Watimala

*República de Guatemala*
Watimala Ripuwlika
Laphara	Wallqanqa
	Llaqta qayanqillqa: El País de la Eterna Primavera
	Llaqta taki: Guatemala Feliz
	Situación de Guatemala
Uma Llaqta; • Runakuna; • Tinkurachina siwikuna	Watimala llaqta; 1.167.495 (2000); 14°38′ N 90°33′ O
Aswan hatun llaqta	Watimala llaqta
Tukri simi	Kastilla simi¹
Kamachiy	Ripuwlika
Kawpay
Umalliq	Bernardo Arévalo
Qispikusqa; • Fecha	Ispañamanta; 15 ñiqin tarpuy killapi 1821
Mama llaqtap hawan; • Llapan hallka k'iti k'anchar; • % yakukuna; Saywakuna; Chalakuna	Ñiqi: 106º; 108890 km²; 0,4%; 1.687 km; 400 km
Runakuna; • Llapan; • T'iqisqa kay	Ñiqi: 69º; 18.917.714(2023); 173,7 hab./km²
Brutu ukhu hayt'uy (BUH) -; Llaqta ukhu hayt'uy (LUH); • Llapan (2005); • BUH, llapan runap	Ñiqi: 70º; ; US$ 56.736 millones; US$ 4.136
HDI -Runa kururay rikuchiq- (2003)	0.663 (117º) – medio
Kañina	Quetzal (GTQ)
Runa llaqtap sutin	Guatemalteco, -a
Pacha suyu; • Ruphay mit'a	UTC-6; UTC-6
Internet tuyru	.gt
Karu rimay tuyru	+502
Ankichiy tuyru	TGA-TGZ, TDA-TDZ
ISO tuyru	320 / DEU / GT
	Kaypi wankurisqa: ONU, OEA
	¹ La población indígena habla diversas lenguas mayenses, el Xinca y el Garífuna.

Watimala nisqaqa (kastilla simipi: Guatemala, nawatl simimanta: Cuauhtēmallān) Chawpi Awya Yalapi huk mama llaqtam.

108.890 km²

12.293.545 runakuna (2006)

Uma llaqta: Watimala llaqta (Ciudad de Guatemala)

Wiñay kawsay

Allpa saywachi

Urqukuna:
Quchakuna:
Mayukuna:

Simikuna

Kastilla simi (ufisyal nisqa simi)
K'iché simi: 2.000.000 rimaqkuna
Kaqchikel simi: 1.000.000 rimaqkuna
Mam simi: 1.100.000 rimaqkuna
Qeqchí simi: 700.000 rimaqkuna
Poqomchí simi: 260.000 rimaqkuna
Q'anjob'al simi: 210.000 rimaqkuna
Tsutuhil simi: 160.000 rimaqkuna
Ishil simi: 130.000 rimaqkuna
Poqomam simi: 130.000 rimaqkuna
hukkunapas

Watimala: 30%-chá mistikuna, 10%-chá wiraquchakuna, 60%-chá runa indihina nisqakuna.

Pulitika rakiy

Suyukuna

No.	Suyu	Wallqanqa	Llapan hallka k'iti k'anchar km²	Munisipyukuna	Uma llaqta
1.	Watimala		2 126	17	Watimala llaqta
2.	Alta Verapaz		8 686	17	Cobán
3.	Urin Verapaz suyu		3 124	8	Salamá
4.	Chimaltenango		1 979	16	Chimaltenango
5.	Chiquimula		2 376	11	Chiquimula
6.	El Progreso	Rikcha:Coat of arms of Progreso.gif	1 922	8	Guastatoya
7.	Escuintla		4 384	13	Escuintla
8.	Huehuetenango		7 400	32	Huehuetenango
9.	Izabal		9 038	5	Puerto Barrios
10.	Jalapa		2 063	7	Jalapa
11.	Jutiapa		3 216	17	Jutiapa
12.	Petén		35 854	13	Flores
13.	Quetzaltenango		1 953	24	Quetzaltenango
14.	Quiché		8 378	21	Santa Cruz Quiché
15.	Retalhuleu	Rikcha:Coat of arms of Retalhuleu.gif	1 856	9	Retalhuleu
16.	Sacatepequez		465	16	Macchu Watimala
17.	San Marcos		3 791	29	San Marcos
18.	Santa Rosa		2 955	14	Cuilapa
19.	Sololá		1 061	19	Sololá
20.	Suchitepéquez		2 510	20	Mazatenango
21.	Totonicapán		1 061	8	Totonicapán
22.	Zacapa		2 690	10	Zacapa

