Kay esquistosomiasis (bilharziasis kaqhina, riqsisqa ch’urukuna khurukunamanta ruphay, chaymanta Katayama ruphay)[1][2] kay unquy khururayku rikurin kay Esquistosoma imayna kayninhina kan. Kayta unkusqa chimpachiyta hisp’anaman utaq ch’unchulaman quyta atin. Rikuchinnin kanman wisa nanay, k’ichalira, aka yawarwan, hisp’aykaqpi yawar. Maypichus unaymanta hepatitis hap’ichin, ruru nanay, infertilidad, utaq isqu unquy p’urupi quyta atikunman. Wawakunapi hap’iyta atikunman mana sumaq hatuyaq mana yuyay kanchu.[3]

Esquistosomiasis

Skin blisters on the forearm, created by the entrance of Schistosoma parasite.
Akllana hawa imankunawan
CIE-10Plantilla:ICD10
CIE-9Plantilla:ICD9
MedlinePlus001321
MeSHD012552
Unquspaykiqa hampikamayuqman riy Hampiqpa willaynin 

Hap’iynin llamk'apuy

Kay unquy chimpakun yakurayku maychus khurukuna tiyan. Kay khurukuna unqusqayakurayku rikurimunku. Kay unquy ancha wawallapipuni hatunyachasqa suyukunapi rikun maychus kanku asuwan munasqa unqusqa yaku pukllaspa. Wak qutukuna kanku tarpuq runakuna, challwa hap’iqkuna hinapis runakuna maychus hap’inku mana llimphu yakuta punchawkunapi.[3] Kayta helmintos unqusqakuna qutupi khusqa.[4] Kay rikuchin qallarin mask’aspa runtukunata khurupta utaq akapi khurukuna runakunapi. Hinapis anticuerpos kay yawar unquypi mask’akuyta atikunman.[3]

Hark’akuna hampinakuna ima llamk'apuy

Tukuy ima chaynana tiyan hark’anapaq kay unquyta yakuta pichan chaymanta ch’urukuna yupaynin huchuyachin. Ayllukunapi maypi unquykunaqa atinkun llapa qutupaq praziquantel hampiwan khusqan sapa wata hamut’aspan. Kay ruwakun pisiyachispa yupayta unqusqa runakunata chanta mirachisqa unqusqamanta huchuyachiy. Hinapis praziquantel hampita kay unqusqapaq maychus ñin Organización Mundial de la Salud kaqrayku maychus yachanku mana sumaqta kayta.[3]

== Epidemiología ==Kay esquistosomiasis unquy hap’in 210 (iskay junu chunkayuq)runakunapi kay k’alitun pachapi,[5] chaymanta nikunpis 12.000 (chunka waranqa iskayuq) kaqmanta [6] 200.000 (iskay pachaq waranqapaqa) kaqman sapa wata runakuna wañunku.[7] Kay unquy asuwan Africa kaqpi tarisqan, hinapis Asia chaymanta America del Sur.[3] 700.000.000 (qamchis junu) runakunapi, aswan 70 (qanchis chunkayuq) suyukunapi, tiyakunku maychus unquy riqsisqa.[7][8] Esquistosomiasis chanta malaria unqusqalla kan huk parasitokuna unquy aswan hatun economico impactohina tiyan.[9] Ñawpaq pachamanta musuq punchawkunaman 20 siglopi, kay esquistosomiasis riqsisqa sintoma kay yawar hisp’api kasqan chayta huk qhari yawar menstruaciónpi Egipto kaqmanta hinapis rikusqa rito qallariypaq wawakunapaq t’aqakun q’uñi unquykunawan.[10][11] Kayta akllasqa mana qhawasqa tropical unqusqa kaqhina kan.[12]

Willakuykuna llamk'apuy

  1. Schistosomiasis (bilharzia). NHS Choices (Dec 17, 2011) (p'unchaw: 15 March 2014 )
  2. Schistosomiasis (12/02/2013) (p'unchaw: 11 June 2014 )
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Schistosomiasis Fact sheet N°115. World Health Organization (February 2014) (p'unchaw: 15 March 2014 )
  4. Chapter 3 Infectious Diseases Related To Travel (August 1, 2013) (p'unchaw: 30 November 2014 )
  5. Fenwick, A (Mar 2012). "The global burden of neglected tropical diseases.". Public health 126 (3): 233–6. Error: Bad DOI specified. PMID 22325616. 
  6. Lozano, R; Naghavi, M; Foreman, K; Lim, S; Shibuya, K; Aboyans, V; Abraham, J; Adair, T et al. (Dec 15, 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet 380 (9859): 2095–128. Error: Bad DOI specified. PMID 23245604. 
  7. 7,0 7,1 Thétiot-Laurent, SA; Boissier, J; Robert, A; Meunier, B (Jun 27, 2013). "Schistosomiasis Chemotherapy". Angewandte Chemie (International ed. in English) 52 (31): 7936–56. Error: Bad DOI specified. PMID 23813602. 
  8. Schistosomiasis A major public health problem. World Health Organization (p'unchaw: 15 March 2014 )
  9. The Carter Center. Schistosomiasis Control Program (p'unchaw: 2008-07-17 )
  10. Kloos, Helmut; Rosalie David (2002). "The Paleoepidemiology of Schistosomiasis in Ancient Egypt" (PDF). Human Ecology Review 9 (1): 14–25. http://www.humanecologyreview.org/pastissues/her91/91kloosdavid.pdf. 
  11. Rutherford, Patricia (2000). "The Diagnosis of Schistosomiasis in Modern and Ancient Tissues by Means of Immunocytochemistry". Chungara, Revista de Antropología Chilena 32 (1). ISSN 0717-7356. http://www.scielo.cl/scielo.php?pid=S0717-73562000000100021&script=sci_arttext. 
  12. Neglected Tropical Diseases (June 6, 2011) (p'unchaw: 28 November 2014 )
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Esquistosomiasis&oldid=626866" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)