Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa

Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa (inlish simipi: FIFA World Cup, kastilla simipi: Copa Mundial de Fútbol) nisqaqa llapa tawa kaq watapi kaq ancha hatun mamallaqtapura piluta hayt'ay atinakuymi, lliw Tiksimuyuntinpi kaq allpa pachakunapi mama llaqtakunap FIFA nisqapi wankurisqa piluta hayt'ay quchuntinkunap pukllasqan. Atiqnin hatun Kupa nisqatam chaskin. 1930 watamantam ruranku, manataq 1942, 1946 watakunallapi (iskay ñiqin pachantin maqanakuyrayku).

Lluqsiykuna, Ranuykuna llamk'apuy

Hatun Atipanakuykuna llamk'apuy

Wata Ñiqi
Atipaq
Final
Lluqsiy

Iskay ñiqin

Kimsa ñiqin

Lluqsiy

Tawa ñiqin
1930
Imaymana
 
Uruwayi
 
Uruwayi
4:2  
Arhintina
 
Hukllachasqa Amirika Suyukuna
n.r.[1]  
Yuguslawya
1934
Imaymana
 
Italya
 
Italya
2:1[2]  
Chikusluwakya
 
Alimanya
3:2  
Awstiriya
1938
Imaymana
 
Ransiya
 
Italya
4:2  
Unriya
 
Brasil
4:2  
Suysya
1942 Manam karqanchu[3]
1946 Manam karqanchu[3]
1950
Imaymana
 
Brasil
 
Uruwayi
2:1[4]  
Brasil
 
Suysya
3:1[4]  
Ispaña
1954
Imaymana
 
Suwisa
 
Kunti Alimanya
3:2  
Unriya
 
Awstiriya
3:1  
Uruwayi
1958
Imaymana
 
Suysya
 
Brasil
5:2  
Suysya
 
Ransiya
6:3  
Kunti Alimanya
1962
Imaymana
 
Chili
 
Brasil
3:1  
Chikusluwakya
 
Chili
1:0  
Yuguslawya
1966
Imaymana
 
Inlatirra
 
Inlatirra
4:2[2]  
Kunti Alimanya
 
Purtugal
2:1  
Suwit Huñu
1970
Imaymana
 
Mishiku
 
Brasil
4:1  
Italya
 
Kunti Alimanya
1:0  
Uruwayi
1974
Imaymana
 
Kunti Alimanya
 
Kunti Alimanya
2:1  
Urasuyu
 
Pulunya
1:0  
Brasil
1978
Imaymana
 
Arhintina
 
Arhintina
3:1[2]  
Urasuyu
 
Brasil
2:1  
Italya
1982
Imaymana
 
Ispaña
 
Italya
3:1  
Kunti Alimanya
 
Pulunya
3:2  
Ransiya
1986
Imaymana
 
Mishiku
 
Arhintina
3:2  
Kunti Alimanya
 
Ransiya
4:2[2]  
Bilhika
1990
Imaymana
 
Italya
 
Kunti Alimanya
1:0  
Arhintina
 
Italya
2:1  
Inlatirra
1994
Imaymana
 
Hukllachasqa Amirika Suyukuna
 
Brasil
0:0[2]
3:2
pinalkuna
 
Italya
 
Suysya
4:0  
Bulgarya
1998
Imaymana
 
Ransiya
 
Ransiya
3:0  
Brasil
 
Hurwatsuyu
2:1  
Urasuyu
2002
Imaymana
   
Urin Kuriya Nihunpas
 
Brasil
2:0  
Alimanya
 
Turkiya
3:2  
Urin Kuriya
2006
Imaymana
 
Alimanya
 
Italya
1:1[2]
5:3
pinalkuna
 
Ransiya
 
Alimanya
3:1  
Purtugal
2010
Imaymana
 
Urin Aphrika
 
Ispaña
1:0[2]  
Urasuyu
 
Alimanya
3:2  
Uruwayi
2014
Imaymana
 
Brasil
 
Alimanya
1:0[2]  
Arhintina
 
Urasuyu
3:0  
Brasil
2018
Imaymana
 
Rusya
 
Ransiya
4:2[2]  
Hurwatsuyu
 
Bilhika
2:0  
Inlatirra
2022
Imaymana
 
Qatar
 
Arhintina
3:3[2]
4:2
pinalkuna
 
Ransiya
 
Hurwatsuyu
2:1  
Maruku

2 ñiqin qhapaq raymi killapi 2010 watapi Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa 2018, 2022 watakunapi kana mama llaqtakunas riqsikunqa.[5]

Quchuntinkuna llamk'apuy

 
Piluta Hayt'ay Pachantin Kupapi lliwmanta aswan allin quchuntinkuna, pukllachiq mama llaqtakunapas.

75 quchuntinkunañam Piluta Hayt'ay Pachantin Kupakunapi pukllaq karqan, ichataq 11-llam final pukllaykunapi pukllarqan.

Brasil pichqa kutiñam atiparqan, Italya tawa kutiña, Alimanya kimsa kutiña.

Lliwmanta aswan allin quchuntinkuna llamk'apuy

Kay qatiqpiqa lliwmanta 24 quchuntinkunatam rikunki, huk icha aswan kuti lliwmanta tawa aswan allinpura kasqa.

