Tripanosomiasis africana nisqapaq musuqchasqapura wakin kaynin

Contenido eliminado Contenido añadido
Infobox fix
Kungu mayu suyu kaqpi
Siq'i 24:
}}
 
'''Tripanosomiasis africana''' utaq '''puñuymanta unquy''' <ref name=WHO2013/> kayqa runaqpata chaymanta wak uywaspata ima [[parasitaria]] [[unquy]]. Kayqa huk ''[[Trypanosoma brucei]] layamanta parásito kaqrayku rikhurin''.<ref>{{MedlinePlusEncyclopedia|001362|Sleeping sickness}}</ref> Iskay layas runakunaman chimpaq tiyan, kay ''[[Trypanosoma brucei gambiense]]'' (T.b.g) chanta kay ''[[Trypanosoma brucei rhodesiense]]'' (T.b.r.).<ref name=WHO2013/> Kay T.b.g aswan kay 98% willasqa casusmanta huchayuq.<ref name=WHO2013>{{cite journal|author=WHO Media centre|title=Fact sheet N°259: Trypanosomiasis, Human African (sleeping sickness)|year=June 2013|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs259/en/}}</ref> Iskayninku aswanta chimpachikunku huk chimpachisqa [[tsetse ch’uspi]] wach’iyrayku chaymanta aswanta tarikunku kay kampu hallp’aspi. <ref name=WHO2013/> Qallariyninpi, kay unquypata ñawpa thaskiyninpiqa, q’aja, uma nanaykuna, siqsiku, chaymanta muquspi nanay ima tiyan.<ref name=WHO2013/> Kayqa qallarin huk semana utaq kimsa semanamanhina wach’iymanta.<ref name=Lancet2013/> Semanasman utaq aswan killasnan kay iskay kaq thaskiyninqa musphaywan, mana allin coordinacionwan, sunk’aywan chaymanta mana puñuy atiywan ima qallarin.<ref name=WHO2013/><ref name=Lancet2013/> Diagnostico kaqqa ruwakun kay parásito mask’aywan huk [[yawar map’awan]] utaq kay linfático yakupi huk nudo kaqmanta.<ref name=Lancet2013/> Huk [[wasa tuyupi tuqsiy]] kaqqa ancha munasqa ruwakuynin yachanapaq imachus hukhina kay ñawpa thaskiypi kay iskay kaq thaskiypi ima kay unquymanta tiyan.<ref name=Lancet2013/> Kay sinchi unquykunamanta hark’ayninqa anchata munakun kay chimpachisqa ayllukunapi huk yawar analisiswan kay T.b.g. kaqpata hampiyninpaq.<ref name=WHO2013/> Hampiyninqa aswan hasa sichus unquy pachampi tarikun chay chaymanta manaraq neurologicos sintomasqa rikhuriptin.<ref name=WHO2013/> Kay ñawpa kaq thaskiyninmanta hampiyninqa kay [[pentamidina]] utaq [[suramina]] hampiswan hampikun.<ref name=WHO2013/> Kay iskay kaq thaskiyninmanta hampiyninqa kan [[eflornitina]] utaq huk tupachiy [[nifurtimox]] kay eflornitina kaqwan ima kay T.b.g. kaqpaq hampikun.<ref name=Lancet2013>{{cite journal|last=Kennedy|first=PG|title=Clinical features, diagnosis, and treatment of human African trypanosomiasis (sleeping sickness).|journal=Lancet neurology|date=2013 Feb|volume=12|issue=2|pages=186-94|pmid=23260189}}</ref> Kay [[melarsoprol]] iskayninku hampiyninpaq kaqtaq, kay T.b.r. kaqpaqlla churakun kay sinchi iskay kaq efectosninrayku.<ref name=WHO2013/> Kay unquyqa rikhurin aswanta kay wakin [[Sub-Saharan Africa]]ayllukunapi, huk 70 hunu runakunahina chimpachikuy atiq 36 suyukunapi.<ref name=Sim2012>{{cite journal|author=Simarro PP, Cecchi G, Franco JR, Paone M, Diarra A, Ruiz-Postigo JA, Fèvre EM, Mattioli RC, Jannin JG |title=Estimating and Mapping the Population at Risk of Sleeping Sickness |journal=PLoS Negl Trop Dis |volume=6|issue=10|pages=e1859|year=2012|doi=10.1371/journal.pntd.0001859}}</ref> Kay 2010 watamanta ñawpaqman 9.000 runakunatahina wañuyman apan,kay 1990 watapitaq 34.000 kaqllata.<ref name=Loz2012>{{cite journal|last=Lozano|first=R|title=Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010.|journal=Lancet|date=Dec 15, 2012|volume=380|issue=9859|pages=2095–128|pmid=23245604|doi=10.1016/S0140-6736(12)61728-0}}</ref> Tantillakun 30,000 runakunahina kunanpacha chimpachisqa kasqankuta, huk 7.000 musuq chimpaykunawan ima kay 2012 watapi.<ref name=WHO2013/> Aswan kay 80% casosmanta kay [[República Democratica del Congo]]kaqpi tarikun.<ref name=WHO2013/> Kimsa rikhuriykuna kay kunan thaskiypi tarikurqa: huk kay 1896 watamanta kay 1906 watakama aswanta [[Uganda]] kaqpi chanta kay [[LaKungu Cuenca del Congomayu]] suyu kaqpi chanta iskay kay 1920 chaymanta 1970 watapi achkha africanos suyukunapi.<ref name=WHO2013/> Wak uywakuna, wakakunahina, kay unquywan kankuman utaq chimpachikunkuman.<ref name=WHO2013/>
==References==
<references />
"https://qu.wikipedia.org/wiki/Tripanosomiasis_africana" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)