Lak'ota nisqapaq musuqchasqapura wakin kaynin

'''Lak'ota''', '''Nak'ota''', '''Dak'ota''' ([[inlish simi]]pi: ''Sioux'' [ˈsuː/] icha ''Lakota'') nikuq runakunaqa [[Chinchay Awya Yala]]pi, kunan [[Hukllachasqa Amirika Suyukuna]]pi, [[Kanada]]pipas kawsaq [[indihina]] [[runa llaqta]]m. Kunanqa 150.000162 waranqa runakunas kachkan, ichataq 26.300-llanñas [[lak'ota simi]]taraq rimachkan. [[Hukllachasqa Amirika Suyukuna]]pi 155.200 Lak'ota runakuna 2005 watapi karqanku 16 [[risirwasyun]] nisqakunapi, [[Kanada]]pipas kunan p'unchaw yaqa 6.600 Lak'ota runakuna kanku isqun Ñawpaq Nasyun (First Nation) nisqa ayllu llaqtakunapi.

18621854 watamanta 18901877 watakamas [[maqanakuy]]kunapi [[Hukllachasqa Amirika Suyukuna]]p [[awqaq]]ninkunas Lak'otakunataqa atiparqan. Lak'ota awqaqkunap lliwmanta aswan hatun atiyqa [[25-VI]]/[[26-VI]]-[[1876]] p'unchawkunapi [[Ch'ichi Ichhu Maqanaku]] ''(Battle of the Greasy Grass, Battle of the Little Bighorn)'' nisqapis karqan, [[Tatanka Yotanka]] ''(Tiyaq Turu)'', [[Tashunka Witko]] ''(Waq'a Kawallu)'' sutiyuq runakunas umalliqnin karqan. Chaywanpas, 1876 watap puchukayninpis HAS awqaqkunas Lak'otakunata atiparqan. HAS mama llaqtayuq runakuna bisuntikunata wañurachispa chay hinas Lak'otakunap kawsay saphita k'asuyachispa indihinakunata atirqan.

[[29-XII]]-[[1890]] p'uchawpiunchawpi [[K'irisqa Qunqur Wañuchiy]] ''(Wounded Knee Massacre)'' nisqapi HAS awqaqkunaqa pachakchá, kimsa pachakchápachak mana [[ayñi]]yuq Lak'ota runakunatas sipirqan.