Ruraq:AlimanRuna/Robert Vallejos Valdivia Biol chutu

Kaymi Robert Vallejos Valdivia sutiyuq runap pallasqan sutikuna:

A

• Achakana, achaqana, phasakana, pitajaya, pitajaña, waraq'u. (bot): Juk laya ulalaqpa sutin, sapin mikhukun.
• Achanqara (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, tiyan ashka layamanta, t'ikan yuraqta, chanta pukatawan ima, jatun, uqharinku phurunranapaq.
• Achanqhuy (bot): llawar suruyta sayachin.
• Achapana, murapapa, muk'ulu. (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, puqun papasta.
• Achaqana (bot): Achakana.
• Acharu, chukurillu, achuqlla, waywash, unchuchukuy (zoo): Q'arachupa.
• Achhira (bot): Juk yaku mallkiqpa sutin, tuquru laqhiyuq, juch'uykunalla chaypa sutin.
• Achhumi (bot): Juk laya ulala mallkiqpa sutin.
• Achililisara (bot): . Juk laya saraqpa sutin.
• Achis (bot): Achita.
• Achita, kiwicha (bot): Juk laya kañawaqpa sutin, puqun kinuwa jina, yuraqta, mikhukukun puquynin, puqun pisi chirillaqtaspi.
• Achiwti (bot): Achiwiti.
• Achiwaka (bot): Juk laya mallkiqpa sutin: inujuqta, qhuraqta, sanawriaqta, waqkunapata ima.
• Achiwiti (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, puqun q'urutitasta jina chay puquy puka, chaywan mikhunasta llinpichanchiq, tullpunapaqpis kusa.
• Achu (zoo): Khirkinchu.
• Achukatuna (bot): Juk laya tunaq sutin.
• Achuma, achhumi, , qasaqsisa, aychaycha, phuqru (bot): Juk laya ulalaqpa sutin, kinsa runa sayayta wiñan, puquynin mikhukun.
• Achuni, sunchu, kuchuchi (zoo): Juk laya k'ita uywaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, atuqjina chhuqu uya.
• Achunisananku (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Achupa, kachupa (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, laqhisninpi khishkayuq, ñañuslla.
• Achupalla, ananas, piña (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, puqun murq'u muq'ullata, chaytaq mikhukun, may misk'i mikhunapaq.
• Achuqalla, achuqlla, acharu, chukurillu, waywash, unchuchukuy:(zoo): Q'arachupa. || Ararankha.
• Achuqcha, q'iwiq'iwi, kaywa, kachu (bot): Juk laya ch'ipakuq mallkiqpa sutin, chhuquchhuqullata puqun, mikhukun puquynin, kinsa layanmanta tiyan.
• Achuqlla, acharu, chukurillu, q'arachupa, waywash, unchuchukuy (zoo): Achuqalla.
• Ahusqiru, ahus k'aspi, ajusqiru.- (bot): Juk laya jaanpi mallkiqpa sutin Chamanikunaq jallch'achikunanku, kallpa jauwachikunanku.
• Ajipa, ashipa, jikima (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, as misk'iraw, mikhukun.
• Ajishway (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, alwirjamanta aswan jatuchaqta puqun.
• Ajuya (zoo): Juk laya piliq sutin, sayan quchaspi, mayuspi.
• Akacha, akakaw, k'ipa (bot): K'ipapapa, chay qallpaspi rikhurin chay.
• Akakakaw, wakaka (zoo): Juk laya tutapuri p’isquqpa sutin, uywasmanta llawarninta ch'unqan nin.
• Akaru, kusña (zoo): Juk laya p’isquqpa sutin, akathawispa purin
• Akarway, aqharway, thaparanku (zoo): Tutaphawa pilipintuq sutin.
• Akasimi, wich'iqwayu. k'ukiru (zoo): Juk laya p’isquqpa sutin, yuraqwisa yana p'isqu.
• Akatanqa, ismaylunku (zoo): Akatinqa.
• Akatinqa, ismaylunku (zoo): Juk laya juch'iy khuruqpa sutin, akasta tanqayachan.
• Akatuwawa (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Akhana (bot): Juk laya janpi qhuraq sutin.
• Akurma (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, p'isqusimiman rich'akuq, punkisqasta tiyayuchin chay. Kawallu chupa nillankutaq.
• Akuwayaqa, jak'uwayaqa. pituwayaqa (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, puqun muchu q'urutasta jina, chay ukhunpi jak'u tiyan, q'apan pitujin chay mikhukun.
• Alamu (bot): (esp) Juk jatun sach’aqpa sutin, jatuchachaq laqhiyuq, wiñan may chhikachaqta, q'illuta tiñinapaq uqharinku, chantá k'ullunmanta ruwakun qhisqara k'aspikuna.
• Allampasu (bot): Juk laya janpi aliq sutin, Ikuatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Allawsu, mashua (bot): Juk laya papayuqpa aliq sutin.
• Alliwapa (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, Ikuatur q'uñi jallp'api tiyan.
• Allpa amarunk'aspi (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, Ikuatur q'uñi jallp'api tiyan. (Alpa amarun caspi)
• Allpaqa, allpaka, paqu (zoo): Juk laya uywaq sutin, llamaman rich'akun, astawan watá chantaqa millmasapa.
• Allqup'anqa (bot): Q'uñi jallp'a janpi mallkiqpa sutin, Ikuatur q'uñi jallp'api tiyan.
• Allqupyantan (bot): Juk laya lantaqpa sutin, ñañu yura, chantá juch'iysitusta puqun, yaya puquynin mikhukun.
• Alpaka, alpaqa (zoo): Allpaka.
• Alqukhichka (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, punkisqaspaq kusa.
• Alqukhuru, alquru (zoo): Juk laya sikaqpa sutin, kukata mikhukapun.
• Alqulakawiti (bot): Juk laya lakiwitiq sutin, k'ita , juch'iylla.
• Alqullant'a (bot): Juk janpi qhuraq sutin, t'ikan killmu llinpita, janpi wisananaypaq chay.
• Alqupayanta (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, puqun juch'istusllata , chanta yana, mikhukun..
• Alqusuyku(bot): Juk ashna qhuraq sutin, sunpispi rikhurin, mujun chhulluq chhulluqta.
• Ayanki (zoo): Juk laya challwaqpa sutin, mamaqhuchallapi tiyan.
• Altamachi (bot): Juk laya papaq sutin.
• Altamisa (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin.
• Alunsillu, - (bot):(esp) Juk aliq sutin janpi ukhu llawark'utuspaq.
• Amajaya (bot): Juk laya uqaq chanta chay chhuqu papaq sutin.
• Amaku (zoo): Jamak'u.
• Amankaya, amanqay (bot): Jamankaya.
• Amanqay, amankaya (bot): Juk laya qhuraq sutin.
• Amapanki (bot): Juk laya janpi qhuraa sutin, mayllakuna yakupi kay mallkiwan chaytaq jark'awanchiq tukuy millaymanta..
• Amapu (bot): Mallki
• Amaru (zoo): Juk laya k'ita uywaq sutin, alqu chhikan. Chay jatun katariq sutin.
• Amarukachu (bot): Juk laya chay ashka t'ikasniyuq mallkiqpa sutin.
• Amarukhichka (bot): Juk laya sach’aqpa sutin.
• Amarunuchu (bot): Juk laya yunqa janpi mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Amash (bot): Payqu.
• Amasisa (bot): Juk jatun sach’aqpa sutin, mana unaypichu wiñan, janpi waqaynin punkisqaspaq, k'irispaq ima, chantaqa ima ch'uwista ruwanapaqpis.
• Amayllu (zoo): Juk laya chay jatun yana-uqi chhakaq sutin.
• Amipikira, lachiwana (zoo): Juk wach'ikuq khuruqpa sutin, misk'ita ruwan ch'akich'akillata t'iqipi chayta nikun.
• Anak'aspi (bot): Janpina k'aspi, uq mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Añanku, añayllu, añapira (zoo): Juk laya sik'imiraq sutin.
• Anapalla (zoo): Juk laya jatun ch'uspiq sutin, wakin yuyanku chay wañusqaq nunan kasqanta, rikhurin ayachukuna killapi.
• Añas, yalus, añaskuti, pishilinqa, añanku, paqlla, añasku, añasiq(k)i (zoo): Añathuya.
• Añasqiru (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin.
• Añawaya (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, khishkararalla, t'ikan q'illuta.
• Añawayu (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, llant'apaq kusa, q'illu uchutq t'ikan.
• Añawayu (zoo): Juk laya k'ita quwi sutin.
• Añaypanku, llut'allut'a, muqumuqu (bot): Juk laya khishkarara mallkiqpa sutin, panpapi k'askasqa, t'ikan pukasta.
• Añaypankuru (zoo): Juk laya k'ita uywaq sutin, wasanpi khishkasniyuq.
• Anchu (bot): Juk laya chiwiq sutin.
• Anchurapa (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, laqhisninwan tiñikun q'illuchu llinpita.
• Anka, paka (zoo): Juk laya p’isquqpa sutin, aycha mikhu, waq p'isqusta jap'in sillusninwan, chanta katarita juk'uchasta ima.
• Ankalay (zoo): Juk laya jatun p’isquqpa sutin , wallpa chhikan, jatun chupayuq, uqhu p'isqu ninku.
• Ankara (bot): Juk laya lakawitiq sutin.
• Ankhiq (zoo): Canino.
• Ankillap'anqa (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, kitu yunqapi tiyan .
• Ankusa, ankusach'a (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, pichanapaq kusa ch'awqran.
• Ankuwanku, llatin (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, janpi k'irisqaspaq.
• Ankuwaqsi (zoo): Juk laya sik'miraq sutin.
• Anpalawa, lanpalawa: Juk laya yaku jatun katariq sutin. Anpatu (zoo): Janp'atu.
• Antaku (bot): Juk mallkiqpa sutin, tiñikun kay mallkiwan pukaq'illituta.
• Anqa (zoo): Anka.
• Anqara, janq'ara, wanpuru (bot): Juk laya jatun lakawitiq sutin , may chhikachachaqta wiñan.
• Anqas (bot): Juk tullpuna mallkiqpa sutin, tullpun qhusi llinpita.
• Antar (bot): Juk laya jatun sach’aqpa sutin, punallapi tiyan.
• Antarupha (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, chay chinpakuq unquykunapaq kusa.
• Antawayrunku (zoo): Juk laya jatun wayrunq'uq sutin.
• Antharu, jichin, wanku, waywacha, waywaku (zoo): Juk laya k'ita uywaq sutin, sach'asllapi sayan ch'anpa chupita, juch'iylla.
• Antianka (zoo): Juk laya aycha mikhu p’isquqpa sutin, ankamanta nisqaqa aswan jatun.
• Antiaqchi (zoo): Juk la p’isquqpa sutin, aqchiman rich'akun, qhaparayachantaq atataw, taw.
• Anticha (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Antikuntur (zoo): Juk laya jatun p’isquqpa sutin, q'uñi jallp'aspi tukuyninkumanta aswan jatun, rich'akun kunturman.
• Antiuqa (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, uqaman rich'akun.
• Añu (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, mikhunapaq kusa, uqaman rich'akun.
• Añuchi, allqamari, qharqaña (zoo): Juk laya p’isquqpa sutin, ima wañusqa aychastapis mikhun.
• Anunas, chirimuya (bot): (esp) Juk puquq mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, mikhukun puquynin chanta manchay misk'i, q'itayaspa qhuñaman rich'akun.
• Añawaya (bot): Khiskarara mallkiqpa sutin, q'illuta t'ikan chay.
• Apanqura(y), apanti(n) (bot): Juk laya khuruqpa sutin, mamaqhuchapi tiyan. Phasallalla.
• Apasana, runapapa (bot): Juk laya papaq sutin.
• Apatara, sipila (zoo): Chulupi.
• Apaychaqcha, apaycha (zoo): Juk laya wach'ikuq khurun sutin, phawayachan.
• Apaychawayllis (zoo): Apaychaqcha.
• Apharu (bot): Gemelos del choclo.
• Apharuma, apha, apharu (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, k'ita papa, wiñan chaqra ukhuspi.
• Apichu, apisu, k(h)umar(a), wayunkha (bot): Juk laya papayuqpa mallkiqpa sutin, manchay misk'ita qawin, tiyan q'illu, kulli ima
• Apilla (bot): Juka.
• Apinquya, apinkaya, thinti, luq'usti, muruquya (bot): Juk laya ch'ipakuq mallkiqpa sutin, t'ikan q'aypa pukitasta, puquntaq murq'u murq'ullata, may misk'i
• Apitara, jipijapa (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chuntajina jatuchiq laqhisniyuq, chaymantataq ruwakun chhararas, jipijapa nisqa sutiyuq.
• Apiytana (bot): Juk laya itapalluq sutin.
• Apasankha (zoo): Phasallalla.
• Aputuqtu (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, t'ikan may k'achata pukitasta, asusinaman rich'akun.
• Aqarwa(y), jaq'arwa (zoo): Juk laya khuruqpa sutin, wallpawallpaman rich'akun. Chay may jatun pilipintuq sutin.
• Aqchi (zoo): Juk laya p’isquqpa sutin, mamaniman rich'akuq, yuraq wisa yana riqra, aycha mikhu.
• Aqchiq (zoo): Juk laya k'aspichaki p’isquqpa sutin.
• Aqhaqha (bot): Juk laya juch'iy mallkiqpa sutin, panpaman k'askasqallata wiñan.
• Aqhaqllu, jaqhaqllu (zoo): Juk laya p’isquqpa sutin. Q'umir piliq sutin. Juk laya yuthuq sutin.
• Aqrawayu, waqra(n)wayu. (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, waqra waqralla khishkan.
• Aqrawayu, yuruma (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, puquynin manchay misk'i chanta kusa,q'illuta t'ikan, wakin ninku juq'uriñawi.
• Aqta (zoo): Jamak'u.
• Aqwa (zoo): Juk laya uruqpa sutin, jatun papaqayu punamanta.
• Aqwakulla (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Arakacha, araq, k'ipa (bot): Juk laya papaq sutin..
• Arakari (zoo): Tukán.
• Arakuru (zoo): Juk laya jukuq sutin.
• Aranpichana, millu (bot): Juk laya ichhuq sutin, pichanapaq apayachanku.
• Araq, atuqpapa, k'ipa, arakacha (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, k'ita papa, k'ipa papa.
• Araqa, apichu, khumara, (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, k'ita apichu, manan allin misk'ichu.
• Ararankha, aras (zoo): Juk laya khuruqpa sutin, katarimantaq janp'atumantaq rich'akun, chupayuq, rumiuraspi tiyan. Jaq'arwa, qaraywa, shukullukuy, shukullway, karaywa, ukulluku, qutur, achuqalla, sukullukuy, sukulluku, jararankhu.
• Arikuma, arikuna, llaqhun (bot): Yakun. Juk laya mallkiqpa sutin, papamanta aswan jatuchiqta puqun, chawata mikhukun, may ilita.
• Arimiña (bot): Anriswaylla, antiswaylla, anrisuylla.
• Ariraña mikilu, tuquru, tuquli, yaqu (zoo): Juk laya k'ita uywaq sutin, juch'iy jukumari misk'imikhu.
• Ariruma, misuk'a, aruma (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'illuta t'ikan may q'aparishaqta, t'ikan kusa tullpunapaq.
• Arituma (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, t'ikan anqas llinp'ipi.
• Ariwiwi, ullupika, aribibi (bot): Juk laya uchuq sutin, yanaq'umir, machay jaya.
• Arkayuyu (bot): Juk laya q'apaq mallkiqpa sutin, mana wisata punkichinanpaq kusa.
• As(h)ipa, ajipa, jikima (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, as misk'iraw, mikhukun, rich'akun apichuman.
• Asaput(q) (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, may sumaq q'apaq t'ikayuq.
• Asaruma (bot): Juk laya papaq sutin, jatun papa
• Asiru (zoo): (aym.)Juk laya katariq sutin, may miyu khaniynin.
• Askankuy, askanquy, mullisika (zoo): Juk laya khuruqpa sutin, millmarara, khishkarara.
• Asnachhaka (zoo): Juk laya chhakaq sutin, millayta asnan.
• Asnapa (bot): Chay q'apa mallkikunaq sutin, wayk'unman churakun.
• Asyaqwayta (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, millayta q'apan t'ikan, supay t'ika ninku.
• Ata (bot): Juk laya mallkiqpa puquy waqaynin sutin, rumun runasa chaywan tuta k'anchakunku.
• Atallpa, atawallpa (zoo): Wallpa, warmiatallpa, qhariatallpa.
• Atamiski (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, llant'apaq kusa
• Atanatan (zoo): Juk laya khuruqpa sutin, chay lukumu puquyman yaykun.
• Ataparay (zoo): Juk laya k'aylankulaq sutin, maychhikachaq chakisniyuq.
• Ataqu (bot): Jat'aqu.
• Atarisi, rak'irak'i, k'umuyuyu, piskulka, phiskulka, luri (bot): Juk laya lurinkunaq sutin,
• Atawallpa (zoo): Atallpa.
• Atimach'aqwa(y) (zoo): Juk laya jatun katariq sutin, mana miyuchu khaniynin, imatapis suqsukapun.
• Atuq, kakaru (zoo): Juk laya k'ita uywaq sutin, aychamikhu, alquman rich'akun, qhichimchu.
• Atuqatuq, sirasira (zoo): Atuqsillu.
• Atuqchupa (bot): Juk laya k'ita mallkiqpa sutin, ch'iki ayllumanta.
• Atuqchuqllu (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, warmikuna chaywan chuqchankuta mayllakunku.
• Atuqkullkucha (zoo): Juk laya p’isquqpa sutin, waqan jujuy nispa.
• Atuqparakachan (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin,
• Atuqsara (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, sarajina chuqlluyuq, t'aqsakunku phusuqunwan.
• Atuqsillu, sirasira (zoo): Atuqatq. Alacrán.
• Atuqullukun (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, k'ita ulluku, papalisa.
• Atuqwiru, wantuwantu (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin.
• Awsima (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin.
• Awaji (bot): Mallki puquynin ima.
• Awaku, awakuyamur (zoo): Juk laya mamaqucha challwaqpa sutin.
• Awankana (zoo): Un laya puna ankaq sutin, as juch'iylla.
• Awankanamallku (zoo): Anka irpa, uña anka.
• Awankay, abankay (zoo): Qhapaq anka, aswan jatun tukuy ankakunamanta.
• Awaqholla, jawaqhulla (bot): Juk laya ulalaqpa sutin.
• Awaqpaya (zoo): Juk laya p’isquqpa sutin, waqan awaqpaya, awaqpaya nisma.
• Awara, awarasu, anta (zoo): Juk laya k'ita uywaq sutin, khishkararalla, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Awaranku, awarunku, achupalla (bot): Piña.
• Awaranku, qayara (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, ch'aki jallp'asllapi tiyan
• Awarmantu, kapulí, awaymantu (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, puquynin miyo wisa khuruspaq.
• Awarqallitu (bot): Juk laya qhuraq sutin, t'ikan mayt'usqita jina wasaman.
• Awaru (zoo): Juk laya k'usilluq sutin, mana ancha jatunchu.
• Awarunku, jawaqulla, awaranku, : (bot): Chay jatuchachaq ulalaqpa sutin, khishkasninmanta llawri ruwakun.
• Awaymantu, kapuli (bot): Awarmantu.
• Ayach'uspi, chiririnkha (zoo): Juk laya q'umir ch'uspiq sutin, aychaman suwi churan.
• Ayachillchi (bot): Juk laya asna qhuraq sutin.
• Ayalachiwana (zoo):Juk laya wach'ikuq khuruqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Ayamuña (bot): Juk laya k'ita muñaqpa sutin.
• Ayanki (zoo): Juk laya challwaqpa sutin, mamaquchallapi tiyan.
• Ayapana (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, may junp'ichikun.
• Ayaphuqllana (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Ayaqamat'ira (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'illu t'ika ariruma.
• Ayaqhura (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, millayta asnan.
• Ayara, ajara (bot): K'ita
• Ayaspakiru (bot): Juk laya saraqpa sutin, chay chuki rumaman rich'akuq.
• Ayat'uqpi, tuqti (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Ayatunpis (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin.
• Ayawantu (zoo): Juk laya khuruqpa sutin, ayapanpaspi sayan, ima wañusqatapis apakapun.
• Ayawaskha, qhushqa (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, yakun uma muyuchikun, chanta pawichikun.
• Ayawi, t(')utura, matara (bot): Juk laya yaku mallkiqpa sutin.
• Ayllinku, maqunqu, mak'unku, maqunqu, mak'unku (bot): Chay papaq mak'unkuranta nukun.
• Ayna, inkill (bot): T'ika, t'ikaypi.
• Ayranpu (bot): Juk laya ulalaqpa sutin, manchay khishkararalla, tunas puquynin pukitas, tullpunapaq uqhariqkanku, mikhunata, aqhata, chhullunkata ima, janpi wawa phaskupaq.
• Ayranpuqura (bot): Juk laya k'ita mallkiqpa sutin, janpi, ch'upusta puquchin.
• Aysuma (bot): Juk laya yanaq'illu saraqpa sutin, ch'aqipaq kusa.
• Aytaqupa (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, janpi laqhisnin.
• Ayupay (bot): Juk laya yaku mallkiqpa sutin, mayuspi, quchaspi, larq'aspi ima tiyan.
• Ayusiru, ajuschiru, ajuswaska (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin tiyan ukhu jallp'aspi chay. Ajos chiro
• Ahus, ajus: (bot): Juk laya jallp'a ukhupi puquq mallkiqpa sutin wayk'unaman churanku, chantaq janpi ima unquypaqpis.

