad nisqap umalliqninmi karqan. Torresqa Brasilmanta 6 ñiqin tarpuy killapi tutamanta Orlando llaqtaman, Florida llaqtaman, Estados Unidos llaqtaman chayarqan, 7 ñiqin tarpuy killapi chayman chayarqan, ataquekuna kachkaptin huk horakunallaraq kachkaptin, Bolsonaro Orlando llaqtaman chayamusqanmanta huk semana qhipaman.

Planificación y financiamiento nisqa

Chay ataque ruwayta yuyaykusqankumanta willakuykunaqa 2023 watapi ñawpaq semanapin purisharqanña, WhatsApp nisqapi, Telegram nisqapipas askha huñukunamantan uyarinapaq lloqsimurqan. Chay willakuykuna chaskisqankupin rikukurqan askha runakunaq maqanakuyninta hatarichinapaq ruwaykunata organizayta munasqankuta, hinallataq policiakunata engañanankupaqpas. Tukuy mamallaktamanta achka tantanakuykuna, ayllullaktakunami Brasilia llaktaman autobuskunata apanakunata rurarkakuna, chay rikuchiykunata rurankapak. Twitter, Facebook, Instagram nisqa medios sociales nisqakunaqa manan pisiyachirqankuchu akllanakuymanta pantachiq nisqankuta, chaymi nin, chay sitiokunata utilizaspa akllanakuymanta willakuykunata tariq runakunaqa chay pantachiq nisqankuwanmi tuparqanku.

Luiz Inácio Lula da Silva umalliq umalliq gobierno federalmanta kaqkunan yacharqanku ch’aqwaqkunaq yuyaykusqankuta, ichaqa Distrito Federal nisqapi kamachikuq Ibanes Rochami segurarqan chay situacion controlasqa kasqanmanta. Ichaqa Rochaqa 7 p’unchay enero killapi 2023 watapin rimanakusqa seguridadpi kananpaq plankunata cambiarqan, chaymi huk huch’uy unidad de seguridadlla chaypi karqan chay tormenta qallariqtin. Mana sutiyuq gobiernopi llamkaqkunam The Washington Post nisqaman willarqaku, Bolsonaro yanapaqkunata Brasilia llaqtaman apanankupaq autobuskunapa chaninnintaqa chunka estadokunamanta qullqi quqkunam pagarqaku, chaypim kachkanku sector agronegocio nisqapi llamkaqkunapas. Ministro de Justicia Flavio Dino nisqa, chaykamaqa manan atisqachu "sut'ita t'aqayta" qolqewan tupaq ruwaykunata. "Imachus seguro niwaq chayqa, qolqechakuymi karqan", nispan yapaykurqan.

sucesokuna

7 puncha enero killa tutamantami tukuy Brasilmanta pachak masnin autobuskuna Brasiliaman chayamurka, Bolsonaro yanapakkunata apamushpa. Paykunaqa Brasil nacionpi Ministerio de Defensa nisqapa ñawpaqenpi campamentopi kaq 200 runakunawanmi huñunakurqaku, chaymi 4.000 masnin runakunaña karqaku. 8 enero tardepin Comando del Ejército nisqa qayllamanta lloqsimurqanku, chaypin wakinqa askha semanakuna campamentopi kasharqanku, chaypin protestarqanku, chaypin mañakurqanku golpe militarta ruwanankupaq. Lulapa gobiernonmi chay protestantekunata qarqoyta munarqa. Chayta mana allinta ruwaptinkum kamachirqani seguridadta astawan kallpanchanankupaq. Ministro de Justicia chay semanan takyachirqan chay campamentokuna ch’usaqyachisqa kananmanta.

Chay huñunakuypi kaqkunam Congreso wasipa hichpanpi policiakunapa harkaqninkunata pakispanku policiakunawan kaspikunawan tuparurqaku, chaymantam policiakuna gas lacrimógeno hinaspa pimienta ch’aqchurqaku. Chayna kaptinpas, wakin policia militarkunatam hapirurqaku chay atacaqkunata llampu sunqu kasqankumanta. Chaymantataq chay rikuchiqkuna Planalto palacioman, kamachiy atiypa tiyananman, Corte Suprema Federal nisqamanpas yaykuyta munarqanku.

Senador Veneziano do Rego CNN Brasilman chiqapcharqan, chay rikuchiqkuna Congreso wasiman yaykuchiyta atisqankuta. Paypa nisqanman hinaqa, chayarunkum hanaq lawman, chaypim kachkan Senado Federalpa hinaspa Cámara de Representantes nisqapa cúpulas nisqakuna, chaynallataqmi Salón Verde nisqamanpas. Protestaqkunan chay wasi pataman verde q’ello pancarta mast’ariyta munarqanku. Chaymantapas rikurqakum achka runakunapa wakin huñunakuyninkuna Brasil Imperiopa banderanta apachkaqta. Qhepamanmi chay rikuchiqkuna Congreso wasiq rampanman wicharqanku, hinaspan chayarqanku Corte Suprema Federal nisqa wasiman, Planalto palaciomanpas, chaypin chay wasikunaman haykuyta munashaspa, mana allin ruwaykunata ruwarqanku, policiakunatataqmi atacarqanku, ichaqa askha kutita ch’aqwasqanku qhepamanmi chay rikuchiqkuna atirqanku iskaynin wasikunaman haykuy, chaypin aswan askha ruwaykuna, maqanakuypas karqan. Brasil ejercitomanta soldadokunan kutichirqanku, iskay helicópterokunan chay runakunata ch’eqechiyta munarqanku. Shuk antawa fuerzas nacionales llankaymantami willashkami kay estanqueman urmashkami kay yuyarinata rikuchik kay makanakuykunapi.

Sabotaje nisqa ofensiva nisqapi mast’arikurqan. Achka artekunam, ahinataq pinturakuna, sillakuna, mesakuna ima waqllichisqa utaq suwasqa karqan chay ataquepi, chaymanta riqsisqa ruwaykuna ahinataq república nisqap embleman hinallataq 1988 watapi hatun kamachiy qillqap ñawpaq qillqasqanpa copian. Shinallatak chapakkunaka Consejo de Seguridad Institucionalmanta armakunata, municiónkunata, documentokunatapash shuwashkami. CNN Brasilwan rimanakuypi, senador Randolph Rodríguez nirqa, pichqa granadas de mano puchusqata tarisqankuta, chaymanta kimsa granadas de mano saqisqa Corte Suprema Federal nisqapi, iskaytaq Congreso Nacional nisqapi.