Thaqu yura urin rikch'aq ayllu

(Mimosoideae-manta pusampusqa)

Thaqu yura urin rikch'aq ayllu (subfamilia Mimosoideae) nisqaqa huk chaqallu yurakunap urin rikch'aq ayllunmi, rurunkunaqa chaqallum. 83 rikch'ananmi, 3275 rikch'aqninmi kan.

Thaqu yura urin rikch'aq ayllu
Mimosa pudica, tuktunkuna, iskayphuru raphinkuna
Mimosa pudica, tuktunkuna, iskayphuru raphinkuna
Mimosa pudica, tuktunkuna, iskayphuru raphinkuna
Mit'an kamay
Regnum: Plantae
Divisio: Magnoliophyta
Classis: Magnoliopsida
Ordo: Fabales
Familia: Fabaceae
Subfamilia: Mimosoideae
Rikch'aq llaqta

Tuktunkuna

llamk'apuy
 
A Mimosa pudica, B Acacia lopantha: tuktu siq'intin.

Tuktunkunaqa iskay - wakin-wakinllapi ch'ulla - yumanayuqmi, wach'illam, pichqantin raphimuyum, wakin-wakinllapi kimsantin, tawantin icha suqtantin. Sapsilla achka sisa raphinkunam, kimsamanta pachakkama. Sapsilla huklla ruru raphinmi, wakin-wakinlla iskay icha chunka suqtayuqkamam. Patapi chawpi wayta raphiqa hatunyasqam, iskaynintin urapi wayta raphiqa huñusqam, pila hinam, wamp'ucha nisqam. Chay wamp'uchapiqa sisa raphikunam, ruru aspiqchapas tiyanku. Kinraykunapi kaq iskay wayta raphiqa wamp'uchata p'intum.

Chunkantin sisa raphinmi, wakin wakinllapi isqun icha pichqantin, huñusqam ichaqa hukllachu manam.

Tuktu minuywanqa kay hinam:  

Rurunqa chaqallum.

Rikch'aqkuna

llamk'apuy

Kaymi huk thaqu hina yurakuna:

Hawa t'inkikuna

llamk'apuy