Llaqtakuna

Watimalapi llaqtakuna
No	Llaqta	Runakuna				Suyu
No	Llaqta	1981	1994	2002	2005	Suyu
1.	Watimala llaqta	754 243	823 301	942 348	964 823	Watimala suyu
2.	Mixco	11 544	209 791	277 400	297 039	Watimala suyu
3.	Villa Nueva	20 236	101 295	187 700	218 294	Watimala suyu
4.	Quetzaltenango	62 719	90 801	106 700	112 121	Quetzaltenango suyu
5.	Escuintla	36 931	49 026	65 400	69 311	Escuintla suyu
6.	Amatitlán	20 407	36 999	55 800	61 562	Watimala suyu
7.	Chinautla	2 027	37 102	55 700	61 520	Watimala suyu
8.	Cobán	14 152	33 996	47 202	59 428	Hanan Verapaz suyu
9.	Chimaltenango	14 967	26 465	43 900	48 902	Chimaltenango suyu
10.	Mazatenango	20 918	30 350	40 281	46 968	Suchitepéquez suyu
11.	Santa Lusiya Cotzumalguapa	14 624	24 013	39 500	44 615	Escuintla suyu
12.	Coatepeque	19 307	30 437	41 294	44 234	Quezaltenango suyu
13.	Petapa	3 766	12 949	31 600	39 311	Watimala suyu
14.	Chiquimula	18 965	27 644	35 100	37 256	Chiquimula suyu
15.	Puerto Barrios	24 235	29 095	35 300	36 682	Izabal suyu
16.	Retalhuleu	22 001	27 563	34 300	35 525	Retalhuleu suyu
17.	Jalapa	16 928	23 884	30 500	32 380	Jalapa suyu
18.	Huehuetenango	12 422	19 922	26 600	28 547	Huehuetenango suyu
19.	San Benito	7 903	12 685	24 792	27 182	Petén suyu
20.	Santa Cruz Quiché	8 966	14 352	20 870	26 372	Quiché suyu
21.	Santiago Atitlán	14 152	17 585	24 300	26 302	Sololá suyu
22.	Palín	8 362	11 390	24 680	26 138	Escuintla suyu
23.	Jutiapa	10 648	14 642	22 200	24 579	Jutiapa suyu
24.	Zacapa	12 482	16 386	21 900	23 513	Zacapa suyu
25.	Ciudad Vieja	9 435	14 292	21 200	23 349	Sacatepéquez suyu
26.	Comalapa	11 362	16 295	19 524	22 082	Chimaltenango suyu
27.	Sumpango	9 484	13 954	18 910	21 706	Sacatepéquez suyu
28.	Macchu Watimala	15 801	16 357	19 700	20 616	Sacatepéquez suyu
29.	Puerto San José	9 795	14 170	17 430	19 480	Escuintla suyu
30.	Esquipulas	7 226	12 967	18 368	19 470	Chiquimula suyu
31.	Patzún	9 802	13 760	17 346	19 089	Chimaltenango suyu
32.	San Andrés Itzapa	7 968	10 767	16 350	18 453	Chimaltenango suyu
33.	Flores	1 324	9 330	16 122	18 399	Petén suyu
34.	Musuq llaqta Tiquisate	12 096	12 734	16 801	18 244	Escuintla (suyu
35.	Jocotenango	6 668	14 013	16 692	17 823	Sacatepéquez suyu
36.	San Pedro Sacatepéquez	11 414	14 992	17 000	17 531	San Marcos suyu
37.	El Estor	5 175	9 801	14 019	17 480	Izabal suyu
38.	San José Pinula	5 296	7 225	14 000	16 458	Watimala suyu
39.	San Juan Sacatepéquez	6 726	8 349	14 400	16 453	Watimala suyu
40.	Nebaj	4 491	9 155	14 500	16 228	Quiché suyu
41.	Patzicía	7 628	9 543	14 496	15 514	Chimaltenango suyu
42.	San Pedro Ayampuc	3 842	5 679	12 600	15 314	Watimala suyu
43.	Alotenango	6 751	7 543	13 300	15 280	Sacatepéquez suyu
44.	Santiago Sacatepéquez	6 522	9 840	14 000	15 261	Sacatepéquez suyu
45.	Santa Catarina Pinula	4 272	8 193	13 500	15 254	Watimala suyu
46.	Santa María de Jesús	8 287	11 469	14 418	15 095	Sacatepéquez suyu
47.	Poptún	6 362	8 075	13 300	15 028	Petén suyu

Kaypipas qhaway

Pulitika rakiy (Watimala)

Hawa t'inkikuna

↑ Agencia Central de Inteligencia (2023). «The World Factbook» (en inglés).

[1] Agencia Central de Inteligencia (2023). «The World Factbook» (en inglés).

[1]