B

• Bagrik'aspi (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, Ikuatur q'uñi jallp'allapi tiyan.
• Balsamuqara, walsamuqara(bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, qaran k'irispaq, k'ajapaq, chantaqa chay wisanchiqpi khurusta wanchinapaq kusa chay.
• Barbasku (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, mujunwan challwakun, challwanapaq yakuman qhalliykuna mujunta chaywan challwas macharanku jap'inapaqpacha.
• Billakuk'aspi (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin q'uñi jallp'asllapi tiyan. Bellaco caspi; especie de planta medicinal de la selva
• Bitutiwaska, pitutiwaska (bot): Uq mallkiq sutin.

CH

• Chachakuma(u) (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, juq'ujallp'aspi wiñan, janpi, chanta tullpunapaq kusa. Armapaq kusa k'ullun, pukaraw, t'ikan ashkapi yuraqta.
• Chachali (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Chachama (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, ch'aki jallp'aspi tiyan.
• Chachanku (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, guitarrilla.
• Chachapiya (bot): Juk laya uqaq sutin.
• Chakami (zoo): Juk laya p'isquq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, wallpamanta aswan jatun.
• Chakap'aki (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, mansanilla ayllumanta.
• Chakill (bot): Juk laya yaku mallkiqpa sutin, laqhisnin juch'istus.
• Chalchal (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, puquynin pukitas, chanta mikhukun.
• Chalchaliru (zoo): Juk laya p'isquq sutin, chiwaluman rich'akun, chalchal puquyta mikhun.
• Challchallka (zoo): Ch'allchaku.
• Challip'anqa (bot): Juk mallkiqpa sutin, Ikuatur q'uñi jallp'allapi tiyan.
• Challku (bot): Ch'ullku
• Challwa (zoo): Tukuy challwakunata jina nikun.
• Chamalu (bot): Juk laya papaqpa sutin.
• Chamana , Chaman (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin, tukuypaq uqharinku, muqunanaypaq janpi.
• Chamiku , Chamisu s. (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, mayuspi manchay larq'akantuspi tiyan mujun miyu, wanchikun.
• Chankana, tichankana, chukiqayara, ichhuqhata (bot): Juk laya taun qayaraq sutin, maychhikachaqta wiñan chuchiwan t'ikananpaq, chuqchanmanta ruwakun pita.
• Chankaruma, chankas (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin.
• Chankas (bot): Chankaruma
• Chankil (bot): Juk laya yaku mallkiqpa sutin, uqmanta iskay marq'akama wiñan. Uwakuna mikhunku.
• Chanpuru (bot): Juk laya puquq sach’aqpa sutin.
• Chanqu (bot): Juk juch'iy yakumallkiq sutin, quchaspi, larq'aspi tiyan.
• [[Kaskawil], chanrara (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, puquynin chhallchhall nin.
• Chapi (bot): Juk tiñina mallkiqpa sutin, pintan pukaq'illituta.
• Chapulla (zoo): Juk laya pilipintuq sutin.
• Chaqallka (bot): Dícese de cualquier planta leguminosa.
• Chaqallu, chhakallu (bot): Nikun chay ima puquypa chhullchunta; jaawaspata, thaquata, alwirjaqta ima
• Chaqruku (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, janpi chirichinpasqapaq, muqutullunanaypaq chantaqa sulluchiq mallki.
• Chaqruna, samiruka, amiruk, pishikawa. batsikawa (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, yunqapi tiyan, ayawaskawan ima t'inpuchisqa waliq nanayta mana tarinapaq.
• Chaqrup'anqa (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Chaquq, chakuq (zoo): Juk laya sik'imiraq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, kawsay jawch'aq sik'imira, wasista llinphuchan tukuy millay khurusmanta, uqllata llunp'iyunku wasimanqa. Chara, suri]] (zoo): Juk laya jatun p'isquq sutin, mana phawanchu, juch'iy chupayuq. Istalla, ch'uspa
• Charana (zoo): Juk laya p'isquq sutin, tiyan chhankararaspi, pukaraw p'isqu.
• Charapa, qarapa (zoo): Juk laya juch'iy waluqta manchay charapuqta.
• Charapap'anqa (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, Ikuatur yunqallapi tiyan chay.
• Charapu (zoo): Juk laya kariy waluqta manchay charaputa, mamaquchallapi tiyan.
• Charara, kinsak'uchu (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, q'uñi ukhu, unqusqa warmista sulluchin uqyaqtinku, q'umirta tiñinapaq kusa, kinsa katiyuq.
• Charata, qhillawallpa (zoo): Juk laya k'itawallpaq sutin, tiyan iskay layamanta, uqnin yakupikawsan
• Charku (zoo): Juk laya aychamikhu p'isquq sutin, juch'iylla mamaniman nisqaqa.
• Charu (bot): Juk laya suqus mallkiqpa sutin, chaymanta ruwanku kanastasta, ñaqch'asta, waqkunata ima.
• Chaska (bot): Wayra t'ika.
• Chawar, ch'awara (bot): Juk mallkiqpa sutin, qayaraman rich'asqa, tíkan q'illuta chawpinmanta lluqsimuspa.
• Chawatak'aspi (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, yunqallapi tiyan, wiñan 10 runa sayayta.
• Chawchakapuli, kapur(l)i (bot): Juk laya pupuypaq sutin, sirisaman rich'akuq.
• Chawicha, k'uysillu, chawcha (bot): Juk laya papaqpa sutin, k'uyuk'uta puqun chantaqa mana unaypichu.
• Chawpaw (zoo): Juk laya wapharaq sutin, urqusllapi tiyan, q'illuch'iqchi Ave de las serranías de color gris-amarillo
• Chawqa (zoo): Juk laya sani p'isquq sutin, phichitankamanta aswan jatun.
• Chawqarumi(u) (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, q'illuta t'ikan, tiyan yanpataspi, manchay mayuspi, q'illituta t'ikan. 2. (zoo): Ch'añu p'isqua sutin, yanaq'illitu, manchay ch'aqwan.
• Chayñapallar (bot): Juk laya mallkiqpa sutin,
• Chaynu (zoo): Ch'añu.
• Chichiñi, ispi, chhichi (zoo): Juk laya juch'iy challwaq sutin, misk'i yakuspi tiyan.
• Chichira (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Chichiri (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Chikurupiripiri (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, Ikuatur yunqapi tiyan.
• Chiiq (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Chikama (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Chiki, challchaku, k'alla (zoo): Juk laya juch'iy urituq sutin, q'ichichiman rich'akuq.
• Chikuri, chukuri, achuqlla (zoo): Q'arachupa.
• [[Chilli], chili (bot): Juk laya uchuq sutin, manchay jaya. q'uñi jallp'aspi uq laya chuntatasina nikun tiyan. Aji muy picante]], En el oriente del paíz parece ser una palma. 2. (zoo): Juk laya misk'i yakupi kawsaq challwaq sutin.
• Chila, tisila (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, tiyan yunqallapi, janpi chanta llant'apaq kusa, waqaynin punkisqasta tiyayuchin.
• Chilalu (zoo): Juk laya misk'i ruwaq khuruq, t'una wayrunku (Awija).
• Chili, chilli (bot): yarina; Juk laya chuntaq sutin.
• Chilichili (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, alqualquman rich'akun, janpi simi phaskupaq.
• Chilihak'u (bot): Q'illut'ika mallki.
• Chilik’uku (bot): Juk laya chuntaq sutin, chaqalluspi puqun, mikhuna puquyninqa.
• Chilik’uti, sirpa (zoo): Sirp'ita.
• Chilina, laranja (bot): Juk laya misk'i puquq mallkiqpa sutin, q'uñijallp'asllapi tiyan, qurimurq'usta jina q'illiyan.
• Chilipi (bot): Juk laya suqus mallkiqpa sutin.
• Chiliqchi, kuñuri, saypilli (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, pukasta t'ikan, chaqallupi mujun, laqhisninpi, kurkunpi khishkasniyuq.
• Chiliqchi (zoo): Juk laya p'isquq sutin, ch'añuman rich'akuq chilliq, chilliq nispa waqan.
• Chiliqris (zoo): Juk laya urpitu, yana uma urituq sutin.
• Chillchill(ay) (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'illuta t'ikan, puqun ruqhitusta, mujuntaq chhallallaq nin. Mikhunaman churanapaq kusa kilkiña jina.
• Chilli (bot): Juk laya chuntaq sutin, puquynin mikhukun, chanta kaymanta ruwakun pichana, waq ruwaykuna ima.
• Chillina, tuqtun, ñuqtu(n) (bot): Juk laya chuwiq sutin.
• Chillpi, chilpi (bot): Juk laya ch'awqraq sutin.
• Chilltuchilltu, k'itatumati (bot): Juk laya khishkarara mallkiqpa sutin.
• Chillwar (bot): Juk laya puna junina.
• Chillwi, chiwchi, chiwlli (zoo): Wallpa irpa, p'isqu irpa. Imaq irpasnillantapis nikun.
• Chilqu (zoo): Juk laya ararankhaq sutin.
• Chilwakan (bot): Juk laya mallkiqpa sutin,.
• Chima (bot): Juk laya chuntakunaq sutin, ninapukata puqun, mujun t'uqluman rich'akun.
• Chimillu (bot): Juk laya papaqpa sutin.
• Chimpalu (bot): Juk laya tumatiq sutin. Chímbalo.
• Chimpiyuq (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, Ikuaturllapi tiyan. (Tizimbiyuq)
• China hawaq'ullay (bot): Juk laya ulalaq sutin, t'ikan yuraqta, q'illu khishka, yakuta jap'inapaq waliq..
• Chinakalistu (bot): . Chay puka kalistuq sutin.
• Chinakhuchi: s, Nikun chay wachaq khuchita.
• Chinamulli (bot): Juk laya mulliq sutin, ñañusllata wiñan nitaq jatuchaqtachuchantaqa mana puqunchu.
• Chinapaya (bot): Juk laya puna mallkiqpa sutin, janpi wisananaypaq, chanta wisakhuruspaq, q'illuta t'ikan.
• Chinasutuma (bot): Juk laya mallkiqpa sutin. Juch'iy sikusikuta nikun.
• Chinatarku (bot): Chinitarku.
• Chinat'ula (bot): Juk laya t'ulaq sutin.
• Chinchanku (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, laqhisninwan tiñikun q'illuta. Chinchanko.
• Chinchap'anqa (bot): Juk juch'iy sach’aqpa sutin, ruwakun kurkunmanta waqtiras wasipaq, puquynin mikhuna, chantaqa challwanapaq uqharinku. Chincha panga.
• Chinchay (zoo): Juk laya k'ita waskuqpa sutin, juch'iylla, rich'akun jawarman.
• Chinchi (bot): Juk laya juch'iy uchuq sutin, manchay jaya.
• Chinchi (zoo): (esp) Juk laya llawarch'unqa khuruq sutin.
• Chinchilkuma, chinchirkuma (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, ch'iñi laqhi chantaqa t'ika pukauchituta; janpi sunqunanaypaq.
• Chinchilla (zoo): Juk laya k'ita waskuqpa sutin, anqulaman rich'akuq, aswan juch'iy, qaqasllapi sayan, qaranta, aychanta manchay mask'anku.
• Chinchillkuma, chinchirkuma, wayarkuma (bot): Arbustito de la familia de las compuestas, asteráceas, de flor amarilla, la cual tiene propiedades medicinales para enfermedades del corazón y cólicos y también contra la tos. La flor se usa también para plumajes.
• Chinchiluqutu, chinchiuchu, kitun, ulupika (bot): Juk laya luqtuq sutin, juch'istusllata puqun.
• Chinchimani (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, gunurriya unquypaq janpi.
• Chinchipallaq (zoo): Juk laya p'isquq sutin, chinchita mikhun, jatun chhutuyuq.
• Chinchipallaq (zoo): Juk laya p'isquq sutin, chhikan chhutuyuq.
• Chinchipila (zoo): (p.esp) Chinchi irpata nikun, manchayqa winchuka irpata.
• Chinchiputu (zoo): (p.esp) Juk juch'iy k'usilluq sutin.
• Chinchirk(q)uma, Chinchirwayta, kantuta (bot): uq laya mallkiqpa sutin, pukitasta t'ikan, janpi wayrapaq.
• Chinchiuchu, kitun, ulupika (bot): Chinchiluqutu.
• Chinchullqallu (zoo): Juk laya ch'iki khuruq sutin, uywasman yaykuspa ukhunkuman wañurachin.
• Chinchuna (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, k'ajapaq kusa.
• Chiñi, masu, chhiñi (zoo): Juk laya phawaq khuruq sutin, tutalla purin, juk'uchaman rich'akuq khuru.
• Chini (bot): Nikun chay uq laya itapalluta, janpi chay llawar sumaq purinanpaq.
• Chinika (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, qaranmanta p'achata purun runas ruwanku.
• Chinikuru, pajup'anqa (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, llullu laqhisnin janpi chinpakuq khuru unquykunapaq.
• Chinikuru (zoo): Juk laya khichka philurara sikasikata.
• Chinini (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, chirimuyaman rich'akun.
• Chinitarku, chinatarku (bot): Juk laya sach’aqpa sutin.
• Chink(u)iru, phichitanka, paria (zoo): Juk laya p'isquq sutin, ch'ulituyuq jina umanpi, phinkiyachaspa purin.
• Chinkakuq (zoo): K'ita.
• Chinku (bot): Juk laya chuntaq sutin. Chingo.
• Chinparani (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Chinuqa (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, urquspi wiñan, chaymata pitasta ruwanku.
• Chinwa, itana, isanqa, itapallu (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, laqhisninpi millma khishkayuq, t'uqpiqtinchiq manchay siqsichikun, tiyan iskay laya: urqu itaapallu, panpa itapallu.
• Chinwa (zoo): Juk laya challwaq sutin, ch'iñi challwa.
• Chipchi (bot): Juk laya lakayuq sutin.
• Chipchi, chipi, chiwchi (zoo): Chillwi, wallpa irpa jinata nikun.
• Chipi (zoo): K'usillu. Juk laya k'ita khuruq sutin, sach'api sayan, alquman rich'akuq.
• Chipka (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin wiñan warawarallata.
• Chipsa (zoo): Irpa.
• Chipu, ch'ipu, sipu, k'usu, t'isikira (zoo): Juk laya khuruq sutin.
• Chiqchinpa(y), suyku, wakataya, chiqchipa (bot): Juk laya q'apacha mallkiqpa sutin, llaqwaman, manchay waq mikhunamanpis churakun q'aparichinanpaq.
• Chiqla (bot): Juk laya suqus mallkiqpa sutin, kañanmanta yakuta urqhunku alquq sinqanman jawinankupaq, alqu astawan sinqayuq kananpaq
• Chiqlayu, chiwchi (zoo): Juk laya ch'ullaruntuyuq uywakunaq sutin. 2. (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Chiqlli(n), ch'iqlli, q'irqi (bot): Chay ima mallkipis ijimun wiñananpaq chayta nikun.
• Chiqmu, layu (bot): ) Juk laya mallkiqpa sutin, puka ch'ukuch'uku, panpapi last'akun, manchay sinchi sapiyuq.
• Chiqra (bot): ) Juk laya yaku mallkiqpa sutin, t'ikan yuraqta manchay q'illuta.
• Chiqri (zoo): Wallpawallpa uña t'uqyasqata nikun.
• Chiqsa (zoo): Ch'usiqa.
• Chiqta (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, tiyan jaqay Ikuatur yunqapi, puquynin mikhukun.
• Chiqyaq waqta (zoo): Juk laya q'umir wasa katariq sutin.
• Chiqyaqqara (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, manchay q'umirllata wiñan, tiyan punallapi.
• Chira (zoo): Luqutuqta, uchuqta, ulupikaqta manchay waq mallkiqpa mujunta nikun.
• Chirakruyuyu (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin.
• Chiraq (zoo): Juk laya ñañuchaki p'isquq sutin.
• Chiraqru, chiraqyu, chiraqruyuyu, saqarara, kariqlla (bot): Llantin. ) Juk laya janpi mallkiqpa sutin, p'isqusimiman rich'akun.
