Naciones Unidas nisqa pacha tikraymanta hatun huñunakuy 2022 watapi

Huñusqa Naciones Unidaspa pacha tikraymanta hatun huñunakuynin 2022 COP27 sutiyuqpas, iskay chunka qanchisniyuq Naciones Unidaspa pacha tikraymanta hatun huñunakuyninmi, 6 p'unchawmanta 18 ñiqin inti raymi killapi 2022 watapi Sharm El-Sheikh llaqtapi, Egipto suyupi^[1].

Presidencia nisqa

República Árabe de Egipto iskay chunka qanchisniyuq huñunakuypi Naciones Unidaspa Conferencia de Cambio Climático 2022 nisqapi umalliq kayninta hap'irqan, chaymantataqmi Ihiptu mama llaqtap kancha ministrun Sameh Shoukry umalliqnin karqan, Inglaterra suyumanta umalliq kayta hap'ispa.

Hatun huñunakuypi yanapakuy

chaypi kaq suyukuna

Chay hatun huñunakuymanmi yaqa 197 suyukunamanta representantekuna hamunanku, chaypin kashanku 120 más suyukuna umalliqkuna, gobierno umalliqkunapas, paykunan kanku Mohammed bin Zayed bin Sultan Al Nahyan, Emiratos Árabes Unidospa umalliqnin, Mohammed bin Salman, príncipe heredero de Arabya Sawudpa qhapaq suyun, Mishaal Al-Ahmad Jaber Al-Sabah, Kuwait suyup umalliqnin, Emmanuel Macron, Ransiyap umalliqnin, Joe Biden, Hukllachasqa Amirika Suyukunap umalliqnin, achka tantanakuykunamantapas hinallataq chay hatun huñunakuypi participaq asociacionkunapas.

mana chaypi kaq suyukuna

Aswan riqsisqa suyukunamantam, mana chay cumbre climática nisqapiqa, China, Rusia, India, Ucrania suyukunam, Chinawan Indiawan yanapakusqanku ancha allin kaptinpas, aswan hatun industrializasqa suyukuna ukupi kasqankurayku, chaynallataq aswan hatun carbono lluqsichiq suyukunapi kasqankurayku. Gran Bretaña nacionmanta primer ministro Rishi Sunak sutiyoq runan willarqan chay hatun huñunakuypi mana participananta, ichaqa qhepamanmi chay decidisqanmanta kutichipurqan^[2].

Chay hatun huñunakuy ruwanapaq imapaq

Tiempoq tikrakuyninmanta rimanapaqmi, pacha tikraypa dañonkunata atipanapaq, pacha tikraypa dañonkunata atipanapaq, pachamamapa rupayninwan tupanapaq, carbono nisqapa lluqsiyninta yapanapaq, imayna allichanapaqpas, chaynallataqmi huk rimanakuyman chayana, chaymi yanapan gases de efecto invernadero nisqa pisiyananpaq ritmo nisqa yapakunanpaq hinallataq dióxido de carbono nisqapa lluqsiyninpas, chaymi yanapan planetapi temperatura nisqa 1,5 grados Celsius nisqamanta pisiman yapakunanpaq.

Abdel Fattah El-Sisi kamachikuqmi willakurqataqmi huk hatun huñunakuypi, chay hatun huñunakuypaq huk punta kaq meta kasqanmanta, chaymi huk hoja de ruta nisqa churanapaq, chaynapi rimanakusqa ruwaykunata ruwanankupaq, ñawpaqtaraqmi rimarqaku Naciones Unidas nisqapa Conferencia de Cambio Climático 2015 nisqapi, París llaqtapi, chaymi umalliq sutichasqa (cumbre de implementación).

qawarayay

Chay hatun huñunakuypa ñawpaqninpi, Human Rights Watch nisqa, Egipto suyupi libre rimaypa imayna kasqanmanta, hinallataq aswan hatun derecho humano nisqamanta llakikuyninta rikuchisqa, hinaspa tapusqa maykamachus chay condicionkuna allinchakunanpaq mañakunapaq. K'amiqkunap, juristakunap, huk llaqta qhawaqkunap ima rimasqankuqa karqan, kamachiy pulitiku kamachiy, achka runakunap wisq'asqa kaynin, 2013 watapi Abdel Fattah al-Sisi umalliqpa awqaq suyun golpe nisqamanta pacha sociedad civil nisqaman, oposición nisqamanpas hark'aykuna churasqa.

Organizaciones internacionales de derechos humanos nisqakunan willarqanku Egipto nacionpi yaqa 60.000 político presokuna kasqankuta. Egiptomanta wisq’asqa activista Alaa Abdel-Fattahmi chay hatun huñunakuymanta k’amirqan, chaymi Egipto suyupi ruwakun, hinaspan nirqan “tukuy suyukunamanta kay hatun huñunakuy ruwayta atiq suyukunamanta, paykunan akllarqanku chay suyuta hark’aq protestakunata, llapa runakunata wisq’achiq, chaymi rikuchin imaynatas kay pacha qhawarin kay asuntomanta”, nispa. Chay kikin ladopin askha qelqaqkuna, periodistakuna, yachaysapa runakuna, políticokuna, hukkunapas firmarqanku huk cartapi, chaypin willarqanku Egipto nacionpi chay hatun huñunakuy ruwaymanta llakikuyninkuta, chay firmaqkunamantan karqanku Canadá nacionmanta qelqaq Naomi Klein, Estados Unidos nacionmanta medio ambientemanta yachaq Bill McKibbin, Caroline Lucas, a Partido Verde Británico nisqap representanten.

12 ñiqin tarpuy killapi 2022 watapi Human Rights Watch nisqa, chunka iskayniyuq masnin activistakunawan, yachaysapakunawan, yachaysapakunawan, Egipto suyupi pachamamamanta llamk'aq periodistakunawan rimanakuymanta willakuyta hurqurqan^[3], willakuyman hinaqa, Egipto suyu kamachiqpa sinchi hark'ayninmi independiente nisqamanta mana kamachiy tantanakuykuna, pachamamamanta tantanakuykunapash, Sinchitami harkashka tantanakuykunapa ushayta, sapanmanta rimariykunata, chakra llankaykunatapash, pachamama pachamama amachanapak mutsurishkakunata^[4].

Pukyukuna

[1] ttps://sdg.iisd.org/events/2021-un-climate-change-conference-unfccc-cop-27/

[2] ttps://www.nytimes.com/2022/08/08/world/middleeast/egypts-prisons-conditions.html

[3] ttps://egyptembassy.net/ar/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%B9%D9%84%D9%8A-%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%8A%D8%A9-%D8%B9%D9%84%D9%8A/

[4] ttps://www.theguardian.com/environment/2022/jul/29/fears-egypt-cop27-summit-human-rights-abuses

[1]

[2]

[3]

[4]