Wiksu qillqapitaq rikunki, chay quchuntinpa mama llaqtanpi kasqa.

Quchuntin Atipaq Iskay ñiqin Kimsa ñiqin Tawa ñiqin
  Parasil 5 (1958, 1962, 1970, 1994, 2002) 2 (1950, 1998) 2 (1938, 1978) 2 (1974, 2014)
  Alimaña[6] 4 (1954, 1974, 1990, 2014) 4 (1966, 1982, 1986, 2002) 4 (1934, 1970, 2006, 2010) 1 (1958)
  Italya 4 (1934, 1938, 1982, 2006) 2 (1970, 1994) 1 (1990) 1 (1978)
  Arhintina 3 (1978, 1986, 2022) 3 (1930, 1990, 2014)
  Ransiya 2 (1998, 2018) 2 (2006, 2022) 2 (1958, 1986) 1 (1982)
  Uruwayi 2 (1930, 1950) 3 (1954, 1970, 2010)
  Inlispampa 1 (1966) 2 (1990, 2018)
  Ispaña 1 (2010) 1 (1950)
  Urasuyu 3 (1974, 1978, 2010) 1 (2014) 1 (1998)
  Mayarsuyu 2 (1938, 1954)
  Chiksuyu[7] 2 (1934, 1962)
  Suwiriqi 1 (1958) 2 (1950, 1994) 1 (1938)
  Hurwatsuyu 1 (2018) 2 (1998, 2022)
  Pulunya 2 (1974, 1982)
  Awstiriya 1 (1954) 1 (1934)
  Purtuqal 1 (1966) 1 (2006)
  Pilhika 1 (2018) 1 (1986)
  HAM 1 (1930)[1]
  Chirisuyu 1 (1962)
  Turkiyi 1 (2002)
  Sirpiya[8] 2 (1930,[1] 1962)
  Rusya[9] 1 (1966)
  Wulqarya 1 (1994)
  Tayhan 1 (2002)
  Maruku 1 (2022)

Pukllaqkuna llamk'apuy

Yaqa 6.000 pukllaqkunañam Piluta Hayt'ay Pachantin Kupapi pukllarqan.

 
Miroslav Klose, lliwmanta aswan kuti punkuta taripaq.
 
Ronaldo, lliwmanta iskay kaq aswan kuti punkuta taripaq.
Pukllaq Mama llaqtap quchuntin Taripasqa punkukuna
Miroslav Klose   Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 16
Ronaldo   Brasil mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 15
Gerd Müller   Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 14
Just Fontaine   Ransiya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 13
Lionel Messi   Argentina mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 13
Pelé   Brasil mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 12
Kylian Mbappé   Ransiya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 12
Sándor Kocsis   Hungría mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 11
Jürgen Klinsmann   Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 11
Helmut Rahn   Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Gabriel Batistuta   Argentina mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Gary Lineker   Inlatirra mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Teófilo Cubillas   Piruw mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Thomas Müller   Alimanya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10
Grzegorz Lato   Pulunya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin 10

Pukyu qillqakuna llamk'apuy

  1. 1,0 1,1 1,2 No existe certeza de qué ocurrió efectivamente con el partido de definición del tercer lugar. De acuerdo a algunos reportes, Yuguslawya mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin no se habría presentado como protesta por supuestos errores referiles en el partido de semifinales ante Uruwayi mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin ([1][2]), mientras el FIFA Bulletin de 1984 afirma que el partido se realizó, con victoria yugoslava de 3:1 sobre Estados Unidos mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin; otras fuentes incluso afirman que este partido sólo fue instituido en 1934 ([3]).
    En la actualidad, la FIFA entrega oficialmente el tercer lugar a los Estados Unidos, lo que puede deberse a la utilización de la diferencia de goles para dirimir la situación (ver clasificación oficial aquí).
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Unayachisqa pukllay (prórroga nisqayuq)
  3. 3,0 3,1 Iskay ñiqin pachantin maqanakuyrayku 1942, 1946 watakunapi Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa manam karqanchu.
  4. 4,0 4,1 En la Piluta Hayt'ay Pachantin Kupa 1950, no existió partido final ni definición del tercer lugar. La definición de los cuatro lugares se realizó mediante un cuadrangular simple, en que se enfrentaron los cuatro semifinalistas. Éstos fueron Uruguay mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin, Brasil mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin, Suecia mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin y España mama llaqtap piluta hayt'ay qhari quchuntin, ordenados de acuerdo a su clasificación al finalizar el cuadrangular. Los partidos indicados en la tabla equivalen a los encuentros que, coincidentemente, fueron los últimos de cada equipo, definieron su posición final y en que se enfrentaron los eventuales campeones con los segundos y los terceros con los cuartos.
  5. Marca.com (14 de mayo de 2010). «La Candidatura Ibérica ofrece un Mundial "alegre" y "seguro"». 18/06/2010 rikusqa.
  6. Kunti Alimanyapas
  7. Chikusluwakyapas
  8. Incluye los datos de la selección de Yuguslawya y de Sirbya-Montenegro
  9. Incluye los datos de la selección de la Suwit Huñu