Ikwayur nisqapaq musuqchasqapura wakin kaynin

Contenido eliminado Contenido añadido
a r2.7.1) (Rurana antacha Yapasqa: ckb:ئیکوادۆر
Xqbot (rimanakuy | llamk'apusqakuna)
a Rurana antacha Yapasqa: rmy:Ekuador; cambios triviales
Siq'i 65:
Ikwadurpi, ñawpak ashta waranka wata, tawka runa llaktakunata tiyarkan. Kashna, Valdivia runakunaka, [[Manawi marka]]pi, [[Santa Elena marka]]pipash kawsarkan, {{formatnum:3500}} AC - {{formatnum:1800}} AC watakunapi. Paykuna, sumak [[K'apra|rakchikkuna]] karkan. [[Awya Yala]]pi, mana ñawpak shuktak runakunaka rakchikunata rurana yacharkan.
 
Tawka wiñay kawsay yachakkuna, [[Juan de Velasco]] yachakshina yuyarkan, ashta watamanta, [[Inka hawaykawsay|Inkakuna]] shamushkakaman, shuk mamallakta hatun pushak [[Kitu]]pi kawsarka, pay Ikwadurpa [[Antikuna]]ta kawarkan, [[Puruha]] llaktamanta ([[Chimpurasu marka]]pi), [[San Gabriel]] llaktaman ([[Karchi marka]]pi). Chay hatun pushakka, Shyri nishkami. Kunanka, mana tukuy wiñay kawsay yachakkuna shina yuyan. Ashtawan yachakkuna yuyan, Ikwadurpi, [[Inka hawaykawsay|Inkakuna]] shamushkakaman, mana shuklla hatun pushak tiyarka, shinapashmi tawka [[kuraka]]kuna tiyarka, shuk kurakaka, tawka [[ayllu llaqta|ayllu llaktallaktakunata]]kunata kawarkan<ref>''(es)''[http://www.dineib.gov.ec/pages/interna.php?txtCodiInfo=65 ANTECEDENTES DE LOS PUEBLOS DE LA NACIONALIDAD KICHWA], Ikwadorpak ''Ministerio de Educación''</ref>. Kipa, Inkakuna [[Tupaq Inka Yupanki]]ka [[Wayna Qhapaq|Wayna KapakKapakkapash]]kapash Ikwadurpi Antikuna kamachirirka, kipa Ikwadur Antikunapa runakuna [[Tawantinsuyu]]pi, [[Chinchaysuyu]] markapi kawsarkan. Kimsa chunka wata kipa, Ispañulkuna shamurka, [[Francisco Pizarro]] pushakka 1533 watapi [[Atawalpa]] Inkata wanchirka. 1534 watapi, [[Kunkistadur]] [[Sebastián de Belalcázar]]ka Kitu llaktata hapirkan, chay llakta [[Ispaña]]pakmi nishka. Kunkistadurkunaka shamushkaka, [[Rumiñawi]] pushakka Kitu kitipi tukuy wasikunata rupachirka, ama Ispañulkunaka tukuyta hapinkapa, kashnalla nishkami, [[quri|kuri]] imakunata kuyaylla rumikunatapash urkuman apamurkan.
 
1534 watakaman, 1822 wataman, Kitupak mamallaktaka Ispañapakmi karkan. Chay watakunapi, indihina runakuna ashta llakikunata charirkan, Ispañulkunaka tukuy sumak llaktakunata hapirka, [[Asinda|hasindahasindakunata]]kunata rurankapa, chay hasindakunapi, [[kichwa runa]]kunaka sinchi sinchilla llankarka, kashnalla mana alli mikunakunata charirka, mishu amukunaka indihinakunata ashta makarka. Shinapash, sumak [[Inlisya|iglesiaiglesiakunata]]kunata rurarka, shina Kitupak [[Iglesia de la Compañia]]. Kashna, tawka runakuna ashtawan sumak [[kapchiy]]kunata Kitupi rurakurka. Chay runakunaka ''Kitupa yachay wasi'' (''escuela Quiteña'') nishkami, paykuna Indihinakunapa ispañulkunapa yawarta, yuyaykunatapash charirka.
 