• Chirik'aspi chaqruku (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin manchay q'uñi nin chayarayku sulluchikuq nin, chanta janpi punkisqaspaq.
• Chirik'aspi (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin, Ikuwatur suyullapi tiyan, janpi k'ajapaq, chantaqa wak'asman jaywanapaq.
• Chirimaway, piña (bot): Juk q'uñi jallp'a mallki, wiñan qayarajina, chantaqa puqun jatuchiq murq'usta q'illu ukhun manchay misk'i mikhunapaq.
• Chirimulli (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, ch'anpata wiñan, khiskararalla. Mana puquq mulliq sutin, laqhisnin janpi allinta yaku jisp'ayta jisp’anapaq, k'ullunpi khichkasniyuq. Sumaq k'ullun armapaq.
• Chirimuya, chirimuyasach'a, muya (bot): Juk laya puquq sach’aqpa sutin, may misk'i mikhunapaq.
• Chirimuyu (bot): Anunas. Juk laya mikhuna puquy sach’aqpa sutin, manchay misk'i puquyninqa.
• Chiriqsananku (bot): (p.esp) Juk janpi mallkita nikun, sulluchikuq chantaqa janpi muqutullu nanaypaq, Chirichakusqaspaqima, chirguayusa.
• Chiririnkha, chiriririnkha]] (zoo): Ayach'uspi. Pi wañunanta yachan.
• Chiririnkha(qa), ayach'uspi (zoo): Juk laya khuruqpa sutin, q'umir ch'uspiq suwin, aychaman wachan.
• Chirisana, qarqar (zoo): Juk laya tuta p'isquq sutin, tutan willawanchiq sut'iyamunanta.
• Chirisiki (bot): ) Juk laya qhuraq sutin, sapin mikhukun.
• Chiriwana (bot): ) Juk laya janpi mallkiqpa sutin.
• Chiriwayusa (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, muqutullu nanaypaq janpi.
• Chispu (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, kurkun mana phununchu ni jallp'apipis.
• Chitaku, Chita (zoo): Chitakitu uywakuna qhawaqinpa qhipanta purinku chayta nikun.
• Chitachita (zoo): Q'inti.
• Chitkin (zoo): Juk laya wapharaq sutin, ninku crispin nispa ima.
• Chiwa(n)ku, chiwalu, yuqyuq, awllti, ch'ulupiya (zoo): Juk laya yana p'isquq sutin, chhutun q'ama pukita, parananpaq manchay waqan; parachimuy chulluchimuy nispa.
• Chiwanway (bot): Juk laya k'ita mallkiqpa sutin, pukata, manchay q'illuta t'ikan. Tiwirintu niku.
• Chiwanwayu, chiyumayu, chiyu (bot): Juk laya k'ita mallkiqpa sutin, pukasta t'ikan, luqutun jawas jina, urqu jallp'aspi mana runaq chayananpi tiyan.
• Chiwchi, chipi, chiwlla, chiwli (zoo): Chillwi. Irpa, ima p'isquq uñallantapis jina nikun.
• Chiwchi (bot): Juk laya lakayuq sutin, chiqlayu.
• Chiwi, chuwi (bot): ) Juk laya mallkiqpa sutin, puqun ch'iqchita, wayrurman rich'akun, wawakuna chaywan puqllanku chuwilawa puqllayta manchay chhilluta. Chaqallun puquynin.
• Chiwichhu, qurichhu (bot): Juk laya ichhuq sutin.
• Chiwil, ischil (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin.
• Chiwilapapa (bot): Ñuqch'apapa, may ñawiraralla, ñuqch'a yaykuqman jaywaq kanku muntananpaq.
• Chiwita (bot): ) Juk laya saraq sutin, t'unallata puqun, sumaq sara.
• Chiwka (bot): ) Juk laya suquspa sutin, siku ruwanankupa uqharinku.
• Chiwlli (zoo): Chillwi.
• Chiyampu (zoo): Juk laya liqrayuq khuruq sutin, q'umirkunata mikhun.
• Chiyiq (bot): Juk mallkiqpa sutin.
• Chiyu, chiyumayu, chiwanwayu (bot): Juk laya k'ita mallkiqpa sutin, pukasta t'ikan, luqutun jawas jina, urqu jallp'aspi mana runaq chayananpi tiyan.
• Chiyumayu, chiwanwayu, chiyu (bot): Juk laya k'ita mallkiqpa sutin, pukasta t'ikan, luqutun jawas jina, urqu jallp'aspi mana runaq chayananpi tiyan.
• Chuamlulu (zoo): Juk laya wayrunq'uq sutin.
• Chuba (zoo): Juk laya k'usilluq sutin.
• Chucha (bot): Juk laya p'uqap'uqaq sutin, mikhukun.
• Chucha (zoo): Aycha mikhuqkunata nikun.
• Chuchaw(i) (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, chaymanta waska ruwakun. Magüey.
• Chuchawi (s, Phasa sunqu kurkuta nikun.
• Chuchi, chuchiku, chiwaku (zoo): Chiwanku.
• Chuchi (zoo): Urqu wallpata nikun.
• Chuchikhuru, ch'uqchi (zoo): Juk laya khuruq sutin, q'umir, manchay sani llinpi, mallkikunata mikhukapun.
• Chuchiku(a), chuchi, chiwaku (zoo): Chiwanku.
• Chuchiku (bot): Juk laya puna mallkiqpa sutin.
• Chuchinasara (bot): Juk laya saraq sutin.
• Chuchipsi (bot): Juk laya juch'uy sach’aqpa sutin.
• Chuchu, chuchusmut'i, tarwi (bot): Tarwi.
• Chuluki, Ch'uchu (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, tukuyniqpi tiyan, yana murq'itusta puqun, qaran manchay phasita chantaqa phatu.
• Chuchumika (bot): Juk laya juch'iy sach’aqpa sutin.
• Chuchuqma (bot): Juk last'akuq mallkiqpa asutin, puquynin misk'i chantaqa t'unita yana, unqusqa warmista sulluchin. Susuqma.
• Chuchuruma (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, kawsan waq mallkikunaman ch'pakuspa ukhunman chay.
• Chuchuwasa(i) (bot): Juk laya ch'ipakuq mallkiqpa sutin, punallapi tiyan.
• Chuchuwasa (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, ninku janpikunapaq urqhuna intiq lluqsimunan chirumanta chantaqa intiq yaykunan. Chirumanta
• Chuchuwasi (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin, qaranta t'inpuchiqtinchiq manchay waliq machana ruwanapaq, janpi chakimuqunanaypaq, pistipaq. Mururi.
• Chuchuy, qhapa, itha]] (zoo): Wallpa usata nikun.
• Chukar (bot): Juk laya mallkiqpa sutin.
• Chukichuki, tuquru (zoo): Juk laya khuruq sutin.
• Chukiqhanlla (bot): ) Juk laya janpi mallkiqpa sutin.
• Chukupi (bot): Maniy
• Chukuri, q'arachupa, muka, achuqalla, achuqlla, chukuru (zoo): Q'arachupa.
• Chuli (zoo): Juk laya allquspaq sutin, llamiruskanku.
• Chulilla(zoo):
• Chullchiq, chullsiq, jullq'i (zoo): K'ayla uñata manchay janp'atu uñata nikun.
• Chullchull (bot): Juk laya juch'uy sach’aqpa sutin, may k'achitusta q'aymapukitasta t'ikan.
• Chullku, ch'ullku (bot): ) Juk tukuy laya t'ikaq mallkiqpa sutin, sapin mikhukun, q'uñi jallp'asman chinkayuypi tiyan.
• Chullsiq, chullchiq, jullq'i (zoo): K'ayla uñata manchay janp'atu uñata nikun.
• Chullunpi (zoo): Juk laya yaku wapharaq sutin, yanayuraq quchasmanta mana ripunchu; waqan tarra tarra nispa.
• Chullupiya (zoo): Chiwanku.
• Chulluwalli (zoo): Juk laya ankaq sutin.
• Chulluy, ch'ulluy (bot): Juch'iy sach'a ta nikun.
• Chullwa (zoo): Juk laya mamaqucha khuruq sutin, mana tulluyuqchu.
• Chullwaya, ch'ipaya (zoo): Juk laya mamaqucha khuruq sutin, panpaman k'askasqa sayan.
• Chulupi, tatapira (zoo): Apatara.
• Chulupiya (zoo): Chiwanku.
• Chumalulu (zoo): Juk laya wayrunkuq sutin.
• Chumaylla (bot): Juk laya janpi qhuraq sutin, kusa punkisqaspaq.
• Chunpaka (zoo): Wayrunku, wayrunq'u, uq laya wach'ikuq khuruq sutin.
• Chumuku, ch'umuku (zoo): Juk laya yakupi kawsaq puna p'isquq sutin, chhaqiman rich'akun.
• Chuña, suquri (zoo): Juk laya yaku wapharaq sutin, k'aspichaki, sanipukaraw.
• Chuñakari, chiwalu (zoo): Chiwanku.
• Chunkula (bot): Juk laya yuraq saraq sutin.
• Chunpipillku (zoo): Juk laya p'isquq sutin, tukuy lay llinpiyuq, qhuchapanpapi tiyan.
• Chunpullu, achuqalla (zoo): Q'arachupa.
• Chunqaku (zoo): Juk laya ararankhaq sutin. Juk laya llawar ch'unqa khuruq sutin.
• Chunta , pejibaye (bot): ) Juk laya mallkiqpa sutin, chhikachachaq laqhiyuq, q'uñi jallp'asllapi tiyan, kurkun mayta awantan, yanaraw.
• Chuntak'aspi (bot): Juk janpi mallki jaqay Ikuaturmanta.
• Chuntakurupaju (bot): Juk laya janpi mallki jaqay Ikuaturmanta.
• Chuntanka (zoo): Juk laya wapharaq sutin, yana chhlu.
• Chuntapaqpa (bot): Yuraq qayara. Juk laya malkiq sutin, waska ruwakun kay mallkimanta.
• Chuntapurun (bot): Juk laya munti sach’aqpa sutin, puqun almindra ninku chayta.
• Chuntaq(k)iru (bot): Juk laya janpi mallkiqpa sutin.
• Chuntatawna (bot): Juk laya munti sach’aqpa sutin, waska ruwakun kay sach'amanta.
• Chuntilla (bot): Juk laya chuntaq sutin, khishkarara, juch'iyllata wiñan.
• Chupallikuna, k'ayrankura, sillq'ukuna (zoo): Ararankha, chay chupayuq chakiyuq jatun janp'atusta nikun.
• Chupanaparayakuq (zoo): Juk laya wach'ikuq khuruq sutin, ñanpaqinpi waqrasniyuq chupanpi wach'iyuq, mikhun kusikusista, ch'aki panpasllapi tiyan.
• Chupanku (zoo): Kawalluta, manchay asnuta nikun.
• Chupikaqiwa (bot): Juk k'ita mallkiqpa sutin, maypachacha llank'anapi rikhurin niytamunan jallp'ata samarichinata.
• Chupilla, chupi (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, pukarawta t'ikan.
• Chupiy, chupí (bot): Juk mikhuyniyuq puquq sach’aqpa sutin, manchay misk'ita puqun, k'usillu chanta runa ima mask'anku manchayta.
• Chuqa, chhuqa (zoo): Juk laya qucha piliq sutin, yana, juch'iy kunkita, mana chupayuq.
• Chuqa, junku, t'utura (bot): Chay uq laya suqusuq sutin.
• Chuqchak'utu, Chuqchasuwa, kachikachi, khuchiruntuchi (zoo): Juk laya phawaq khuruq sutin yaku patallapi sayan liqrasnin yakujina ch'uwita.
• Chuqchasuwa, kachisuwa, kachikachi, chuqchak'utu, khuchirunkuchi (zoo): Juk laya phawaq khuruq sutin yaku patallapi sayan liqrasnin yakujina ch'uwita.
• Chuqchumama (zoo): Qalaqala, qhashqajanp'atu.
• Chuqchuq, chuchi, chuchiku, chiwaku (zoo): Chiwanku.
• Chuqchuqp'anqa (bot): Juk janpi mallkiqpa sutin.
• Chuqichallwa (zoo): Juk laya challwaq sutin.
• Chuqichiqmu (bot): Juk laya q'achu mallkiqpa sutin.
• Chuqikanlla, kanlla (bot): Juk laya k'ita mallkiqpa sutin, punallapi tiyan.
• Chuqimuña (bot): Juk laya muñaq sutin, ch'iñi laqhisitu.
• Chuqlla, chhuqlla, ch'uqlla (bot): Juk laya janpinchasqa q'achuq sutin, yunqallapi tiyan.
• Chuqllu s, (bot) Sara wirullanpiraq suq'antin chayta nikun.
• Chuqllukhuru, jut'ukhuru (zoo): Juk laya yuraq manchay q'umir khuruq sutin, chuqlluta mayta mikhukapun.
• Chuqllukuru, jut'ukhuru (zoo): Sara chuqllu khuruq sutin.
• Chuqllunka (bot): Suq'a. Latanu uma.
• Chuqllupuquchi (zoo): Juk laya pankatuya khuruq sutin, sarapuquypi rickhurimun.
• Chuqllupuquchina (zoo): Juk laya munti p'isquq sutin, punaman wicharin paraypi, chaqra uqhariytataq yunqaman juraq'apun.
• Chuqllus, churchu (zoo): Juk rumi urapi kawsaq khuruq sutin, tutan manchayta Churchun.
• Chuqrawallpa, chuqruswallpa (zoo): Juk laya k'ita wallpaq sutin, umanpi chhukayuq, yuthuman rich'akun. Wayju.
• Chuqsin (zoo): Juk laya juch'iy janp'atituq sutin, papa ukhuspi tiyan.
• Chuqyaq, chhukiya (zoo): Juk laya yana p'isquq sutin, manchay suwa, sarata waq puquykunata ima suwakapun llullullapiraq.
• Churchu, chuqllus (zoo): Juk rumi urapi kawsaq khuruq sutin, tutan manchayta churchun.
• Churiru, tarapu (bot): Juk laya sach’aqpa sutin, waqaynin may k'achata q'apan, chaywan q'ushnichinku q'uwaspa.Ininshu.
• Churisiki, q'illuq'illu, aqrawayu, yanayana (bot): ) Juk laya tullpuna mallkiqpa sutin.
• Churki, tuska (bot): Juk laya thaquq sutin, manchay khiskalla.
• Churu, waka (zoo): Juk laya tawachakiyuq waskuqpa sutin, waqrasniyuq chanta chinawakaqa ashka wilaliyuq.
• Churuku (zoo): ) Juk laya juch'uy ch'urituq sutin.
• Churuk'usillu (zoo): Juk laya k'ita waskuqpa sutin sach'allapi kawsan, q'illuchupa, nikullantaq phuyu k'usillu.
• Churuqra (zoo): Juk laya wapharaq sutin, kawsan chirillaqtaspi, pilijina chakiyuq.
• Chururu (zoo): Juk laya wapharaq sutin, juch'uy chhutu, chanta rakhu, sik'imirasta mikhun, waq khurusta ima.
• Churuta (zoo): Jurk'uta. Juk laya p'isquq sutin, juch'iylla, ñawisnin puka, chanta jusk'ullapi manchay wasi kanis urapi wachan.
• Chuscha, chaki (zoo): Chaki, nikun tawantin chakista chakimuqunchiq kama chamuqta.
• Chuschusi (bot): Ch'umi kuka ukhupi rikhurin chay.
• Chuspi (zoo): Ch'uisqa.
• Chutarpu, ch'utanqa (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, sapin qharista, warmista mask'anarachin.
• Chuti (zoo): Juk laya challwaq sutin, tiyan amarumayupi (río amazonas).
• Chutitu, irpita (zoo): Irpa mayqin wapharaqllatapis.
• Chutukaballu (zoo): (bot) Chay tawañawiyuq kawalluta jina nikun.
• Chutuyyuqalla (zoo): Juk laya sik'imiraq sutin, manchay phiña kanku.
• Chuwi (bot): Juk laya puquypaq sutin, machay k'acha ch'iqchisitus tiyan, qhupurupi mikhukun, chantaqa wawakuna chaywan puqllanku chhilluta.
• Chuyllur (bot): Juk laya sach’aqpa sutin.
• Chuyta, chullta (bot): Juk laya papaqpa sutin.

CHH

• Chhaka (zoo): Uq laya panpa khuruq sutin, wakin manchay phiñas kanku, rumiuraspi manchay juk'uspi thapachakunku.
• Chhakallu, chaqallu (bot): Chay wakin mallkinkunaq chhullchunta, lip'anta jina nikun.
• Chhalla, q'achu: s..(bot) Chay sarawiru ch'akisqata sutikun jinata.
• Chhaqllu (bot): Uq laya mallkiq sutin; chiqchisarata nikun.
• Chhaqraña (bot): Qayara, qayra. Uq laya mallkiq sutin, chay mallkimanta ruwakun saqraña, ñaqch'a, tullunta ch'akichispa ruphaypi.
• Chhikauru (bot): Apasanka, phasallalla.
• Chhilkiwa (bot): . Uq laya khishkaq sutin.
• Chhilltu chilltu (bot): Uq laya k'ita mallki, khishkayuq chanta puqun tumati jina pukitasta, q'illuch'iti mikhun chay puquyninta.
• Chhimasara (bot): Uq laya saraq sutin, may k'achata lliphiririn.
• Chhiñi, chiñi, masu (zoo): Chiñi.
• Chhipichhipu (zoo): Uywa usata jinata nikun.
• Chhiruchhiru (zoo): Uq laya p'isquq sutin, ushparaw , may k'achata waqan, thapanta ruwan sach'amanata warkhukushaqta khishkasmanta, wakinqa jusk'upi wachanku, wakintaq khishkaukhupi.
• Chhitapari (bot): Uq laya k'ita mallkiqpa sutin, khichkayuq, q'illuta t'ikan.
• Chhisin (zoo): Such'upiki runtu.
• Chhukiya (zoo): Uq laya p'isquq sutin, taraqchiwan khuska purinku, yanachinchi p'isqu, manchay suwa, chanta lisu.
• Chhullchu (zoo): Uq yana p'isquq sutin
• Chhuqa, ) K'ita p'isqu.
• Chhuqa, chuqa (zoo): Pato de laguna, negro de cuello corto y sin cola.
• Chhuqa (zoo): Yana k'itapiliq sutin, quchasllapi sayan, yana chinchi phuru; wakin ninku khuchikhuchi.
• Chhuqlla, chuqlla, ch'uqlla (bot): Uq laya janpinchasqa q'achuq sutin, yunqallapi tiyan.
• Chhuqululu (bot): Churkiq puquyninta jina nikun, uywakuna mikhunku.
• Chhuquyuqalla, chilik'utu, qarak'utu (zoo): Uq laya sik'imiraq sutin, manchay phiña, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Chhurki, chhurku: (bot): Uq laya mallkiq sutin, khishkararalla.
• Chhurku (bot): Chhurki.
• Chhurkupiluku (bot): Uq laya mallkiq sutin, luqutuman rich'akun, manchay jaya, q'uñi jallp'asllapi tiyan.

