Inti wayllay
Inti wallay, Wayruru icha Phutusinthisis (Kastilla simipi: fotosíntesis, grigu simimanta: Φωτοσύνθεσις) nisqaqa yurakunap raphi q'umirwan intip achkiyninpi chimlasayta huk mana kawsaq imayaykunatapas yurap kawsa imayayninman t'ikraykuyninmi.
Yurakunap raphinkunapi kawsaykuqkunapiqa kawsaykuq inti wayllaq (khloroplastu) nisqakunam. Chay raphi q'umirniyuq (khlorophila nisqayuq) inti wayllaqkunawan inti wayllayta ruraspa yaku iñuwakunata ch'iqtanku, muksichaqta kachaykuspa. Chimlasayta wayra pachamanta hurquykuspa kikinpa imayayninta ruraykuspa hinatapas wiñaspa uwas misk'itam ruraykunku. Yurap kachaykusqan muksichaqtam ñuqanchik runakunataq kawsananchikpaq mat'ipayanchik. Mana yurakuna kaptin, manam wayra pachapi muksichaq kanmanchu. Chayraykum ancha-anchatam kawsaq pachapi yurakunatam, sach'a-sach'akunatam mat'ipayanchik. Tukuy uywakuna, runakunapas muksichaq wapsita hurquykuspa chimlasayta qarquykuspa samanku, hinallataqmi yurakunapas mana inti wayllachkaspan. Mana inti achkichkaptinqa, yura manam inti wayllayta atinchu.
Kay hinam inti wayllaypa ruranakuy paqtachanin:
Hawa t'inkikuna
llamk'apuy
Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Inti wayllay.
