Lautaro
Lautaro icha Liptaruqa (Qhichwa simichisqa niraqnin 'Liptaru') (Mapuchi simipi: "qaranchu") (; c. 1534 watapi – 29 ñiqin Ayriway killa, 1557 watapi) huk wayna mapuchi tuqi karqan, Chilipi Ispañakunap atipayninpa awqanpi yuriqikunap hark'ayninta pusasqanrayku, unay pacha Arawku awqanakuypi mapuchikunap llamk'achisqan taktikakunata wiñachispa. Liptaruqa wayna kayninpi Ispaña awqaqkunap hap'isqanmi karqan, wayna-sipas kayninpitaq Pedro de Valdivia umalliq atipaqpa kikin qaraqninmi karqan, ichataq 1551 watapi ayqirqan. Llaqtanpi kutispa tuqi nisqa sutichasqa karqan, mapuchi awqaqkunatataq pusarqan kastilla runakunawan achka atipaykunaman, Tucapel maqanakuypi tukurqan 1553 wata, Qhapaq raymi killapi, chaypi Pedro Valdiviamanta wañuchisqa karqan. Tifo unquy qallarisqanrayku, ch'akiy pacha, yarqay ima, mapuchi runakunaqa 1554, 1555 watakunapi ispañulkunata qarqunankupaq astawan llamk'ayta hark'arqan. 1556 watamanta 1557 watakamam Liptarup kamachisqan mapuchi runakunap huch'uy t'aqan Santiago llaqtaman chayayta munarqan, tukuy Chawpi Chili suyuta Ispaña kamachiymanta kacharichinapaq. Liptarupa kallpachakuyninqa tukurqan 1557 watapi, kastilla runakunap t'apqa-phawayquypi wañuchiptin.
