Wikipidiya

Wak'as munisipyu nisqapaq musuqchasqapura wakin kaynin

Explorar historial interactivamente
← ñawpaq hukchasqa kaykunaQatiq hukchasqa kaykunaman riy →
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualWikitexto
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Siq'i 59:
|}
 
'''Wak'as''' ([[kastilla simi]]pi: ''Vacas'', ''[[wak'a]]'' nisqamanta sutinchasqa) nisqaqa iskay ñiqin munisipyu, [[Jarani pruwinsya]]pi, [[Quchapampa suyu]]pi, [[Buliwya]] mama llaqtapi. Uma llaqtan [[Wak'as]], riqsisqataq "'''Papaq llaqtan'''" sutiwan, ashkha [[papa]] puqusqanrayku.
 
Qhipa runayupayman jina tiyapun 12.511 runakunan (2001).
 
 
== Allpa saywachi ==
[[Wak'as]] riqsisqaallin riqsisqallataq quchasninrayku, mayqinkunachus aswan jatunkuna kanku Quchapanpa suyu ukhupi kanku.
 
* Quchakuna: [[Parququcha]], [[Asiruqucha (Quchapampa)|Asiruqucha]], [[Junt'utuyu]], [[Pilawit'u]], [[Qullpaqucha]], [[Yanatama]].
Línea 74 ⟶ 75:
[[Rikcha:Puya raimondii 3.jpg|thumb|left|160px|[[Titanka]]p tuktunkuna]]
[[Rikcha:Vacas, Asiruqucha.JPG|thumbnail|290px|right| [[Asiruqucha (Quchapampa)|Asiruqucha]]]]
Astawanqa [[Wak'as]] sumaq riqsisqa ashkha [[papa]] puqusqanrayku, chayraykutaq "'''Papaq llaqtan'''" ninku; jinallataq waq puquykunapis puqullankutaq.
 
JaqaypiKay kallankutaqmunisipyupi Chukiqayarakunawiñan juk ñawpa mallki, Chukiqayara ([[Titanka]] / [[Puya]] / [[Kara]] / [[T'ikanka]]) (''Puyasutiwan raimondii''))riqsisqa, mayqinkunachust'ikan sapa pachaq wataslla t'ikankuwatalla, chantapiswiñantaq 10 m. aswanta, [[JaraniQuchapampa pruwinsyasuyu]] ukhupiqapi Wak'asllapi tiyankutiyan kay mallkiqa. Ñawpaq tariq riqsichiqtaq karqa jamut'asqa [[Phransya]]manta Alcide d'Orbigny 1838 watapi. Kay mallkiq jamut'asqa sutin ''Puya raimondii''.
 
Tiyallantaq kay waq alikunamallkikuna:
* [[Alisu]] (''Alnus acuminata'')
* [[Anrreswaylla]] / [[Andres waylla]] (''Cestrum Parqui L’Herit'', ''Cestrum mathewsi'')
* [[Ch'illka]] / [[t'ula]] (''Baccharis dracunculifolia'')
* [[Ichhu]] (''Stipa ichu'')
* [[Kalistu]] (''genus Eucalyptus'')
* [[Kishwara]] / [[Kiswar]] (''Buddleja incana'')
* Mat'ara / [[tutura|t'utura]] (''Scirpus californicus'')
* [[Kichka muqu-muqu]] (''Sulcorebutia steinbachii'')
* [[Qayara]]
* [[Qiwiña]] / [[Qiwuña]] (''Polylepis'')
* Ulala / [[UlalaWaraqu]] (''Cactus flagelliformis'', ''Eriocereus tephracanthus'') / [[Waraqu]]
* Waqaq [[Sawsi]] (''genus Salix'')
 
== Fauna ==
[[Rikcha:Vacas, La Plaza 4 de diciembre.JPG|thumb|right|290px| [[Wak'as]], ''Plaza 4 de diciembre'']]
QuchakunapiQuchakunampi tiyan ashkha uywakunap'isqukuna: [[challwa]]kuna, [[wallata]]kuna (''Chloephaga melanoptera''), [[pariwana]], [[suq'a]], [[Panama (pisqu)|panama]] (''Oxyura jamaicensis''), [[chullunpa]]; [[challwa]]kunapis tiyallankutaq.
 
Chaymanta kallankutaj waqkay uywakunak'itakuna: [[llama]], [[wisk'acha]], [[atuq]], [[añathuya]] (''Mephitidae'') , [[k'itaquwi]], [[ch'usiqa]], [[wamani (uywa)|wamaniwaman]], [[p'isaqa]], [[yuthu]], [[Hamp'atu|jamp'atu]], [[k'ayra]]nkuli, [[qaraywa|ararankha]], [[katari]]pis.▼
 
Tiyallankutaq kay uywakuna: [[llama]], [[quwi]], waqkuna ima.
▲Chaymanta kallankutaj waq uywakuna: [[llama]], [[wisk'acha]], [[atuq]], [[añathuya]] (''Mephitidae'') , [[k'itaquwi]], [[ch'usiqa]], [[wamani (uywa)|wamani]], [[p'isaqa]], [[yuthu]], [[katari]].
 
== Chiriqunuy ==
Línea 236 ⟶ 238:
== Yachachiy ==
[[Rikcha:Vacas, Alumnos del Instituto Normal Superior Ismael Montes.JPG|thumbnail|290px|right| Yachakuqkuna Ismael Montes Jatun Yachay Wasimanta]]
 
* [[Wawa wasi]]kuna : ''Guardería Sagrado Corazón de Jesús''
Yachachiymanta rimaspa Wak'as munisipyupi tiyan tukuy yachay wasikuna. Ñawpaq juch'uy yachay wasi qhari wawakunapaq kamasqa karqa 1862 watapi, kikin Wak'as llaqtapi. Aswan qhipatataq kamarqa yachachiq Toribio Claure [[Challwamayu (llaqta)|Challwamayu]]pi ''Escuela Indigenal de Vacas'' nisqata 1935 watapi, Warisata yachay wasi unanchayninman jina, purum runakunaq wawasninku yachakunankupaq. Kunanqa tiyan tukuy juch'uy llaqtakunapi Juch'uy Yachay wasikuna jinallataq wakimpi Chawpi yachay wasikunapis.
* [[Huch'uy yachay wasi]]kuna: ''Unidad Experimental Vacas''
 
* [[Chawpi yachay wasi]]kuna: ''Colegio Profesor Toribio Claure''
*1946 [[Yachaywatapi suntur]]kuna: Wak"'aspi'Escuela jatunNormal yachayRural wasiIsmael Montes''", kunan "''[[Ismael Montes Jatun Yachay Wasi| Instituto Normal Superior Ismael Montes]]''", 18 p'unchay [[Hatun puquy killa|jatun puquy killa]] 1916 watapi kamasqa Tunquli, [[Qulumi munisipyu|Qulumipi]], apasqa karqa ''Escuela Indigenal de Vacaspa'' wasinman; maypichus kunankama wakichikunku musuq yachachiqkuna llank'amunankupaq kasqallantaqpurumakunapi.
 
== Chiwalaki Wayrawasi ==
Línea 280 ⟶ 282:
== Pukyukuna ==
<references/>
 
== Qhawallaytaq ==
* [[Wak'as|Wak'as llaqta]]
* [[Ismael Montes Jatun Yachay Wasi]]
 
== Hawa t'inkikuna ==
{{commonscat|Vacas (Cochabamba)}}
"https://qu.wikipedia.org/wiki/Wak%27as_munisipyu" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)