Wata puñuq
Wata puñuq, Sach'a mach'ayway, Ati mach'aqway, chinchay simipi atakapi icha Amaru (familia Boidae) nisqakunaqa ancha hatun, sach'a-sach'api sach'api kawsaq, miyu kirunnaq mach'aqwaykunam. Hap'isqa uywakunata ch'uwispa wañuchispa mikhunku.
| Ati mach'aqway
Wata puñuq | Amaru | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||
| Mit'an kamay | |||||||||||||
| |||||||||||||
Amaru llullakuypa machaway yarpamun hanaq pachamanta illapanuw.[1]
Amaru hacha, qichwa pata hacha, rapranta aqaykur puchayan tullu pakishqa hanaman.[2]
Kaypas
llamk'apuy- Amaru ayllu suti.
- Amaru Inka Yupanki, Tawantinsuyu inka.
- Amaru marka wasi inkakunapa wakan, ñawpaq antisuyu siq'i.
- Tupaq Amaru I Willkapanpa inka, wañuchisqa Panchu Tulidu.
- Tupaq Amaru II sumay sutin Husi Kunturkankipa sumay sutin, payta wañuskachir amana qichwa niyaran harukuq ispaña runakunakuna.
- Amaru mayu qichwa sutin 'Mari Yuspa' mayupa.
- Amaru kancha unay urmasa wasikuna Qusqu hatun llaqta chawpinpi [3]
Huk qichwa qallupi, amaruta niyan: Katari ( Puliwyapi), machaway ( Apurimaq suyupi), pushkuyllu ( Ankash washawaqtapi).
Amaru rikch'aqkuna
llamk'apuy- Illawi / Sach'a amaru (Boa constrictor)
- Ukumpi / K'uychi amaru (Epicrates cenchria)
- Yana amaru (Eunectes murinus)