Kastillanuchay
Kastillanuchay (kastilla simipi: Castellanización) nisqaqa Ispañapi, kasqa kulunyakunapipas, Awya Yalapi mama llaqtakunapi kamachiqkunap kawpayninmi mana kastilla rimaq runakunap, indihinakunap kastilla simita mama simi hina chaskinanpaq kikinpa mama siminta qunqananpaq.
Yachay wasikunapi kastilla simitalla yachachispa indihina wawakunata mama simita rimayninrayku wanachaptinmi, chay iskuylakunapi yachachisqa runakunaqa mama simita rimaymanta manchakunmi. Astawanpas, awqaqkunapuram, phawrikakunapim, qillqana ukhukunapim Awya Yala rimaykunataqa sarupanku.
Chay kastillanuchaymantaqa achkaña Awya Yalapi rimaykunam wañusqaña, ahinataq Pukina simi, Muchik simi, Kulli simi. Huk rimaykunataq - paypurapas Qhichwa siminchik - chikichasqañam. Kay mama llaqtanchikkunap kawpayninta mana hukchaptinchikqa, pisi pachapichá kay sumaq rimayninchikkuna wañunqaman.
Awya Yala simikunap mana chinkananpaqqa, kunan pacha achka runakunam Iskay simipi iskay kawsaypi yachay nisqatam mañakun. Hukkunataq, ahinataq Buliwyap umalliqnin Evo Morales [1], kansillirninpas David Choquehuanca, chay kawsaypura yachaytaqa tukuy mama llaqtayuq runapaqmi, kastilla simita rimaqkunapaqpas mañakun, tukuy runakunap qhichwata, aymarata rimananpaq, chayllawanmi rimanchikkunaqa kawsanqa nispa.
Pukyukuna
llamk'apuy- ↑ Evo anuncia prefectos bilingües. Plan: En dos años, todos los funcionarios deberán hablar dos idiomas. https://web.archive.org/web/20071127004046/http://cgi.proeibandes.org/cambios/ver.php?id=40
Hawa t'inkikuna
llamk'apuy- Nereo Hancco Mamani (qhichwa yachachiq): Irqikunap qhichwa simi kastilla simi ima Qhiwar ayllupi rimasqankumanta (Qhiwar llaqtapi k'uskiykusqa)
- “Ñawi T’uqyasqa Kanchik Qhichwaman. Ma Qunqasunmanchu”. Perspectivas y Actualidad de la EIB en el Ayllu Qhipallu
- Yalpatrakuy (Testimonio), kay liwrumanta: Lengua y sociedad en el Valle del Mantaro, Rodolfo Cerrón-Palomino. Publicado por el Instituto de Estudios Peruanos, Lima, Perú, 1989. Wanka limay nisqapi (kastilla simipi)