Shinapash, [[Antonio José de Sucre]] pushakka [[Simón Bolívar]] pushakkapash Ispañulkunawan makanakushka kipa, 1822 watakaman, Ikwadur [[Hatun Kulumbiya]]pak markami karka. Kashnalla, 1830 watakunakaman, Hatun Kolumbiya ña mana tiyashkaka, shinalla Ikwadurka shuk mushuk mamallaktami tukurika, [[Juan José Flores]] Ikwadurpa shukniki mamallaktapak hatun pushakmi tukurirka. Shinapash, allpayuk mishukunaka shina shinalla indihinakunata makakurka, sinchi llankachikurkapash. Ashtawan kichwa runakunaka [[wasipunku]]pi kawsarka, chaykuna mishukunapak llaktapi llankarkan, uchilla allpata charinkapa, chay uchilla allpapi mikunkapa llankarka. Allpayukkunaka, [[Kathuliku Inlisya]]kapash tukuyta kamarkan. 1895 watapi, [[Eloy Alfaro]] Ikwadurpak hatun pushak tukurirkami, payka shukniki indihinakunata allichik hatun pushakmi karka.
 
1941 watapi, Ikwadurka Piruwanmi makanakurka, chay [[maqanakuy|makanakuymakanakuykipa]]kipa, Piru mamallakta ashta sacha llaktakunata Ikwadurmanta hapirka. Chaykipa, iskaytak makanakuykuna tiyarka, 1981 watapi, 1995 watapipash, shinalla chay makanakuykunamanta Ikwadur mana Pirumanta, Piru mana Ikwadurmantapash llaktata hapirka, kashna 1998 watapi Ikwadurpa Pirupapash Hatun pushakkunaka rimanakun, kashna nirkan ña mana makanakunami kan, shinapash [[Jamil Mahuad]] pushakka [[Alberto Fujimori]] pushakkawan [[Thak|kasi kaykayta]]ta ruranakurkan.
 
== Ikwadur llaktapak Mamakamachiy ==
Ikwadur llaktapak Mamakamachiy 2008 watapi killkashkami kan. Chay Mamakamachiy kaman, shuk hatun pushak tiyan, payka ''Presidente de la República'' nishkami<ref>[[http://documentacion.asambleanacional.gov.ec/alfresco/d/d/workspace/SpacesStore/d67d4423-9f00-4f11-b9f4-479d90c5316b/constitucionkichwaI_FINAL.pdf Ecuador llaktapak Mamakamachiy], 2008 </ref>.
 
== Markakuna kitikunapash ==
{{QQ|Ikwadurpa markankuna}}
{{QQ|Ikwadurpi kitikuna}}
Ikwadur mamallaktapi, ishkay chunka chusku markakuna tiyan, [[sacha]]pi sukta markakunaka, Costapi sukta markakunakapash, Antikunapi chunka shuk markakunakapash, shinalla, [[Yawatisuyu]]pi shuk markami kan. Shuk markapi, tawpa [[Ikwadurpi kitikuna|kitikitikunaka]]kunaka tiyan.
[[Rikcha:Ecuadorenumerado.PNG|290px|thumb|right|Ikwadurpa markankuna]]
 
Siq'i 266:
 
 
== Runakuna ==
{{QQ|Ikwadurpi Indihina runa llaqtakuna}}
{{QQ|Kichwa runa}}
Siq'i 427:
[[pt:Equador]]
[[rm:Ecuador]]
[[rmy:Ekuador]]
[[ro:Ecuador]]
[[roa-rup:Ecuador]]
"https://qu.wikipedia.org/wiki/Ikwayur" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)