CH'

• Ch'akat(i)aya (bot): Uq laya juch'uy sach'aq sutin, janpi, chhullchituspi puqun.
• Ch'allchaku(a) (zoo): Uq laya juch'iy luruq sutin, punallapi tiyan.
• Ch'amuch'amu
• Ch'añar(a) (bot): Uq laya sach'aq sutin, kunkananaypaq kusa. Uq laya juch'iy sach'aq sutin, puquyni siruylaman rich'akun, mikhukun.
• Ch'anki (bot): Uq laya ulalaq sutin, pukata t'ikan, chhikachaq khishkasniyuq.
• Ch'anta, suju (bot): Uq laya mallkiq sutin, asukarkañaman rich'akuq, janpi allin jip'anapaq.
• Ch'añu, ch'ayñu (zoo): Uq laya juch'iy p'isquq sutin q'illitu, yana uma manchayta ch'aqwanku purispa chaqraman yaykuspapis.
• Ch'api (zoo): Uq laya juch'iy ch'apa alquq sutin.2 (bot): Uq laya mallkiq sutin, k'ullun khishkararalla, tullpunapaq uqharinku.
• Ch'apiñu (bot): Mallkiq ijiynin, p'aja.
• Ch'apsa (bot): Ch'awqraka. Matorral.
• Ch'aqisayasaya (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, may k'achata q'apan, yukuq'uñipaq kusa, chantaqa janpi wisa nanaypaq, iskay laya tiya; yunqamanta uqninqa.
• Ch'ariña, ch'ariñ(n)a (zoo): Uq laya khuruq sutin, k'aspiman rich'akuqlla kariyan, uywa mikhuyuspa wañun.
• Ch'askaqwawan (zoo): Uq laya wapharaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, phurun machay k'achitu.
• Ch'awar(a) (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhisnillayuq, chukiqayaraman rich'akuq, kikintapuni t'ikanpis.
• Ch'awqraka, ch'apsa (bot): Ch'umi.
• Ch'ayñu, chaynu (zoo): Uq laya juch'iy p'isquq sutin q'illitu, yana uma manchayta ch'aqwanku purispa chaqraman yaykuspapis.
• Ch'ilalu (zoo): Uq laya wayrunq'uq sutin.
• Ch'ilik'utu (zoo): Uq laya sik'imiraq sutin, manchay khanikuspa nanachikun.
• Ch'ill(a)iw(i)a (bot): Uq laya ichhu, yuraq, llusq'u, chantaq thalu.
• Ch'illawa(i) (bot): Uq laya juch'uy sach'aq sutin, kapuli puquyman rich'akun puquynin.
• Ch'illi (bot): Sach'a waqay.
• Ch'illiku, ch'illikuti(u), sit'ikira, ch'irchiku, tiyantiyan (zoo): Sirp'ita, t'isikira.
• Ch'illka (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, juq'ujallp'aspi wiñan, laqhisnin janpi k'irisqaspaq, aycha ismusqaspaq ima, tullpunapaqpis kusa. Ch'illkara (bot): Uq laya sara unquypaq sutin, chuqllunman chantaqa wirunman yaykun.
• Ch'illqu, mulluqantus (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Ch'illtu (bot): Sach'a tumati, mikhukun.
• Ch'iñichallwa, ispi, qhisi, (zoo): Challwa uñita.
• Ch'iñikhuru (zoo): Juch'uy khuritu.
• Ch'iñilku, jut'u (zoo): Mana ñawillawan rikuna khurukunaq sutin.
• Ch'ipaku (zoo): Uq laya wayrunq'uq sutin, juch'iylla, chanta yana.
• Ch'ipaya, chullwaya, (zoo): Uq laya mamaqucha khuruq sutin, panpallapi k'askarayan.
• Ch'iqich'iqi (zoo): Uq laya yana khuruq sutin, jatun, t'uqpiqtinchiq wañusqaman tukurpan.
• Ch'iql(l)a (zoo): Uq laya q'umir k'aylaq sutin. Chay k'ayla phuqullumanta ka'yraman tukun chayta nikun. 2. Uq laya p'isquq sutin, yanaq'illu, phichitanka chhikan.
• Ch'iqllankuy (bot): Uq laya papaq sutin.
• Ch'iqlli, chiqlli(n) (bot): Ima mallki ijipis.
• Ch'iqtiri (bot): Uq laya papaq sutin, chhuquraw, qaran sillp'ita.
• Ch'iqullu, ch'uqululu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, manchay ka'chata waqan.
• Ch'iqwa, pachiku, waqaych'uru (bot): Uq laya saraq sutin.
• Ch'irawi (bot): Uq laya papaq sutin, yuraq qara.
• Ch'irchiku, ch'illiku (zoo): t'isikira.
• Ch'irich'iri (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'illuta t'ikan sunch'ujina.
• Ch'iru, ch'uqñiri (zoo): Uq laya lachiwanaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Ch'irwasunch'u (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Ch'iski (zoo): Akatinqa, pankatiya.
• Ch'isku (zoo): Uq laya wapharitaq sutin, sani, jatun chupayuq, paramunanpaq waqan.
• Ch'isla, ch'ayñu (zoo): Uq laya juch'iy p'isquq sutin q'illitu, yana uma manchayta ch'aqwanku purispa chaqraman yaykuspapis. Ch'ila p'isqu.
• Ch'isña (zoo): Ch'iririnkha, manchay ch'uspi khuru, suwi.
• Ch'isñu (zoo): Wakin khuruspa runtunta jina nikun. 2 (bot): Mallki t'ikantin.
• Ch'iwillu, awllti (zoo): Uq laya p'isquq sutin, chiwanku chhikan, yana anqas phuru.
• Ch'iya (zoo): Usa runtu, manchay such'ipiki runtu.
• Ch'uku, ch'iki (bot): Uq laya mallkiq sutin, panpapi mast'asqajinata wiñan, mayta sapin.
• Ch'ukuch'uku (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, warmiq wisananayninpaq kusa.
• Ch'ukuch'uku, Uq laya mallkiq sutin manchay sinchi sapiyuq
• Ch'ukunpa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, ch'ujupaq kusa.
• Ch'ullku, challku (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin.
• Ch'ullku, chullku (bot): Uq tukuy laya t'ikaq mallkiq sutin, sapin mikhukun, q'uñi jallp'asman chinkayuypi tiyan.
• Ch'ullkuch'ullku (bot): Uq laya qhuraq sutin, t'ikan q'illuta, khilli khillu yakitunwan kisu ruwakun.
• Ch'ullkuka (bot): Jatun sutin ch'ukuch'ukuqta, uqaqta, isañuqta ima.
• Ch'ulluku (bot): Uqa laqhis chay mikhukun chay.
• Ch'ulluy, chulluy (bot): Juch'uy sach'a.
• Ch'umach'uma, ch'unqach'unqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, salpiya.
• Ch'umi (bot): T'una sach'akunata jina nikun. Iji.ch'umi, sach'arara..
• Ch'umuku, chumuku (zoo): Uq laya puna p'isquq sutin, chhaqiman rich'akun.
• Ch'unqachu'unqa, mankap'aki. (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Ch'unqupi (zoo): Uq laya llawar ch'unqa khuruq sutin, asna yakuspi tiyan.
• Ch'uqchi, chuchikhuru, (zoo): Uq laya khuruq sutin, q'umir manchay sani, tukuimata mikhukapun.
• Ch'uqich'api, alqukhishka (bot): Uq laya khishkara qhuruq sutin, jamak'suta jian mujun khishkitayuq, janpi kirunanaypaq chantaqa waq unquykunapaq ima.
• Ch'uqichallwa (zoo): Uq laya juch'uy challwaq sutin, misk'i aychan.Inkakuna mayta mikhqkanku.
• Ch'uqichinka, uthurunku unsa, puma (zoo): Uq laya k'ita khuruq sutin, jatun, jawar chhikan, misi uya, pukaraw, uywastamikhukapun.
• Ch'uqiqaylla (bot): Uq laya janpi qhuraq sutin.
• Ch'uqlla, chuqlla, chhuqlla, (bot): Uq laya janpinchasqa q'achuq sutin, yunqallapi tiyan.
• Ch'uqlluaqcha (bot): Uq laya mallkiq sutin, waq sach'asman yaykun kawsananpaq.
• Ch'uqñiri, ch'iru (zoo): Uq laya wayrunq'uq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Ch'uqpa (bot): Uq laya mijuna k'allanpaq sutin.
• Ch'uqu, ch'uqululu, ch'iqullu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yanaq'illu, uchuta mayta mikhukapun. Ch'añu.
• Ch'uqululu, ch'uqu (zoo): Ch'iqullu.
• Ch'urin, añasq'achu, ch'umach'uma, rakharakha (bot): Uq laya mallkiq sutin, salpía mallki.
• Ch'urkiunku, rumiqara (bot): Uq laya mallkiq sutin, janpi marapaq, chay unay rumispi rikhurin, manchay pirqaspi.
• Ch'uruka llanp'uka (zoo): Uq laya mamaqucha khuruq sutin.
• Ch'usa(i)qa, ch'usiq (zoo): Uq laya tuta p'isquq sutin, uma pañusqa jina, tuta waqan ch'us, ch'us nispa, juk'uchasta mikhun.
• Ch'usiq, chuspi, ch'usa(i)qa (zoo): Uq laya tuta p'isquq sutin, uma pañusqa jina, tuta waqan ch'us, ch'us nispa, juk'uchasta mikhun.
• Ch'usllu, paqu, allpaqa (zoo): Allpaka.
• Ch'uspi (zoo): mosca de cualquier clase.
• Ch'uspillu, ch'ullpisara, ch'uspisara (bot): Uq laya saraq sutin.
• Ch'uspisara, ch'uspillu (bot): Ch'ullpisara.
• Ch'uspisisa (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Ch'usquri, chuschus (zoo): Uq laya k'ita uwaq sutin, wisk'achaman rich'akun. Ichas chinchilla?
• Ch'usuqu(y)llu (bot): Uq laya yana qara papaq sutin.
• Ch'utanqa, ch'utarpu (bot): Uq laya mallkiq sutin, sapin warmista, qharista mask'anachin.
• Ch'uwankira, yanawiku (zoo): Uq laya wapharaq sutin, yanaq'umir.
• Ch'uwankira, Uq yaku p'isquq sutin, jatuchiq quchaspi sayan manchay tullu p'isqu chantaqa t'ukullan.
• Ch'uwi s,(bot): Chuwi.
• Ch'uwillu (bot): Chay mallkikuna aysakunku ima ch'ipakunakupaqpis chay kunaq sutin, lakaw, juva, waqkuna ima.
• Ch'uwimura (bot): Ch'ipakuqkuna mallkikunaq sutin.
• Ch'akat(i)aya (bot): Uq ch'umisach'aq sutin, ch'alla jallp'aspi tiya tukuypacha q'umirllapuni kan.
• Ch'anpa: Panpa mallkiq sutin.
• Ch'anyita (zoo): Uq yana q'illuyuq p'isquq sutin.
• Ch'aphra: Chay sach'aq p'alqasninta jina nikun.
• Ch'aqra (bot) Chay tukuy kaq t'una llant'as kan inqhanapaq chayta nikun. Inqhana qhurata nikun.
• Ch'ariña (zoo):Uq laya k'aspiman rich'akuq khuruq sutin ichhu ukhuspi tiyan q'achupipis, uywa mikhuyuqtin uywata wañuchin.
• Ch'awar (bot): Chispa. Uq laya mallkiq sutin chukiqayaraman rich'akun jatuchiq laqhisniyuq mana kurkun kanchu chay.
• Ch'awara (bot): Chay ch'awarmanta waskata nikun.
• Ch'ayña, chulilla, k'uysawana (zoo): Uq laya juch'iy p'isquq sutin, q'illu p'isqu yana uma, manchayta takinku.
• Ch'iji (agr): Q'achu, chay uywa t'una qhurata mikhun chay.
• Ch'ikana(zoo):.ana: Chhutun p'isquqta chay.
• Ch'ilipapa (bot): T'una papata nikun, ch'uñulla ruwakun kay papamanta.
• Ch'illik'utu (zoo): Uq laya khuruq sutin, tutan chir chir nispa waqan.
• Ch'illiwa (bot): Pichana ruwana ichhuq sutin, punallapi tiyan.
• Ch'illka (bot): Uq laya mallkiq sutin, kanasta ruwakun k'aspinmanta, chantaqa wasi chaqllinapaq kusa, yuraqta t'ikan chantaqa laqhin kirukirupi Ninapi laqhisnin kankasqas chaki q'iwisqasman pañu churanapaq kusa.
• Ch'iñichallwa, ispi (zoo): Uq manchay juch'uy challwitaq sutin, chiri yakusllapi tiyan.
• Ch'iñipapa: Chay t'una papata nikun, uywaman qaranallapaqña kusa.
• Ch'inkil (bot): Uq laya mikhuna qhuraq sutin, salsapi manchay sumaq, yaku larq'asllapi tiyan q'illuta t'ikan.
• Ch'iqchimisi (zoo): Chay iskay llinpiyuq misita nikun.Sani misi.
• Ch'iqich'iqi (zoo): Uq laya panpa khuruq sutin. Uqta t'uqpintinchiq wañusqaman tukurparin, papa jallch'ana wasispi allin tiyan.
• Ch'iqullu, ch'ukululu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, manchay k'achituta waqarin.
• Ch'irich'iri (bot): Uq laya mallikiq sutin.
• Ch'iru, Chay juch'iy kawalluq sutin, manchay kallpayuq uywa.
• Ch'itich'uspi, tiwla, tilanchu (zoo): Chay uq llawar chunqa tila chaki ch'uspiq sutin.
• Ch'iwa, Chay wayk'unapaq kan tukuy q'umir puquykuna chaypa sutin.
• Ch'iya, (zoo): Usa runtuta nikun, yuraqsitus mayninpi umapi wachayun yuraqpachallata.
• Ch'ukululu, ch'iqullu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, manchay k'achituta waqarin.
• Chukuri (zoo): Q'arachupa. Uq laya suwa khuruq sutin, chupan manchay q'ara chantaqa juk'ucha uya, tutalla purin. Janpi aycha jillin ayasqapaq chuqchupaq ima.
• Ch'uli, Sullk'a kaq wawatan nikun. Uwija michiq alquta nikun.
• Chulilla, k'uysawana (zoo): Uq laya p'isqua sutin.
• Ch'ullachakik'aspi (bot): U q sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Ch'ullachakip'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatu q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Chullchiq, usuqullu: s.a.(zoo):. Phusuqullu, janp'atu uña mana chakisniyuqraqchu chay.
• Ch'ulluch'ullu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, ch'ulitusta jina q'illuta t'ikan, janpi tullu p'akisqaspaq, laqhisninta kutaytawan laq'ayuna chay tullu p'akisqasman.
• Ch'unchuwayta, janka (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, punallapi tiyan.
• Ch'unqa (bot): Uq lay k'ita mallkiq sutin.
• Ch'unqach'unqa (bot): Uq laya t'ikitaq sutin, parayllapi panpaspi rikhurin, pukarawitusta tíkan, ch'unqakun manchay misk'i.
• Ch'unqaku (zoo): Uq laya ararankhaq sutin, juch'istulla
• Ch'unqaku (zoo): Uq llawar ch'unqa khuruq sutin, sillwiman rich'akun.
• Ch'uqriyuyu (bot): Uq janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Ch'uru, (zoo) Uq laya khuruq sutin, last'akun suchupi waqritasniyuq jina lakachuyuq t'uqpiqtinchiq lakachunman chinkayapun, mamaqhuchapi chhikachachaq tiyan, lakachun tukakun takiykuna.
• Ch'usiqa, chuski: s(zoo): Uq laya tuta p'isquq sutin, tutalla purin, juk'uchasta mikhun , ch'us ch'us nispa waqan . Pi wañupunanta yachan ninku.
• Ch'uspi (zoo): Uq phawayachaq khuruq sutin, allin ch'ichi khuru. Tilanchu llawar ch'unqa.
• Ch'uspillu, (bot): Uq laya saraq sutin, ch'usu ch'usitullata puqun, jank'api manchay misk'i.
• Ch'uyllur, chuyllur (bot): Uq laya sachaq sutin.

D

• Daru (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin ikuwturpi tiyan.
• Dawa:s,(zoo):(amz) Uq laya p'isquq sutin.
• Dominicu, q'inti (zoo): Uq laya mana panpaman tiyayuq p'isqus sutin, manchay k'acha phuruyuq, t'ika misk'illawan kausan.
• Dunduma (bot): (amz) Uq laya janpi mallkiq sutin ikuwturllapi tiyan.
• Durasnu, turasnu (bot): Uq laya puquq sach'aq sutin, Qhuchapanpapi sumaqta puqun.
• Durmi-durmi, puñipuñi (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• especie de arbusto

F

• Flayri, sach'awallpa (zoo): Uq laya k'itawallpaq sutin, sach'amanta sach'a purin. Paujilu, paujil.
• Fusfuru, jamillu (bot): (esp) Uq laya mallkiq sutin, t'ikan pukarawsta qhisqaramanta rich'asqata, puquntaq yanata manchay pukata, mach'anwan p'isqusta jap'inku, tullu p'akisqasta janpinku.

