Silk'nam runa

Silk'nam, Unawo icha Una runakuna, huk indihina runakunam, Pataquniya suyupi uralan Arhintinapi Chilipipas, Tierra del Fuego wat'akunapipas. Paykunaqa Sudamérica nisqapi qhipa kaq natiwu qutukunamanta hukninmi karqan, XIX pachakwatap tukukuyninpi Iwrupamanta hamuq runakunawan tupasqankuwan. XIX pachakwatap chawpinpiqa yaqa 4000 Silk'nam runakunam karqan; 1919 watapaqqa 297, 1930 watapaqqa pachakmanta astawan pisilla.^[1]

Aylluhina, chinkasqahina qhawarisqa kanku. Quri mask'ay, Tierra del Fuego suyupi chakra llamk'ayta qallarichisqa, Silk'nam runakunata wañuchinankupaqmi aparqan. Joubert Yantén Gómez, Chiri suyumanta misti, huk chikan Silk'nam aylluyuq, pay kikinmi chay simita yachachirqan, sapallan rimaq hina qhawasqa; payqa Keyuk sutita apaykachakun. ^[2]

Silk'nam runakunaqa Tierra del Fuego nisqap wichay-inti lluqsimuy lawpi tiyaywan anchata tinkuchisqa kaptinkupas, ^[3] hatun allpapi runakuna hina paqarimusqankutam iñinku. Waranqantin watakuna ñawpaqtam kanuwawan Magallanes k'ikllu chimpaman astakurqaku. ^[4] Hulusinu qallariypi, chay hallp'akuqa Chiri suyupi Cerro Toro urqukunaq Cerro Benítez nisqa chiqasninkamacha karqan. ^[5]

Kawsay Ñan

Ñawpaqmanta pacha, Silk'nam runakunaqa puriq runakunam karqanku, kawsanankupaqmi animalkunataqa hap'ipaqkuna karqanku. Pataquniya llaqtapi chiri kaptinpas pisillatam pachakurqaku . Paykunaqa Tierra del Fuego llaqtata Haush (icha Manek'enk ) nisqawanmi rakinakurqanku, huk kawsay saphi numada nisqa, chay t'arap sur-este nisqapi tiyaq. Chay suyupipas Yámana icha Yahgan nisqakunam karqan.

Kawsay saphi, Iñiy

Misiyunkuna nisqa, XX pacha qallariypi antrupuluqukuna nisqapas Silk’nam iñinmanta, runanqukunamanta ima willakuykunata huñurqanku, chaywanpas kawsay saphinku waqaychayta yanapayta munarqanku. Misiyuniru José Beauvoirmi Silk'nam simimanta simi qullqata huñurqan.

Simi

Silk'nam runakunaqa Chun simitam rimaqku. Qhipa mama rimaq wañurqan 1974 watapi ichataq Joubert Yanten Gomez, Santiagomanta, Chiri suyumanta simikunaqmanta yachaq prudiqiyu, XXI pachakwatap qallariyninpi chay simita yachachirqan wayna-sipasllaraq kachkaspa. Payqa Silk'nam sutiwanmi waqyakun, Keyuk. Payqa Beauvoirpa 1915 watapi lluqsichisqan chay rimayqillqa nisqatam ñawicharqa yachananpaq, tawa chunka wata ñawpaqtaraqmi antrupuluqu Anne Chapmanpa ruwasqan simipa grawasiyunninkunata ñawicharqa yachananpaq, chaynapi uyarikuyninta yachananpaq. Huk achka indihina simikunatam riman, Yaqan simitam yachachkan . ^[2]

Pukyukuna

↑ Gardini, Walter (1984). "Restoring the Honour of an Indian Tribe-Rescate de una tribu". Anthropos 79 (4/6): 645–47.
↑ ^2,0 ^2,1 Judith Thurman, "A Loss for Words", The New Yorker, 30 March 2015
↑ Anitei, Stefan.
↑ Frederick Webb Hodge, Proceedings: Held at Washington, December 27–31, 1915, original from Harvard University, 649 pages
↑ C. Michael Hogan, Cueva del Milodon, The Megalithic Portal, ed.

[Gardini-1] Gardini, Walter (1984). "Restoring the Honour of an Indian Tribe-Rescate de una tribu". Anthropos 79 (4/6): 645–47.

[nyorker-2] 2,0 ^2,1 Judith Thurman, "A Loss for Words", The New Yorker, 30 March 2015

[3] Anitei, Stefan.

[4] Frederick Webb Hodge, Proceedings: Held at Washington, December 27–31, 1915, original from Harvard University, 649 pages

[5] C. Michael Hogan, Cueva del Milodon, The Megalithic Portal, ed.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]