I

• Ichhu, ichu, waylla, iru, ch'illuwa, sikuwa, pichana (bot): Uq laya panpa ch'ijiq sutin, wayllapaq kusa jatuchaq ichhusnin, q'umirta mikhun uywa sumaqta.
• Ichhuichhu (bot): Nikun chay ashka ichhu uqllapi kan chayta, ichhu p'uqru
• Ichhumisi, usuqullu (zoo): K'ita misiq sutin ajina, wallpasuwa, misiman richákun ch'anpa chupa.
• Ichhupichana (bot): Uq laya ichhuqta sutin, pichanapaq ruthunku. Ichhuqhata]] (bot): Chukiqayara.
• Ichi, t'utura (bot): Chay uq laya suqusuquq sutin.
• Ikaku, ikanchu, chinqulu: s(zoo) Uq laya p'isquq sutin, thapachakun khishkaswan.
• Ichumisi, usuqullu (zoo): K'itamisi.
• Iguk'aspi, igu (bot): Uq laya puquq sach'aq sutin, mana t'ikanchu, ukhunpi ch'iyasta jina puqun, mikhunapaq manchay misk'i.
• Ijiñu, jijin (zoo): Uq laya ch'uspiq sutin,
• q'uñi jallp'asllapi tiyan
• Ikaku, ikanchu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, khishkasmanta thapant ruwan.Chhiruchhiru?
• Ikanchu (zoo): Ikaku.
• Ikanchu, ikaku (zoo): s(zoo) Uq laya p'isquq sutin, thapachakun khishkaswan.
• Ikari(bot):
• Uq laya papaq sutin, manchay jak'itu, papawayk'upaq kusa.
• Ikuja (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, janpi q'ichapaq, malariapaq, artritispaq, chakimuqu nanaypaq chay.
• Ikukuri, ququli (zoo): Uq laya urpiq sutin.
• Il(l)apu (bot): Uq laya q'illu t'ika mallkiq sutin.
• Ilaila, k'itatarwi (bot): K'itatarwi.
• Ilikatu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Ilin (bot): Uq laya panpa ch'ikiq sutin, tarpunaspi rikhurin, uywa manchayta mikhun.
• Ilinchupa (zoo): Uq laya wayrunq'uq sutin, panpa jusk'uspi misk'ita ruwan. Mana wach'ikunchu.
• Ilinchupa, Uq laya misk'i ruwa khuru sutin
• Illa (bot): Uq laya mallkiq sutin, k'ita, tarpukun wawitata, t'ikashallaqtinraq mujunta urqhuna chanta tarpunapa pacha.
• Illaku (bot): Ulluku. Lisas.
• Illakuna (bot): Illa mallkikuna. Wakin ninku mallkikunas nunan kasqanta, mallki wak'akuna, Kay illa mallkikunaqa yachan imayna watachus kananta, imaqtinchus pay ñawpaqta unqun, manchay qasachikun, chiqchiwan jap'ichikun, khuruchikun chaytaq yachan jina kananta chay laya mallki, sumaq puquqnanpaqri mana ni imanakunkuchu. Kay mmalkikunaqa astawan ñawpaqta t'ikanku, puqunku. Illauru: s. .(bot) Uq laya mallkiq sutin, pukitasta puqun, pukachanapaq may kusa.
• Illaqu ñak'arasqa chantaqa chay t'irista saqista chay
• Illawankalumu (bot): Uq laya mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Illawi (zoo): Uq laya jatun katariq sutin, uqi llinpi, upiyuspalla imatapis mikhun. Mikhun tujusta, k'itaquwista ima
• Illawru (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, pukitasta puqun.
• Illinchupa (zoo): Ilinchupa.
• Illuku (zoo): Uq laya tuta puri p'isquq sutin, aycha mikhu jukujina, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Imilla(bot):
• Uq laya papaq sutin, tiyan: yuqaq, yana, puka, sani, kuntur, ch'iyara ima.
• Imillay (bot): Uq laya khuchukuq mallkiq sutin, punallapi tiyan, janpi, jaya, yuraqta t'ikan, mullakaman rich'akun.
• Inayu (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhisnin manchay anku, chaymanta kanasta ruwakun.
• Inchik, maní (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun jallp'a ukhupi chantaqa chay puquynin mikhukun jank'api, llaqwapi, phutipi, mut'ipi ima.
• Inchikpuma, uthurunku, jawar (zoo): Uq laya jatun misiq sutin, yunqallapi tiyan manchay saltasniyuq ukhuqaranqa
• Inchipal(r)a, kuruk'ancha, phinchinkhuru, tukutuku, tutakuru, lliphilliphi, phichinkhuru, ninakalla ninakhuru (zoo): Uq tuta khuruq sutin, k'anchaspa phayachan, ashka laya tiyanku.
• Inchipillu (zoo): Uq laya k'ita unpuq sutin, juch'iy jawar.
• Inchiq, chukupi, mani (bot): Maniy, arachis.
• Inka (zoo): Tawa waqrayuq urqu uwijata nikun.
• Inkasayri (bot): Uq laya mallkiq sutin, k'achitusta t'ikan. Kulantru.
• Inkati (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Inkawawal (bot): Uq laya juch'uy sach'aq sutin, punallapi tiyan.
• Inkawi (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta t'ikan.
• Inkill (bot): Uq laya mallkiq sutin, p'alta laqhi, ñañu yuku.T'ika uywana panpa.
• Inpa (zoo): Uq laya challwaq sutin, juch'iylla chantaqa yana.
• Inqaru (bot): Uq laya sach'aq sutin, kurkun tuku ima ruwanapaq sumaq.
• Inqatu (zoo): Uq laya yaku wapharaq sutin, manchay lliphipiriq phuruyuq.
• Inqiña (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Intap'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Intianka (zoo): Uq laya ankaq sutin.
• Intik'aspi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Intillama (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, kinsa ruk'anallayuq, manchay alliyllawan purin, sach'allapi sayan chantaqa q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Intinpa (bot): Uq laya sach'aq sutin, pinuman rich'asqata wiñan.
• Intit'ika (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta t'ikan, chantaqa puquynin mikhukun.
• Intiwaraq'a (zoo): Uq laya katariq sutin, sach'asllapi sayan, manchay miyukhanikuynin.
• Intutu (zoo): Uq k'ita uywaq sutin, allquman rich'akun qhichi ninri, uywa suwa.
• Iñu/such'upiki s,(zoo): Uq laya millay pikiq sutin, chakiaychaman yaykukun, chaypitaq wachayun, chaytaq mayta nanakun.
• Ipaku, jawaqullay (bot): Uq laya ulalaq sutin, chhikachachaq khishkayuq.
• Ipikaqwana, ipikakuwana (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Ipuqru (bot): Uq laya munti mallkiq sutin, jatuchachaq laqhisniyuq.
• Ipururu, aykaruru (bot): Uq laya janpi ch'auqraq sutin, mayu pataspi panpaspiwan tiyan, janpi chay llawar misk'iyay unquypaq laqhisnin.
• Iqchita (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Iqmawaqachi (zoo): Malba. Uq laya mallkiq sutin, k'ajapaq kusa.
• Iqupuqan (bot): Uq laya mallkiq sutin, illa uqa nikun, ñawpa ruankunaq uqanku.
• Iqwanllina, yuraq imilla (bot): Uq laya papaq sutin, chay yuraq papata niukun.
• Iqwila (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, sapinpaq qaran umata t'aqsakunapaq, p'achatapis kusa.
• Iraka (bot): Uq laya millay mallkiq sutin, chaqra ukhusman junt'aykun chaqrata mana puquqta saqinchu chay.
• Iriri, pulu (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun pululusta, chaymantataq ruwakun mathi aqha q'ita uqyanapaq.
• Irkip'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Irma, waka (zoo): Uq laya uywaq sutin shika jatun, ispaña runakuna apamurqanku, waqrasniyuq, ch'ikiwan kawsan.
• Irpa, irpicha (zoo): Ima p'isqu uñallatapis jina nikun.
• Irpa (zoo): P'isqu uñata nikun, chay niraq machuta.
• Irqu (zoo): Urqu llama, chay q'ipis apayachan chay.
• Iru, ichhu (bot): Uq laya panpa ch'ijiq sutin, wayllapaq kusa jatuchaq ichhusnin, q'umirta mikhun uywa sumaqta.
• Iru (bot): Ichhu.
• Irupi, urupi, phataqllu (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin.
• Irwaluysa (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Isabila, pita (bot): Uq mallkiq sutin, qayaraman rich'akuq mallki.
• Isanqa, isanka, itana, chinwa (bot): Itapallu.
• Isañu, jaya uqa, añu, t'iqsawi, phichiw (bot): Uq laya uqaq sutin, mikhukun chanta janpi pistipaq.
• Isañu (bot): Uq laya uqaq sutin.
• Ischil (bot): Uq laya such'iy sach'aq sutin.
• Ishmuña (bot): Muña.
• Ishmuwaqachi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.Yana malvita.
• Iskana (bot): Uq laya qhuraq sutin, achiquraman rich'akun.
• Iski (zoo): Ch'iya. Niwa.
• Ispi (zoo): Uq laya challwaq sutin, Titiqaqa quchallapi tiyan, ashkamanta rikhurimuqtin ninku mana allinwata kananta, manchay misk'i kankapiqa.
• Ispinku, kanila (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, t'ikan janpi chay ch'unchullapi q'iyan chaypaq.
• Isqhayllu (zoo): Yaku khuruta nikun.
• Isu (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Isuka, uruka (zoo): Uq laya kusikusiq sutin.
• Isuma, ishmuná (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin.
• Isuti (bot): Uq laya mallkiq sutin, millma urqhukun chay sach'amanta.
• Ita, itha, qhapa (zoo): Uq laya llawar ch'unqa khurituq sutin, wallpapi, p'isqupi tiyan
• Itana (bot): Itapallu
• Itha, qhapa (zoo): waphara usa, pukaraw llinpi.
• Itha/qhapa (zoo): Uq laya llawar ch'unqa khurituq sutin, wallpapi, p'isqupi tiyan. Chinchi.
• Ithana, ithapallu (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhinpi khishkitasniyuq, khishkawaqtinchiq marachikun.
• Ithapallu, ithana (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhinpi khishkitasniyuq, khishkawaqtinchiq marachikun.
• Ithapallu (bot): Itapallu; Uq laya mallkiq sutin, laqhisninpi t'una khishkitasniyuq, chay manchayta aycg¡haman chayaspa siqsichikun. Q'umirta, q'illuta tullpun.
• Ithasara, k'itasara (bot): Uq laya mallkiq sutin, pichanapaq kusa.
• Itira, achiwiti, kurkuma (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, asiytunaman rich'akun puquynin, kullita tullpunapaq kusa.
• Itqa, jitqa (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Iwa, k'ipapapa (bot): Chay papa qallpaspi rikhurin chaypa sutin..
• Iwana s,(zoo): Uq laya ararankhaq sutin.
• Iwana (zoo): Uq laya ararakhaq sutin,
• q'uñi jallp'asllapi tiyan
• Iwanamach'aqway, iwanamamachakuy (zoo): Uq laya katariq sutin.
• Iwila (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, umata, p'achata t'aqsakunapaq kusa.
• Iwkalistu, kalistu (bot): (l.esp) Uq laya sach'aq sutin, llant'apaq manchay sumaq kurkun.

J

• J amak'u (zoo): Uq laya llawar ch'unqaq sutín, tiyan allqupi, wakapi, uwijapi, misipi, maychhikata llawarta ch'unqan, wisan chhikanta wiñanankama..
• Jach'a, upajach'a, urwajach'a (bot): Uq laya sach'aq sutin, manchay thansasta wiñan.
• Jach'akalla (bot): K'allanpa, ima uywa akaspipis wiñan.
• Jach'ach'illka (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhinwan tiñikun q'umirta.
• Jak'aql(l)us,(zoo): Uq laya yuthuq sutin, manchay misk'i aychan. 2. Challwa mikhu martinku.
• Jak'aqlli, yachayaka (zoo): Uq laya k'ullutaka p'isquq sutin, phunu sach'asta q'aq, q'aq waqtaspa purin.
• Jak'arwa(y) (zoo): Uq laya ararankhaq sutin.
• Jak'arwi(tu) (zoo): Uq laya phawayachaq khuruq sutin, unay maychhika rikhurimuspa tukuy chaqrasta tukukapurqanku nin.
• Jak'ujak'u, jak'uwayaqa (bot): Uq laya jatun sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Jaka, khaka, quwi (zoo): K'itaquwi.
• Jak'aqllu (zoo): Uq laya yut'uq sutin.
• Jalajala (bot): Uq laya ulalaq sutin, khishkakuspa anchata nanachikun.
• Jalalantin (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, uma nanaypaq kusa.
• Jallp'aquti (zoo): Con cabeza colorada, cuerpo blanco, corto, grueso, con uñas como tijera; remedio contra el costado.
• Jallpa: s, Uq laya khuruq sutin, manchay millayta wach'ikun, chakaman rich'akun, wasan pukauchitu.
• Jallpa (zoo): Uq laya wach'ikuq miyuta khuruqpa sutin, yana uchupuka wasa, tarpuna ukhuspi tiyan.
• Jaluq (bot): Uq laya sach'aq sutin, sumaq tukuy imapaq k'ullun.
• Jama(n)ku (bot): Uq laya k'allanpaq sutin.
• Jamajama (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, rich'akun machanchaman.
• Jamajama, Uq laya janpi mallkiq sutin, qhuraman rich'aku.
• Jamak'u (zoo): Uq laya llawar suwa khuruq sutin, uywasman yaykun llawarta ch'unqananpaq. Uywa usa.
• Jamank'ay(a) (bot): Uq laya wasi uywa mallkiq sutin, t'ikan q'illuta yuraqta ima. Jamillu, pupa, uqmi, llaphi, llaphinku]] (bot): Uq laya mach'ayukuq mallkiq sutin, qhisqarata jina t'ikan, puquntaq yanata, manchay pukata. P'isqus jap'inku chay puquyninwan imaqtinchus mach'a.
• Jamiraya, juvilla, urpiñawi (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, puna mayu qhanqasllapi tiyan, puqun q'umir ushpitasta, mikhukun, as k'allkumisk'isitu.
• Janak'achi, anak'achi.- (bot): Uq juch'iy sach'aq sutin, khishkasniyuq chantaqa laqhisnin manchay lliphipiq.
• Jank'ajank'a (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, Wasipi uywana mallki.
• Jank'askira (bot): Uq laya mallkiq sutin k'itatarwi.
• Janp'atu, kurtashu (zoo): Uq laya khuruq sutin, paraypi rikhurin, yakupipis jallp'apipis kawsallan, t'una khurusta mikhun, qalqal, q'aw, q'aw nispa waqanku.
• Janp'atup'isqu (zoo): Uq laya juch'iy wapharaq sutin, waqan janp'atu jina, yakupi kawsan, punallapi tiyan.
• Janpiwaska, kuraré (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, miyu uywaspaq, janpi llawark'utuspaq, chanta wisa nanaypaq.
• Januq'ara (bot): Uq laya mallkiq sutin, pirjilman rich'akun.
• Januq'archapi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Japajapa, - (bot): Uq laya mallkiq sutin, uywa mikhuqtin, simisninkuta lluch'uchin.
• Japinchu (bot): Uq laya janpi qhuraq sutin, k'irisqaspaq kusa.
• Japru (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Japutana (zoo): Uq laya juch'iy jamak'uq sutin, yunqallapi tiyan, runaman yaykun khapasninman manchay wallak'unman, llawarta ch'unqananpaq.
• Japyu, apyu (bot): Uq laya mallkiq sutin, mikhukun puquynin, chanta kurkun wasisruwanapaq kusa. Jaq'arwitu]] (zoo): Uq laya phawaq khuruq sutin, q'umirkunata allinta mikhun.
• Jaq'arwa, aqarwa, ararankha, qharwa (zoo): Uq laya khuruq sutin, katarimantaq janp'atumantaq rich'akun, chupayuq, chakimakisniyuq, rumiuraspi tiyan. Jaq'arwa, qaraywa, shukullukuy, shukullway, karaywa, ukulluku, qutur, achuqalla, sukullukuy, sukulluku, jararankhu.
• Jaq'arwika s,(zoo): Jaq'arwitu.
• Jaq'arwitu, jaq'arwika (zoo): Uq laya wallpawallpaq sutin, unay ashka rikhurispa tukuy ima mallkikaqta mikhukapurqanku nin, chaypacha yarqhay chayamurqa.
• Jarach'ipa, waqanki, wanarpu (bot): Uq laya warmi munachi mallkiq sutin.
• Jarap'akuq, apichuka (bot): Jarap'aka
• Jarap'aykachaqyura (bot): Ch'ipakuq mallkiq sutin.
• Jaraqch'ama (bot): Uq laya mallkiq sutin, inkakuna chay mallkiwan rumita uniyachinkuman karni nin.
• Jarka (bot): Uq laya sach'aq sutin, puqun chaqalluspi, kurkun sumaq sinchi, waliq chuqchukaman makita churanapaq, pukaraw uqita tiñinapaq kusa.
• Jarqalla (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, punallapi tiyan.
• Jasaqiwa (bot): Uq laya mallkiq sutin, ajusman rich'akuq.
• Jat'upa (bot): Sara musuru.
• Jat'aqu, kujupullu, willkuyuyu, jawch'a, millmi, achita, ajara (bot): Uq mallkiq sutin, q'achupi uywas mikhunku manchayta, kinuwaman rich'akun, laqhisnin machay misk'i piqtupi.
• Jatun ukucha (zoo): Uq laya juk'uchaq sutin, k'itaquwimanta aswan jatun, chaparipi anchataq.
• Jatunararankha (zoo): Uq laya jatun ararankhaq sutin, yunqa mayusllapi tiyan, kaymanman rich'akun, challwawan, manchay waq k'ita uywasta jap'ispa kawsan.
• Jatunchala (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin, challwitasta jap'ispa kawsan.
• Jatuncharapa (zoo): Uq laya yaku uywaq sutin. Yunqa mayusllapi tiyan.
• Jatunkilunkilun (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, sach'a wiru.
• Jatunkuyllin, arasari (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Jatunmalagri p'anqa (bot): Uq laya janpi juch'iy sach'aq sutin.
• Jatunpalanta (bot): Uq laya latanuq sutin.
• Jatunpapa (bot): Chay ñawpa papaq sutin. Apharuma papa.
• Jatunpichna (zoo): Uq laya aycha mikhu khuruq sutin, yakupumaman rich'akuq, challwaswan kawsan
• Jatunquchapuma, yakupuma (zoo): Uq laya aycha mikhu khuruq sutin, challwaswan kawsan.
• Jatunsach'allqu (zoo): Uq laya k'ita alquq sutín.
• Jatunsikwanka, tukan (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yuraq kunka chantaqa chhikan chutuyuq, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Jatunsisaq (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllalpi tiyan.
• Jatunsullusullu, sullusullu (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Jatunyuthu, tinamu (zoo): Uq laya yuthuq sutin, maychhikan.
• Jawa (bot): Uq laya sach'aq sutin, puquynin mikhuna, chantaqa q'umir puquyninta kutaspa yana tiñinapaq kusa.
• Jawaqulla(y), jawaulala (bot): Uq laya jatun ulalaq sutin, t'ipana khishkanmanta ruwakun, t'ikan yuraqta.
• Jawaq'ullay (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Jawar, ch'iqchi uthurunku (zoo): Uq laya jatun misiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, jatuchaq uywasta mikhun jap'ispa, chhikachaq kirusniyuq, manchay k'acha ch'iqchisitu.
• Jawas (bot): Uq laya mallkiq sutin, puquynin q'umirpi manchay misk'i piqtupi, mut'ipi, ch'akitaq jank'api, as thalu chaylla.
• Jawaulala, jawaqulla(y) (bot): Uq laya jatun ulalaq sutin, t'ipana khishkanmanta ruwakun, t'ikan yuraqta.
• Jawchansuyura (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, sach'a maniy nikullantaq, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Jayajaya, kayakaya, jayaqñuqch'u (bot): Uq laya mallkiq sutin, manchay sinchita q'apan. Muraqhura.
• Jayaqaya, jayajaya (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Jayaqch'illka (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhisninwan yanata tiñikun.
• Jayaqñuqch'u, jayajaya, kayakaya, (bot): Uq laya mallkiq sutin, manchay sinchita q'apan. Muraqhura.
• Jayaqpichana, kanchallawa (bot): Uq laya qhuraq sutin, khuru janpi ruwakun q'umirmanta, chataqa pichanapis, pikista ayqichinapaq. Janpi jayaqi punkiypaq.
• Jayaqpichana (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, umananaypaq janpi yaku t'inpusqapi qhuran, q'illu uchitusta t'ikan, t'unalla wiñan sunpispi.
• Jayaqwillk'u, maka (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, papasta jina puqun, inkakuna kay puquyninta allinta mikhuqkanku.
• Jayaqwillku, tiqsan (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Jayaqyuyu, qhayayuyu (bot): Uq laya mallkiq sutin, ch'ikipaq kusa.
• Jayaski (bot): Uq laya mallkiq sutin,túna sach'a.
• Jaynu (zoo): Uq urqu k'ita uywaq sutin, tama khawan ima kaqtinkama uqllata qhaparin, tukuy ayqinakupaq.
• Jayupa, samani, paka (zoo): Uq laya khashkaq khuruq sutin.
• Jichin, wanku, waywacha, waywaku, antharu (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, sach'asllapi sayan ch'anpa chupita, juch'iylla.
• Jikama, ajipa (bot): Uq laya mikhukuq mallkiq sutin.
• Jikama (bot): Uq laya mallkiq sutin, mikhukun.
• Jiki, wallpawallpa, ch'askach'aska, jut'uwalla (zoo): Uq laya phawaq khuruq sutin, q'umirta mikhun manchayta, ch'isch'is nispa waqan.
• Jikip'anqa (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin, q'uñi jallp'a qhura, chayta mikhunku manchayta jikikuna.
• Jillilli (bot): Sach'a waqay.
• Jillima, kapi, q'api, qapi (bot): Uq laya guma sach'aq sutin, ankuankuta waqan chaymanta ruwanku tuku imata, q'uñi jallp'asllapi tiyan
• Jillurina (bot): Uq laya t'ikaq sutin, wiñaywayna t'ika.
• Jinch'uya, t'uqlulu (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin, t'ikan yuraqta manchay q'aymapukata, kullista chanta misk'ita puqun.
• Jinchuq'añu, , larilari, yawarch'unqa (zoo): Uq laya tuta p'isquq sutin, animuta apan nin puñuqta tarispa pitapis, chaymanta wakin wañunku.
• Jipijapa, apitara (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chuntajina jatuchiq laqhisniyuq, chaymantataq ruwakun chhararas, jipijapa nisqa sutiyuq.
• Jirk(')u, chiwchi (zoo): Irpa.
• Jirqun sach'a (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, katari khanisqaspaq kusa, chantaqa chay iphikhuru yakuwanchiq ukhunchiqman chaypaq.
• Jirqun (zoo): (esp) Uq laya katariq sutin.
• Jit'a (zoo): Chinchi.
• Juk'ucha, lawcha (zoo): Uq laya khuruq sutin, ancha suwa wasispi tukuymata t'uqpin chanta akayun jisp'ayun, misi, katari mikhun, puka simisitu, qhichi ninrisitu. Tiyan jatuchaqpis.
• Juku, tuku (zoo): Uq lya tuta puri p'isquq sutin, juku, juku nispa waqan, juk'uchasta mikhun.
• Jukumari, ukuku, ukumari (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, manchay k'achitu, yana chinhi philuyuq, runa chaki, alqu uya, misk'ita, urqhata, aychata ima mikhun, tiyan tukuy llinpipi, yana, ch'iqchi, yuraqpi ima. Unay nin uq sipakuta suwarqa wawitankutaq kapurqa nin, jukumari jina kallpasapa karqa nin, imatapis imata jina uqhariq nin.
• Juqwayuq (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin, kullu mut'ista jina jatuchiqta puqun, chantaqa luq'ustijina ch'ipakun.
• Juli (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin.
• Jullq'i, chullsiq, juq'ullu (zoo): K'ayla uña.
• Jullut'uma, sillq'u (zoo): uq laya katariq sutin, panuqaman rich'akuq, alliyllawan purin chantaqa tutallan, ashay nin uywakunata khanin.
• Julun (bot): Uq laya mallkiq sutin, sach'aman ch'ipakuspa wiñan, rich'akun kuq'ustiman, puquynin manchay misk'i
• Jumi (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, chaywan ñanpata t'aqsakuq kanku nin, jallp'akachispi tiyan.
• Jumi (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Jumijulli (bot): Uq laya jumikuna mallkiq sutin.
• Jumisaunsa, umishaunsa (bot): Uq laya chunta chay raynispi tarpuna kantupi ruthuq kanku, takispa tususpa raymiqkuna puqllaypachas.
• Junch(')illay (bot): Chay mikhuna qhuraspa sutin, uywa puñuna wasispi rikhurin..
• Junina, q'achu, qura (bot): Uq laya t'una mallkiq sutin, uywa mikhuna qura.
• Junk'ina, unqiña, junk'una (bot): Laqhu. Uq laya yaku mallkiq sutin, chuqchajina yakupi rikhurin.
• Jupa (bot): chay q'upa qhipakun ima uqharisqamanta chay, kinuwa jupa.
• Jupururu (bot): Uq laya mallkiq sutin, mana wawayuqkuna uqyanku waq qhuraspi imatawan wawayuqkanakupaq chay.
• Juq'ullu, uq(h)ullu(llu) (zoo): Janp'atu uñata nikun, niraq chakiyuq kashaqtin chay.
• Juq'uri, sipipi, kunpukina (zoo): Uq laya urpilaq sutin.
• Juq'ururu, uq(h)ururu, matiqllu (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin, q'illusta t'ikan, salsapi mikhukun wawa laqhisnin.
• Juqch'a (bot): Uq laya qhuraq sutin, puna runakuna kay qhurawan rumita uniyachiq kanku nin.
• Juru(q)ch'i, turukunka (bot): Uq laya sach'aq sutin, t'ikan yuraqta, anpi jina t'ikan kicharikun.
• Jur(u)k'uta (zoo): Uq laya urpiq sutin, juch'iylla wasi kanis uraspi wachan, chantaqa pukañawi, llawarnin t'ukupaq janpi nin.
• Jurupi (bot): Uq laya sach'aq sutin, puquynin yana, chaywan wawakuna puqllanku, chay mujun t'aqsakunapaq kusa.
• Juscha (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Jusqu (zoo): Uq laya sik'imiraq sutin, manchay phiña, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Jut'u, ch'iñilku (zoo): Uq laya ch'iñi khuruq sutin, mana ñawallawanqa rikusunmanchu.
• Jut'ukhuru, chuqllukhuru (zoo): Uq laya khuruq sutin, sara chuqlluman yaykun, chantataq ismuchipun.
• Juyapa, wayaw (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin, puqun q'illusta, ukhuntaq pukaraw, misk'i mikhunapaq, k'iskichikun.

• Aktinqa, ismaylunku (zoo): Uq laya juch'iy khuruq sutin, akasta tanqayachaspa purin.

K

• Kaballu, kawallu (zoo): Uq laya uywaq sutin, jatun uywa ch'apauma q'ipi apayachanapaq may kallpayuq, tawa chaki uywa.
• kachalawa (bot): Uq laya ch'awqraq sutin, puna mallki.
• kachan (bot): Uq laya mallkiq sutin, puquynin chhuquchhuqulla lakayujina q'umirta puqun, chantaq panpapi, mikhukun salsapi mayta.
• Kachara, quchayuyu, qachara (bot): Uq laya yaku qhuraq sutin, punallapi tiyan, ninri ninrillaman rich'akun. 2. (zoo): Uq laya uqi p'isquq sutin, punallapi tiyan.
• Kacharu(a) (zoo): Uq laya uqi p'isquq sutin, punallapi tiyan.
• Kachila (zoo): Uq laya p'isquq sutin, phichitankaman rich'akun.
• Kachilu (zoo): Qachilu. Uq laya p'isquq sutin, may ñañuta khuyun.
• Kachiq'asa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, khishkayuq.
• Kachisuwa, kachikachi (zoo): Chuqchasuwa.
• Kachiyuyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, k'ita kinuwaman rich'akun, janpi ipatitispaq.
• Kachukachi (bot): Chuqchasuwa.
• Kachupa, q'achu, achupa (bot): Uq laya ichhuq sutin, juch'iy pichanitas ruwakun.
• kafiy (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'a mallki puquyninmanta ruwakun uq yana uqyana, qaranmantapis sultaki urqhukun.
• Kakakuyllin, arasari (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Kakaru (zoo): Atuq.
• kakaunku (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta tiñinanpaq may waliq.
• Kakaw, kanpi (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chay puynin misk'i, chaymatataq ruwakun kutasqamanta chukulati, janpi chantaqa.
• Kakaw, kanpi (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chay puynin misk'i, chaymatataq ruwakun kutasqamanta chukulati, janpi chantaqa. 3 T'una suqusuta jina nikullantaq.
• Kakawak'aspi (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Kaki (zoo): Uq laya uywaq sutin, manaña kunan tiyanchu,unay waruchiri pachaspi tiyaq.
• Kakuy (zoo): Uq laya tuta puri p'isquq sutin, ka-kuy, ka-kuy nispa waqan.
• Kala (zoo): Uq laya p'isquq sutin, chay yakupataspi tiyan.
• Kalikaliwaska (bot): Uq janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kalisaya (bot): Uq laya sach'aq sutin, kinaman rich'akun, q'illukina ninku, may mask'asqa sach'a.
• kalistu (bot): Uq laya sach'aq sutin, chhikachaqta wiñan, llant'apaq manchay sumaq k'ullun.
• Kallikalli (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yuraq ñawilu
• Kallpachinayuyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, tiyan ashka layamanta.
• Kallwa, khallwa, maraq, wayanay (zoo): K'uysawana, mamalita.
• Kalsuq (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Kamalunka (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kamatala (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Kamis (bot): Uq laya sach'aq sutin, k'ullun ñañalla.
• Kampana ayawaska (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• kamukamu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, kunka ch'akiyaypaq, pistipaq kusa.
• Kamunku, tapakari (zoo): Uq laya k'aspichaki p'isquq sutin, yakupi sayan.
• Kamunku (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Kamuti, apisu, k(h)umar(a), wayunkha (bot): Apichu.
• Kamuti (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun papajina, uqajina misk'itaq, mikhunapaq manchay misk'i.
• Kañakaña (bot): Uq laya millay qhuraq sutin, sara ukhuspi rikhurin.
• Kañanis (zoo): Uq laya ararankha khuruq sutin, aychanta wakin manchayta mikhunku.
• Kañaru (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Kañawa(i) (zoo): Uq laya mallkiq sutin, kinuwaman rich'akuqta puqun, chaywanpis yanata, jak'un janpi sunq'a unquykunapaq.
• Kanchakancha, kanchallawa, jayaqpichana (bot): Uq laya janpi qhuraq sutin, jayajaya laqhinqa, juch'istusllata wiñan, tiyan qhuchapanpanpi.
• Kanchallawa, jayaqpichana (bot): Kanchakancha..
• Kanchanakinuwa, kuymi (bot): Millmi.
• Kanchiri (bot): Uq laya papaq sutin.
• Kanchu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, mana kanñachu kunanqa waruchiri pachaspi tiyaq.
• Kanililla (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kañiwa (bot): Kañawa.
• Kankawa, murq'utu (bot): Llulluch'a. Uq laya yaku mallkiq sutin, mikhukun.
• Kankil (bot): Uq laya saraq sutin, khishkayuq jina saranpi.
• Kanlla(i) (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, janpi ch'ujupaq.Lluqt'a ruwakun ushpanmanta.
• Kanllakhishka (bot): Uq laya mallkiq sutin, panpallapi wiñan juch'istusta, chataqa t'ikanpi khishkayuq.
• Kanlli (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, ch'ujupaq kusa . 2. (zoo): Uq laya puka manchay yana sik'imiraqta sutin.
• Kanpachu (bot): Uq laya miyu mallkiq sutin.
• Kanpi, kakaw (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chay puynin misk'i, chaymatataq ruwakun kutasqamanta chukulati, janpi chantaqa.
• Kanpichi (bot): Uq laya tullpuna mallkiq sutin.
• Kantu (bot): Uq laya mallkiq sutin, ch'awqran kusa pichanapaq, manchay imata wayrachinapaq.
• Kantuta (bot): Qantuta.Uq laya puna mallkiq sutin, puka, q'illuta t'ikan, inkapachaspiqa, manchay munasqa mallki kaq. Qhuyasuyu llaqtaq t'ikan nisqa kunanqa.
• kanuwaruya (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, kurkunwan wasisita ruwanku.
• Kanyuyu (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Kapa (zoo): Waman, Mamani
• Kapachu, kapasu (bot): Q'illu jabas. 2. Apanquraq ch'urrun, manchay waq khuruspatapis.
• Kapasu, kapachu (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin, inkakuna manchayta uqhariq kanku.
• Kapi, q'api, qapi, jillima (bot): Uq laya guma sach'aq sutin, ankuankuta waqan chaymanta ruwanku tuku imata, q'uñi jallp'asllapi tiyan
• Kapila (zoo): Uq laya pilpintuq sutin.
• Kapis, kawra (zoo): Uq laya uywaq sutin, uwijaman rich'asqa, mana millmasapachu, mikhukun aychan wawituqta.
• Kapiwara, karpinchu, runsuqu, ariraña (zoo): Uq k'ita uywaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, qhuchispi tiyan jatunararankhakunawan tiyan, k'itaquwi uya.
• Kapli (zoo): Chivito.
• Kapuchu, kapachu (bot): Uq laya mallkiq sutin, k'ita uqata, kikin uqajina, sach'a urasllapi tiyan.
• Kapuli, awanmantu (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illitusta puqun, wakin yanata.
• Kapuli, chilltuchilltu, usun (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin, guindaman rich'akun puquynin. 2. Uq laya qhuraq sutin, q'illuta t'ikan, puquynin mikhukun.
• Kaqchi (zoo): Uq juch'iy laya alquq sutin, chay chhusku akqukunamanta.
• Kakuy (zoo): Uq laya tuta puri p'isquq suitn.
• Kala (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Kaqka (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, k'ullun sinchi.
• Kaqwa (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kara (bot): Uq laya sach'aq sutin, kay k'atita tiyan punapi sach'aqa.
• Karán (zoo): Uq laya wach'iyuq khuruq sutin, iskay llinpimanta kanku; pukakarán, yanakarán, pukata walapuka nikun..
• Karapari, achakana, qhiwayllu, phasakana, awarunku (bot): Uq laya mallkiq sutin, pillusqa, may ka'cha.
• Kariqlla, chiraqru, saqarara, chiraqyu (bot): Yaku llantin.
• Karka, k'arka (zoo): Uq laya uruq sutin, q'umir puka uma, k'ar, k'ar nispa waqan.
• Karkancha, qaranchu, qharqañu, alqamari, qharancha (zoo): Uq laya wapharaq sutin, wañusqa aychasta mikhun.
• Karpinchu, runsuqu, ariraña (zoo): Kapiwara.
• Karunsi, yakutinqa (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Kasa (zoo): Uq laya p'isquq sutin, mana kanñachu kunanqa waruchiri pachaspi tiyaq.
• Kasamarucha (bot): Uq laya juch'uy mallkiq sutin.
• Kashak'aspi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Kashalupuna, lupujna (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Kashawaska (bot): Uq laya janpi sach'itaq sutin.
• Kasira (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Kaskawil (zoo): Uq laya katariq sutin, chay chhllulluyuq katarita nikun, miyu khani katari.
• Kaspikuchuq, chuqchasuwa, chuqchak'utu, khuchiruntuchi (zoo): Uq laya phawaq khuruq sutin, yaku patallapi sayan liqrasnin yakujina ch'uwita.
• Kastaña (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, mujunmanta urqhukun wira, chanta jank'api mikhukun.
• Kastilla wiru (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, wirunmanta asukar urqhukun.
• Kata (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Katal(l)pa (bot): Uq laya mallkiq sutin, inkillchana mallki.
• Katari, amaru, asiru (zoo): Uq laya last'akuq khuruq sutin, mana chakiyuq ni makiyuq, tiyan ashka layamanta, juk'uchasta , chanta janp'atusta ima mikhun.
• Kataripapa (bot): Uq lalaya k'ita papaq sutin. K'ita mallkispaq sutin..
• Kati (bot): Uq laya chuntaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, runa manchayta mask'an.
• Katunqa (bot): Uq laya kinuwaq sutin.
• Kawallu, kaballu (zoo): Uq laya uywaq sutin, jatun uywa ch'apauma q'ipi apayachanapaq may kallpayuq, tawa chaki uywa.
• Kawkaw (zoo): Challwa runtuq sutin.
• Kawpanka (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, umananaypaq kusa, chanta katari khanisqaspaq ima.
• Kawpuri (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kawra, kapis (zoo): Uq laya uywaq sutin, uwijaman rich'asqa, mana millmasapachu, mikhukun aychan wawituqta.
• Kawri (bot): Junku, manchay t'utura sapita nikun.
• Kawrilla (zoo): Calamar, jibia.
• Kawsaysach'a, mulli (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, puquynin, laqhin manchay janpi tukuymapaq.
• Kayman (zoo): Uq laya jatun ararankhaq sutin, mayu yakuspi, sayan, manchay phiña..
• Kaymitu (bot): Q'uñi jallp'a mallkista manchay puquyta nikun.
• Kayra (zoo): K'ayra.
• Kaywa, achuqcha, k(h)achun (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin, puqun.
• Kaywakaywa (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, kiruspaq janpi.
• Kichka (bot): Uq laya khishkayuq mallkikunaq sutin.
• Kichkakichka, waqrawaqra (bot): Uq laya mallkiq sutin, puquyninwan kullita tiñikun.
• Kichkaluru (bot): Tunas puquyta manchay ulala puquyta jina nikun.
• Kichkitiru (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Kikllu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yana chupa.
• Kiku (bot): Uq laya qhuraq sutin, q'illuta tullpun.
• Kikut'ika (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta tiñinapaq kusa.
• Kikuyu (bot): Ch'iki.
• Kikuyu (bot): Uq laya qhuraq sutin, afrikamanta apamurqanku kayman.
• Kila, matiku (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhin p'altas, chaymanta urqhukun qhushqun q'apachanapaq. Janpi chakimuqu nanaypaq. Tiyan qaqaspi.
• Kila, matiku (bot): Uq laya sach'aq sutin. 2
• Kilauwaska (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kilkiña (bot): Uq laya k'acha q'apa mallkiq sutin, llaqwapi manchay misk'i
• Killanqara, wantu(r), warwar, qamatu (bot): Floripondio.
• Killay (bot): Uq laya sach'aq sutin, qaran t'aqsanapaq p'achata kusa.
• Killi (bot): Uq laya chuntaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, 20 runa sayayta wiñan.
• Killkiña (bot): Kilkiña.
• Kilpuntu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kilu, kitu (zoo): Uq laya urpiq sutin, jurk'utaman rich'akun.
• Kilunkilun (bot): Uq laya jampi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kimil (bot): Uq laya janpi ulalaq sutin, chhikachachaq khishkayuq.
• Kimillu (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin.
• Kimsainchu (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'umirta tiñinapaq kusa.
• Kina, kinukinu (bot): Uq laya sach'aq sutin, kurku manchay sinchi lluqsin. Kikina qaranmanta urqhukun.
• Kina (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, kinina qaranmanta urqhukun.
• Kinakina (bot): Uq laya sach'aq sutin, janpi t'iripaq.
• Kinilla (bot): Yunqa mallkikuna, manchay puquykunaq sutin.
• Kinkin (bot): Uq laya qhuraq sutin.
• Kinku, q'inqu (bot): Gigantón.
• Kinsak'uchu, charara (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi ukhu, unqusqa warmista sulluchin uqyaqtinku, q'umirta tiñinapaq kusa.
• Kintu chhullchu (bot): Mallki k'aqlla puquynintin.
• Kinukinu (bot): Kina.
• Kinuwa, kinwa, kiuna (bot): Uq laya mallkiq sutin, puquynin mikhukun phiripi, lawapi ima, t'unitasllata puqun lawapiqa khuritusman rich'akun.
• Kinwa, kiuna (bot): Kinuwa.
• Kiñwa, q'iñwa (bot): Qiw(i)ña.
• Kinya (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, latanuman rich'akuqta puqun as juch'istusllata.
• Kipcha(n)qallun (zoo): Uq laya t'uru khuruq sutin, wakan k'iwchanman yaykun, chanta tulluyachispa wañuchin uywataqa.
• Kipiw (zoo): Uq laya puna p'isquq sutin, kipiw, kipiw nispa waqan.
• Kiriwa (bot): Uq laya sach'aq sutin, chuntaman rich'akun.
• Kirkinchu, kuycha (zoo): Khirkinchu.
• Kirmintina (bot): Uq laya puna sach'aq sutin.
• Kirulina (zoo): Alqu, waka, kawallu jamak'u.
• Kirupichana (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, k'ita.
• Kirusapachini (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kisa, itana (bot): Itapallu.Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Kisakuru (zoo): Uq laya khuruq sutin, sikasika.
• Kishkitiru (bot): Uq laya p'isquq sutin.
• Kishwar(a), yuraqwasa, p'allkin (bot): Uq laya juch'uy sach'aq sutin, khishkararalla, t'ikan janpi chullpasqaspaq.
• Kisi (zoo): Uq laya challwaq sutin, juch'istulla.
• Kisichu (zoo): Uña alquta jina nikun.
• Kiski (zoo): Alqu uña, uñalqu.
• Kiskis, qisqis (zoo): Uq laya p'isquq sutin, k'ita wirusllapi sayan.
• Kisuyuyu, kisayuyu, itana (bot): Itapallu.
• Kiswar (bot): Uq layajuch'iy sach'aq sutin.
• Kitilipi (zoo): Uq laya jukuq sutin.
• Kitilipi (zoo): Uq laya tuta puri p'isquq sutin, uq laya juku.
• Kitu (zoo): Jurk'uta punapi tiyan.
• Kitun, chinchiluqutu, chinchiuchu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, uchujina puquynin, juch'iylla.
• Kitunkitun, piris (bot): Uq laya t'una uchuq sutin, manchay jaya.
• Kiwi(n)cha, millmi, kuymi, achita, kutu (bot): Uq laya mallkiq sutin, kinuwaman rich'akun, jank'api manchay jak'upi mikhukun.
• Kiwi (zoo): Uq laya lluthuq sutin, jatun lluthuman nisqaqa.
• Kiwicha (bot): Uq laya mallkiq sutin, kuymiman, millmiman rich'akun, pukata tiñinapaq kusa.
• Kiwilu, suqu (zoo): Uq laya challwaq sutin.
• Kiwyu (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Kiyankiyan (zoo): Uq laya p'isquq sutin, phurun may k'achitu.
• Kiyuta, jawch'a, ajara, kachiyuyu (bot): K'ita kinuwa, laqhisnin mikhukun piqtupi.
• Kiyuyu, khuyu, khullu, waykhu (zoo): Uq laya lluthuq sutin, jatun lluthuman nisqaqa, ushpa llinpi.
• Krusk'aspi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Krusmulli (bot): Uq laya sach'aq sutin, mulliman rch'akuq.
• Kuchapulla (zoo): Uq laya lluthuq sutin.
• Kuchaq, anka, paka (zoo): Uq laya pata phawaq p'isquq sutin, aychiru, mikhun katarita, manchay ima irpastapis.
• Kucharak'aspi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kuchaturu (zoo): Uq laya k'aspichaki p'isquq sutin, yaku sayan.
• Kuchi, piki (zoo): Uq laya llawar ch'unqa khuruq sutin, uywaspi manchay tiyan, runamanpis chinpan.
• Kuchi (bot): Uq laya sach'aq sutin, kusa k'ullun kurkupaq.
• Kuchichikama (bot): Uq laya qhuraq sutin.
• Kuchichuqu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, chiwankumanta aswan juch'iy.
• Kuchipillan (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, juch'iy jukumari, sik'imirata mikhuspa kawsan, wañupi chanta tutallanpi purin.
• Kuchuchi, achuni, sunchu (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, atuqjina chhuqu uya.
• Kuchuchu, k'uchuch(u) (bot): Uq laya t'una mallkiq sutin, man laqhiyuqchu, sapin mikhikun. 2. Uq laya sach'aq sutin, k'ullunpi khishkayuq chiliqchijina, t'ikan yuraq q'umirta.
• Kuchupaw (zoo): Uq laya p'isquq sutin, ichhuraraspi tiyan.
• Kuka (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, janpi umananaypaq, wisananaypaq. Piqchiyakun ch'akita llank'ayman yaykunapaq. Phichikatata ruwanku laqhinmanta k'ankas.
• Kukami (zoo): Uq laya yaku wapharaq sutin, chhutun chhikan chanta tunpa k'unpu, pilichhikan.
• Kukani (zoo): Uq laya puna urpiq sutin.
• Kukhi, chakuq, kuki (zoo): Uq laya chhakaq sutin, pukaraw, q'uñi jallp'asllapi tiyan, laqhista apayachan.
• Kuki, chakuq (zoo): Kukhi.
• Kukuli, ulinchu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, juch'istulla, yuraq liqrita.
• Kukuna (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, chaqra ukhuspi rikhurin, puquynin janpi chay llawar ancha ashka misk'iyuqpaq.
• Kukuyu (zoo): Uq laya k'achaq khuruq sutin, jatun.
• Kul(l)i, wakalurun (bot): Uq laya papaq sutin.
• Kulaq (bot): Uq laya qhuraq sutin.
• Kulikuli (bot): Uq laya mallkiq sutin, t'ikan k'achata.
• Kulis (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun murq'usta q'umirpi chaytaq mikhukun salsapi.
• Kulla (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Kullas (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, puqun pukitasta, chaymanta aqha ruwakun.
• Kullas (bot): Uq laya mulliq sutin.
• Kullki, yanathaqu (bot): Uq laya sach'aq sutin, jatuchaq khishkasniyuq, thaquata jina.
• Kullku (zoo): Uq laya p'isquq sutin, chiri llaqtasllapi tiyan, yanayana aycha.
• Kulluy, k'ulluy (zoo): Uq laya chhakaq sutin , mana liqrayuqchu.
• Kulta, ñuñuma (zoo): Pili.
• Kulta, pili (zoo): Uq laya yaku wallpaq sutin, yakupi kawsan.
• Kulu, sutu (bot): Uq laya sach'aq sutin, k'ullun kusa kurkupaq.
• Kulurtina (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yuraq wasa, k'uysawanaman rich'akun, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kumala (bot): (amz) Uq layajapi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kumalmuyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin,Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kumantu (bot): Especie de leguminosa, parecida al poroto.
• Kumar(a), wayunkha, kamuti (bot): Apichu, kamuti.
• Kumar, kamuti (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, uqajina manchay misk'i, papajinatataq puqun.
• Kumasiwa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, llawar sirk'a nanaypaq janpi.
• Kunihu (zoo): Uq laya uywaq sutin, jatuchiq qhichi ninri, q'achuta mikhun.
• Kunku, kunkucha (bot): Una variedad de papa.
• Kunkucha, kunku (bot): Uq laya papaq sutin.
• Kunkuwana (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Kunpukina, juq'uri, sipipi (zoo): Uq laya urpiq sutin.
• Kunquna, qunquna, qunqayqhura (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, ninri nanaypaq kusa.
• Kuntisyunp'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kuntur, mallku (zoo): Uq laya jatun p'isquq sutin, punallapi tiyan, yuraq wasa, tata Wiraquchiq wallpan nin chayrayku mana wanchinachu llawarta waqan nin, phutiywantaq kachayuwanchiq nin
• Kunturanku (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Kunturchaki, urunqullu (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, sapin, chantaqa yuran janpi.
• Kunturimilla, ikari (bot): Uq papaq sutin.
• Kunturiri (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, khanisqaspaq kusa.
• Kunturpasaran (bot): Uq laya mallkiq sutin, saraq illan, k'itasara.
• Kunturshillu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, chay wisukuna ayllumanta.
• Kunu, qunu (zoo): Quwi.
• Kunuwa (bot): Uq laya mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kupayura (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kupaywa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, phusan nanaypaq janpi, aychaman yaykun iphi khuruspaq, t'irispaq ima
• Kupilan (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, juch'iylla.
• Kupisu (zoo): Uq laya yaku khuruq sutin, ukhunpi wasiyuq.
• Kupu (bot): Uq laya tullpuna mallkiq sutin.
• Kuqkuña(u), kuqña (zoo): Uq laya urpiq sutin, akaru ayllumanta.
• Kuqña(u), kuqkuña (zoo): Uq laya urpiq sutin, akaru ayllumanta.
• Kuquchi (bot): Uq laya ulalaq sutin, janpi.
• Kurari (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, miyu uywaspaq wiq'iqachikun, wisarumispaq kusa.
• Kurarina (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, janpi katari khanisqaspaq, manchay waq khuru khanisqaspaq.
• Kurikinka (zoo): Uq laya aycha mikhu p'isquq sutin, mamaniman rich'akun.
• Kurkuma, sapisa, palillu (bot): Uq laya mallkiq sutin yunqa jallp'asllapi tiyan.
• Kurmay (bot): Uq laya papaq sutin, chay jatun papata nikun.
• Kurmi (zoo): Uq laya yana khuruq sutin, yakullapi tiyan, waqritasniyuq jina, juch'istuslla.
• Kurtashu, janp'atu (zoo): Uq laya khuruq sutin, paraypachas manchayta rikhurimunku, qalqal nispa waqanku.
• Kurtiru (zoo): Uq laya uywaq sutin, urqu uwija uñallataraq nikun
• Kuru (bot): Uq laya qhuraq sutin.
• Kuru (zoo): Khuruta, p'isquta, k'ita uywasta ima nikun.
• Kuruchu, q'utusach'a, juruch'i, p'ati: (bot): Uq laya sach'aq sutin, k'ullunpi khishkayuq, t'ikan yuraqta, wiñantaq chichuchichillapi.
• kuruk'ancha (zoo): Uq laya k'anchaq khuruq sutin, tutan k'anchaspa phawayachanku.
• Kurukuru (zoo): Uq laya yana p'isquq sutin, jhatuchiq sach'a ukhuspi manchay yupa tiyan.
• Kurupankash, akatanqa, ismaylunku (zoo): Uq laya juch'iy khuruq sutin, akasta tanqayachan.
• Kururunku (bot): Uq laya mallkiq sutin, luq'ustiman rich'akun, mikhukun puquynin.
• Kuruwinsi (zoo): Uq laya llank'aq sik'imiraq sutin.
• Kushillu, chipi (zoo): K'usillu.
• Kushuru, qusuru (bot): Uq laya mallkiq sutin, inkakuna tarpuqkanku.
• Kusich (bot): Uq laya inkill sach'aq sutin, chunta layamanta.
• Kusikusi, kushikushi (zoo): Uq laya khuruq sutin, millmata ruwan tiyan ashka laya.
• Kusku (zoo): Uq laya uywaq sutin, juch'iy alquta nikun.
• Kuskunku, juku, tuku (zoo): Uq lya tuta puri p'isquq sutin, juku, juku nispa waqan, juk'uchasta mikhun.
• Kuskus, qusqus (bot): Uq laya juch'uy sach'aq sutin, lichiyuq.
• Kusma (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, qaqaspi kan, k'achituta wiñan.
• Kusuri (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Kusuru, q'arastu, k'upa (bot): Latanuq qasi qaran, kuka tanpurta ruwanapaq kusa. 2. Yaku qhura.
• Kuta, khuta (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, kurkunapaq kusa.
• Kutikuti, qaqakuti (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Kutu(s)kutu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, yuraqta t'ikan, chanta k'achata q'apan; rich'akun qinqir man.
• Kutu, kiwi(n)cha, millmi, kuymi, (bot): Achita.
• Kutulu (zoo): Uq laya challwaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, mikhunapaq may misk'i
• Kutupalanta (bot): Uq laya latanuq sutin,
• Kututu s,(zoo): Urqu quwita nikun.
• Kututu (zoo): Urqu quwita jina nikun.
• Kuwanapyu (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, wiñan chunka runa sayayta wiñan.
• Kuwi (zoo): Quwi.
• Kuwilu (zoo): Uq laya challwaq sutin.
• Kuyaw (bot): Sawsi.Uq laya sach'aq sutin, larq'apataspi tiyan, phusa k'ullu.
• Kuycha (zoo): Kirkinchu.
• Kuychunchulli (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Kuylan (zoo): Uq laya juch'iy ararankhaq sutin.
• Kuyllin, arasari, jatunsikwanka, tukan (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yuraq kunka chantaqa chhikan chutuyuq, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Kuymi, achita, kutu, kiwi(n)cha, millmi (bot): Achita.
• Kuymi, millmi, amarantu (bot): Uq laya mallkiq sutin, kinuwaman rich'akuq puqun, jank'apaq sumaq.
• Kuytulin, k'anik'ani (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin, puqun yanasta, chanta misk'ita, chhuqitusta.
• Kuyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Kuyuli (bot): Uq laya chuntaq sutin.
• Kuywañuna (bot): Uq laya miyu mallkiq sutin, quwista wañuchin.

KH

• Khachu (zoo): Uq laya khuruq sutin.
• Khaka, k'aka (zoo): Quwi, k'itaquwi.
• Khallwa, kallwa, maraq, wayanay (zoo): K'uysawana.(zoo) Uq laya p'isquq sutin, juch'istulla, yana yuraq ch'iti, patillata phawan.
• Khanasach'a, chanrara (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, janpi sach'ita.
• Kharikhari (bot): Uq laya mallkiq sutin, khishkasniyuq juch'iy sach'a.
• Kharilla (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, janpi sach'ita.
• Kharma, jaq'arwitu (zoo): Uq laya khuruq sutin, wallpawallpaman rich'akuq, chaqraman manchay miraykun, unay nin maychhika chamurqanku tukuy chaqratataq tukurparirqanku, yarqhaytaq chamurqa ni.
• Kharwinchu (bot): Uq laya mallkiq sutin, tiñikun q'illuta t'ikanwan. Papa illa.
• Khashkamarucha, kachamarucha (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Khiki (zoo): Uq laya khuruq sutin, manchay juch'istu makinawan qhawaspa rikukun.
• Khillukhillu, ch'ullku, aqhaqha (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Khiñi (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, q'illuta tiñin sapin, khishkasniyuq q'illuta t'ikan.
• Khipi, khiñi (bot): Uq laya thaquq sutin, panpapi last'akuq, khishkararalla, q'illuta t'ikan, llant'apaq kusa.
• Khirkinchu, achu, kirkinchu (zoo): Uq laya khuruq sutin, Ururu panpasllapi tiyan, wasan k'arik'arilla, wasa qaranmanta charanqu ruwanku. Uq laya wach'ikuq khuruq sutin.
• Khirusilla, khillukhillu, k'umuyuyu, ch'ullku, puju, puusilla (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, lakayu jina p'alta laqhi, wiruyuq chanta khillu, janpi lurun nanaypaq.
• Khispi (zoo): Ispi cahllwa, Titiqaqa quchapi tiyan.
• Khiwila (zoo): Uq laya katariq sutin, q'illuraw manchay usqayta purin.
• Khiwila (zoo): Uq laya katariq sutin, q'illuraw.
• Khiya (bot): Uq laya mallkiq sutin, t'ikan q'illuta puquntaq millmata, chaymanta p'achasta ruwanku.
• Khuchiyuyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Khuchi (zoo): Uq laya uywaq sutin, tuqchi uma, ashka wirayuq, tukuymata mikhun, ancha ch'ichi mikhu uywa.
• Khuchiaka (bot): Uq laya papaq sutin, yana papa, ñawiraralla, khuchiq akanman rich'akuq.
• Khuchichupa (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Khuchikhuchi (bot): Uq laya qhuritaq sutin, panpallapi wiñan, papayuq yuranpi, pukata manchay yuraqta t'ikan. 2. (zoo): Uq laya k'apichaki p'isquq sutin, yana, mana chupayuq.
• Khuchikhuchi
• Khuchinilla (zoo): Uq laya khuruq sutin, tunaspi tiyan, llawarnin kulli chaywan tiñinku kullita
• Khuchiruntuchi/chuqchasuwa (zoo): Uq laya phawaq khuruq sutin, yaku patallapi sayan liqrasnin yakujina ch'uwita
• Khumar(a), kuma(a), wayunkha, kamuti (bot): Apichu.
• Khuru (zoo):'(bot): Mayqin laya khuruqpa sutinpis. Cahy imaman t'una khurus yaykun chayta nikun.
• Khuru (zoo): Nikun chay panpapi puriyachanku uq laya kawsaqkuna chaypa sutin.
• Khusu (zoo): Jallp'a khuruq sutin, akatinqaq sikanta nikun.
• Khuyapillchi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Khuyu, wayju, waykhu, kiyuyu (zoo): Wayju, jatun yuthuq sutin.

K'

• K'(h)ullusuti (zoo): Uq laya p'isquq sutin, sach'a k'ullusta jusk'un wachananpaq, q'illuraw, k'ullu khurusta mikhun.
• K'aka, khaka: Quwi, k'itaquwi.
• K'alla, chiki, q'ichichi, qaqi (zoo): Uq laya urituq sutin, juch'istulla.
• K'allachu (zoo): K'alla.
• K'allampa (bot): Uq laya mallkiq sutin, wakinkuna mikhukun, chanta uywa manchayta mask'an, ashka laya tiyanku.
• K'amant'ira (zoo): Uq laya p'isquq sutin, k'uysawanaman rich'akuq. (bot): 2. Jamanq'ay, amankay.
• K'anik'ani, sañumalla, k'anik'ani, kuytulin (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin, puqun yanasta, chanta misk'ita, chhuqitusta.
• K'apak'apa, q'apaq'apa (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, yuraq k'ullitu, chanta manchay k'apita, t'ikan yuraqta, anqaspi, kullita ima.
• K'araywa, jaq'arwa, qaraywa, sut'ukullu, iwana (zoo): Ararankha.
• K'arka, karka (zoo): Uq laya urituq sutin, k'ar ,k'ar nispa nin.
• K'ayla, k'ay lankula (zoo): Uq laya yaku khuruq sutin, tiyan tukuy layamanta, k'aspichaki, k'al,k'al nispa waqan.
• K'aylankula (zoo): K'ayla.
• K'ayra, kayra (zoo): Salamandra.
• K'ichita (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, juch'istuslla, urqullapi tiyan, llawar apaypaq kusa.
• K'ilak'ila (bot): K'itatarwi.
• K'illichu, k'illik'ili (zoo): Uq laya wapharaq sutin, waq p'isqusta, manchay waq k'ita uywasta mikhun.
• K'illik'ili (zoo): k'illichu.
• K'impi (bot): Uq laya janpi qhuraq sutin, panpallapi last'arqukuspa wiñan, janpi jisp'at'ipipaq, t'inpuchispa uqyana.
• K'inpi, waranqaysu, ch'apuch'apu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• K'intu chhullchu (bot): Sach'aq raman puquynintin.
• K'itakhirusilla (bot): Uq laya mallkiq sutin, alqu alquman rich'aqta t'ikan, yuran manchay khillu chantaqa pukitasta t'ikan.
• K'itaqiwiña (bot): Uq laya mallkiq sutin, llant'apaq uqharinku, khikitasniyuq.
• K'itauchu (bot): Uq laya k'ita uchuq sutin, muntillapi sapanmanta puqun.
• K'itaulluku (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin, lisaspa illanta nikun.
• K'itauqa (bot): Uq laya mallkiq sutin,q'illuta t'ikan, puqun q'illuta, kullita, yuraqta ima, mikhukun chayasqata chantaqa k'isasqata.
• K'iyali, yunqasidrún (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, siwinqaman rich'akuqta wiñan, kusa wisa nanaypaq.
• K'uchuch(u), kuchuchu (bot): Uq laya t'una mallkiq sutin, mana laqhiyuqchu, sapin mikhukun.
• K'ukaru (bot): Chay kuka mana allintachu wiñan, ñawirarallata, mana kukanta mit'anapaq kusachu.
• K'ulluy, kulluy (zoo): Jatun sik'imira mana liqrayuq.
• K'umuyuyu, khirusilla, lanpaya, ch'ullku (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, yaku qhuchispi wiñan, kusa lurun nanaypaq.
• K'umuyuyu, piskulka, phiskulka (bot): Uq laya mallkiq sutin, lurikuna ayllumanta.
• K'unkur, suqusuqu (bot): Suqus(u).
• K'upa, q'arastu (bot): Kusuru. 2. Yaku qhura.
• K'uri (bot): Uq laya suqusuq sutin, k'ullun may rakhu.
• K'usi, iskayru (bot): Uq laya lakayuq sutin, mikhukun kankapi, manchay saqtapi, misk'i.
• K'usiapichu (zoo): K'ita apichu.
• K'usillu, kushillu, chipi (zoo): Uq laya k'ita khuruq sutin, sach'api sayan runa uya, tukuy laya puquyta mikhun.
• K'utku (bot): Uq laya ulalaq sutin, t'ikan yuraqta manchay pukata.
• K'uysillu(a) (bot): Uq laya papaq sutin.
• K'allaluru (zoo): Uq laya luru p'isquq sutin, suwan intinpa mallkiq puquyninta
• K'allanpa (bot): Uq laya mallkiq sutin, yuraqta, pukarawta q'illurawta ima rikhurin, juch'istusllata wiñan, wakin miyus, makintaq mikhukun.
• K'arán (zoo): Uq laya wach'iyuq khuruq sutin, iskay layamanta tiyan, uqqa puka-wala, uqtaq yana.
• K'arpa (zoo): Uq laya challwaq sutin, mayuspi kawsan.
• K'aspikanpi (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin.
• K'aspikawitu (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• K'aspikuchuq (zoo): Uq laya khuruq sutin.
• K'aspimuyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan
• K'ata (zoo): Uq laya luruq sutin, papaqayuman rich'akun.
• K'ayla/Kayra, k'aylankuli (zoo): Uq laya yaku khuruq sutin, tiyan q'umirpi, uqipi, q'illurawpi ima, sach'aspi sayan.
• K'aylla/papaqayu (zoo): Uq laya luruq sutin.
• K'ayra, K'ayla (zoo): Uq laya yaku khuruq sutin, tiyan q'umirpi, uqipi, q'illurawpi ima, sach'aspi sayan.
• K'ichkitiru (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• K'illi(chu) (zoo): Uq laya sillusapa p'isquq sutin, yanapukaraw phuruyuq.
• K'ipu (bot): Uq layakhishkayuq mallkiq sutin, mujunpi khishkasniyuq.
• K'itamisi, usuqullu (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, misikikin, wallpasta suwan.
• K'itaq'uchi (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, misikikin, wallpasta suwan.
• K'itaquwi (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, juk'uchaman rich'aq mana chupayuqchu, manchay misk'i mikhunapaq chhanqapi chanta kankapi. Uywapi tiyallantaq.
• K'itauchu (bot): Uq laya mallkiq sutin, puquynin jayapi mikhukun, tiyan ashka layanmanta.
• K'urkur, suqus, suqusuqu (bot): Uq laya mallkiq sutin, tuqurullapi puqun t'ikantaq siwinqa jina, chaywan chaqlliqkanku wasista, chantaqa ruwanku suqusmanta sikuta julata.
• K'usi (bot): Uq laya mallkiq sutin, juchiy lakayuq sutin.
• K'usillu (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, sach'ararallapi tiyan, sach'apuquykunastaq mikhun. Tiyanku ashka laya.
• K'usillukambiya (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• K'utuchupa (bot): Uq laya mallkiq sutin, panpaspi rumiuraspi tiyan.
• K'uyka, suylaq'u, sillwi (zoo): Uq laya khuruq sutin, jallp'api tiyan katari katarillata ch'urkikun. Wisaman yaykuq kallantaq yuraq, runata unquchin uywatapis.
• K'uykap'anqa, nasapup'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• K'uyuq (bot): Uq laya ulalaq sutin. manasmin misk'ichu

L

• Lacha, janp'atu (zoo): Uq laya khuruq sutin, k'ayraman rich'akuq.
• Lachiwa (zoo): Uq laya wach'kuq khuruq sutin, misk'ita ruwan murq'ituspi ch'akich'akillata.
• Lajapulla (zoo): Uq laya juch'iy piliq sutin, punallapi tiyan.
• Lakachu, ch'uru (zoo): Ch'urrituq manchay mamaqhucha khuruqpa q'ipisitun, chaypi pakakun.
• Lakasa, laqsa (zoo): Janp'atu.
• Lakawiti, lakayuti (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun murq'u murq'ullata chaytaq mikhukun lawapi manchay kankapi.
• Lalu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Lanra, ranra, llanran (bot): Uq laya sach'aq sutin, jatuchaqta wiñan, mayuspi kawsan.
• Lanwiqi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Lap'iya (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, t'ikan yuraqta, manchay q'ayma pukata.
• Lapituq (bot): Uq laya ulalaq sutin, ñañusllata wiñan, puquynin mikhukun, kiwijina q'apan.
• Laq'u, khuru, utha (zoo): Tukuy khuruspa sutin.
• Laqa, rakacha, laqhu (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin, chuqchajina yakupi wiñan. 2. Suwinku, añayllu, ima khuruq suwinpis.
• Laqartu (zoo): Uq laya yaku khuruq sutin, kaiman; jatun ararankhaq sutin, yakullapi kawsan.
• Laqatu (zoo): Uq laya khuruq sutin, ima khuruq uñan.
• Laqhu, rakacha, laqa (bot): Uq laya mallkiq sutin, yaku manapuriqpi tiyan, q'umir millmaman rich'akuq.
• Laqistu (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, siq'usiq'ullata wiñan, chantaqa t'ikapi tukukun, iskay laya tiyan; yuraqlaqistu manchay pukalaqistu.
• Laqlaq, shillaq (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Laqsapa (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Laqwa, llaqwa (zoo): Wik'uña.
• Laqwas (bot): Uq laya mallkiq sutin, papan mikhukun.
• Lara, laranja (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun q'illu murq'itusta chaytaq ch'unqkun, manchay misk'i.
• Lari (zoo): Atuq.
• Latinchu (zoo): Uq laya juch'iy challwaq sutin, mayupi tiyan, palumitaman rich'akun.
• Lawi (bot): Uq laya papaq sutin.
• Lawlikanchu (zoo): Juch'iy ararankhaq sutin, mana chakiyuqchu, miyu khanikuyniyuq, uq p'unchypi wanchikun.
• Layu, chiqmu (bot): Uq laya mallkiq sutin, puka ch'ukuch'uku.
• Layu (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin, qasamunanta yachan Qispillaqtapiqa
• Lichi (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Lichiwayumuyu (bot): Uq laya sach'aq sutin, 30 marq'ata wiñan, iquman rich'akun.
• Lima (bot): Uq laya yaku qhuraq sutin. Muyu laqhi, janpi k'ajapaq.
• Limalima (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Limaquwi (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, mikhukun aychan.
• Limun (bot): Uq laya puquq sach'aq sutin, janpi, chantaqa k'allku puquynin laranjaman rich'akun
• Linli, llulluch'a (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin, ninriman rich'akun. 2. Uq laya k'allanpaq sutin, yuraq manchay q'illu, k'ulluspi wiñan.
• Linri (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Liqichu (zoo): Uq laya p'isquq sutin. Liwqiliwqi.
• Liqiliqi, liwqi (zoo): Uq laya p'isquq sutin, uqi yuraqkunasniyuq, tunapis purin ,liq, liq nispa, chantaqa waqtakun kitin puriqtinchiq.
• Liqliq (zoo): Uq laya jatun p'isquq sutin.
• Lisa (zoo): Uq laya challwaq sutin.
• Lisan (bot): Uq laya mallkiq sutin, chhararasta chaymanta ruwanku.
• Lisananya k'aspi (bot): Uq laya mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan
• Lisu, usa (zoo): Uq laya llawarch'unqa khuruq sutin, runaman uywaman yaykun llawarninta ch'unqananpaq, juch'istulla, manchay miran uq tutalla.
• Liwqi, liqiliqi, liwqiliwqi (zoo): Uq laya p'isquq sutin, uqi yuraqkunasniyuq, tunapis purin ,liq, liq nispa, chantaqa waqtakun kitin puriqtinchiq.
• Liwqiliwqi (zoo): Liwqi.
• Luk'i, ruk'i, tunta (zoo): Uq laya papaq sutin, puka qara, jayaraw ch'uñullpaq kusa.
• Lubuchupa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Lukata (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan. Mikhukun puquynin.
• Lumu piska (zoo): (amz) pájaro hormiguero de cejas amarillas; especie de ave
• Lumucha (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin. Samani; Paca.
• Lumuchawantuq (bot): Uq laya sach'aq sutin, t'ikan chuqusta.
• Lumuchikuwan (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yana chhutu.
• Lumukhuchi (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutín, khuchiman rich'akun.
• Lunlun (zoo): Runtu.
• Lunpa (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhisnin waka ninriman rich'akun, aqna philuraralla.
• Lupuna (bot): Uq laya sach'aq sutin, manchay rakhu k'ulluyuq sumaq ch'anpa
• Luq'u (zoo): Uq laya p'isquq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Luq'uluq'u, llaqi (bot): Uq laya mallkiq sutin, sarsaparrilla ninku.
• Luqma, ruqma (bot): Uq laya puquq sach'aq sutin, kurkutapis urqhukun.
• Luqmaluqma (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, luqmaman rich'akun, llant'apaq kusa.
• Luqmilla (bot): Sapotácea alimenticia.
• Luqriru (zoo): (esp) Uq laya p'isquq sutin.
• Luqunti, luq'usti (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin, laraman rich'akuqta puqun, manchay misk'i.
• Luq'usti s,(bot): Uq laya mallkiq sutin, t'ikan q'aymapukitata, puquntaq q'illuta, manchay misk'i mikhunapaq, waq sach'aman ch'ipakuspa wiñan.
• Luqutu, piluku (bot): Uq laya mallkiq sutin, llaqwa kutakun puquyninmanta, jaya mikhunapaq.
• Luri (bot): Chay uq laya mallkikunaq jatun sutin, chay wallpachakispata, k'umik'umuspata ima.
• Luritu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, manchay matha chhutu; papaqayo.
• Luru, uritu (zoo): (esp) Uq laya p'isquq sutin, manchay matha chhutu; papaqayo.
• Lurumach'aqway, Uq laya katariq sutin, q'umir, manchay miyu khanikuspa wanchikun
• Lusiru ayawaska (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Lustunta (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, mikhunku puquyninta uywakuna. Luychu]] (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, sach'asapi jina waqrayuq, q'uñi jallp'aspi chanta puna ima tiyan.
• Luwiluwi, luyuluyu, p'uñup'uñu, phuluku (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, pukasta puqun manchay jaya.
• Luyuluyu, luwiluwi (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, mulliman rich'asqata puqun.
• Luyuluyu, p'uñup'uñu, phuluku (bot): Luwiluwi

LL

• Llach'u (bot): Uq laya yaku qhuraq sutin, mikhukun.
• Llachaq, ñachaq (bot): Uq laya mallkiq sutin, quchayuyuman rich'akun, q'illuta t'ikan, janpi.
• Llachhu, llachuq (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin, salsapi mihukun.
• Llachiwana (zoo): Uq laya misk'i ruwa khuruq sutin, yanita wisanpi q'illituyuq, t'iqispi misk'ita ruwan, wakin uywanku.
• Llachu (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin.
• Llachuq, llachhu (bot): Llachhu.
• Llaju, yaju (zoo): Uq laya misk'i ruwa khuruq sutin, lachiwanamanta tumpawan jatun chantaqa pukaqhichi, manchay wach'ikuspa nanachikun.
• Llakap'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan
• Llakatu, ch'urru, ch'urritu (zoo): Uq laya khuruq sutin, wasanpi q'ipiyachan wasinta, tiyan jallp'api chantaqa yakupipis.
• Llakhun (bot): Uq laya mallkiq sutin, papayuq chaytaq mikhukun papajina, q'uñi jallp'asllapi tiyan
• Llakun (bot): lanat de familia de las compuestas cuya raíz es alimenticia, dulce.
• Llalla (bot): Uq laya mallkiq sutin, sibuillaman rich'akuq.
• Llama, qarwa (zoo): Uq laya uywaq sutin, millmayuq jatun qhichi ninri, punallapi tiyan, inkakunaq uywanku.
• Llami (zoo): Ñantuq juch'iy runtunta nikun:
• Llaminku (zoo): Uwija.
• Llamis(h)u (zoo): Uq laya sik'imiraq sutin.
• Llank'u (zoo): Tiwla.
• Llanp'uka (zoo): Molusco: caracol, pulpo, babosa, etc.
• Llanpuqjana (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhinwan tiñikun q'illu.
• Llanq'u (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, ch'ikilayamanta.
• Llanran, ranra, lanra (bot): Alisu
• Llant'akuru (zoo): Uq laya mallkiq sutin.
• Llantan (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, ch'ujupaq punkisqaspaq k'iwcha unquypaq janpi.
• Llantiyas (bot): Uq laya mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Llapha (bot): Uq laya mallkiq sutin, panpapi last'arayan, t'una laqhi.
• Llaphakhishka (bot): T'una ch'iki, khishka t'una qhuraspata.
• Llaphi (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Llapsak'ullu (bot): Arbusto de las alturas.
• Llaqa (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Llaqi (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'umir tiñinapaq.
• Llaqitumay, amanqay (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin, q'apan manchay k'achituta, iskay laya t'ikayuq q'illu chanta yuraq ima.
• Llaqsaqkatari (zoo): Uq laya katariq sutin, miyu kahiniynin.
• Llas(h)ipa (bot): Uq laya sach'aq sutin, chunta ayllumanta. Uq laya lurin mallki.
• Llasuywana (zoo): Uq laya p'isquq sutin, chay usqay puri pilisituq sutin.
• Llawit'ika (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, Arbusto lorantácea, t'ankarman, qiwiñaman yaykun.
• Llawlli (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, khiskayuq, t'ikan pukata chanta yuraqta ima. 2. Uq laya mallkiq sutin, khsihkararalla wasista muyuchinapaq uqharinku
• Llawsapinchi (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, wiñan 8 runa sayayta.
• Llawsawaska, jiyawsawaska (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Llichuwa (zoo): Uq laya urituq sutin, qhusi uma.
• Llijulliju (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin.
• Llik'ichiri (zoo): Vampiro.
• Llikawaska (bot): Uq laya suqusuqu mallkiq sutin, wirujina yakuyuq chaytaq janpi chay ukhunchiqpi lluch'ukun qaranchiq chaypaq.
• Llikuwa (zoo): Uq laya uritu p'isquq sutin, uman q'illu.
• Llipa (bot): Juch'iy sapallu.
• Llipcha (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Llipich (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Llipuqllipuq (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Lliqcha, jat'aqu, achita, ajara (bot): Uq mallkiq sutin, q'achupi uywas mikhunku manchayta, kinuwaman rich'akun, laqhisnin machay misk'i piqtupi, chanta uywas q'achupi mikhunku.
• Lliqlliq (zoo): Uq laya uywaq sutin, chay wik'uñasmanta urqunkaqta nikun tukuy tumita qhawaqan.
• Llirki (zoo): Uq laya p'isquq sutin, q'illu chaqra ukhuspi sayan.
• Lliwa, chiki (bot): Uq laya mallkiq sutin, panpapi manchayta last'akun, q'achupaq may kusa.
• Lliwa, wayllapanpa (bot): Ch'iki.
• Llu(s)chk'a (zoo): Uq laya challwaq sutin, mayusllapi tiyan.
• Llulluch'a, quchayuyu (bot): Uq laya mikhuna mallkiq sutin, parayllapi rikhurin.
• Llulluch'a (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin, mikhukun.
• Llunk'as (zoo): Uq laya khuruq sutin, ch'urritu jina waqrasniyuq.
• Llunp'upapa, runp'u (bot): Clase de papa de contornos redondeados.
• Llupiya (zoo): Uq laya wapharaq sutin, k'ita qallu qaqaspi tiyan.
• Lluq'i (bot): Uq laya sach'aq sutin, qhishwa jallp'aspi chanta chirijallp'aspi ima tiyan, pukak'ullu.
• Lluqllu, ñuqñu (bot): Uq laya mallkiq sutin, k'itan chhuqu, q'inti manchayta mask'an.
• Llustinta (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, Ikuwatur q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Llut'allut'a, añaypanku (bot): Uq laya mallkiq sutin, panpa last'arayan, khishkayuq.
• Llut'u, lluthu (bot): Ullukuq laqhinta nikun.
• Lluta (zoo): P'isqu
• Llutha, lluthu (bot): Uq laya p'isquq sutin, man chupayuqchu, manchay papasuwa.
• Lluthulluthu,(bot): Uq laya mikhuna mallkiq sutin, salsapi mikhukun, tarpusqas ukhupi rikhurin.
• Lluthulluthu, muk'uyuyu (bot): Uq laya mallkiq sutin, chaqra tarpusqa ukhupi tioyan, salsapi mikhukun
• Lluthuyuyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin. Janpi k'iwchapaq.
• Lluychu, luychu (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, sach'asapi jina waqrayuq, q'uñi jallp'aspi chanta puna ima tiyan.
• Lluychu (zoo): Cabra montés. Ciervo. Corzo: venado andino de cuernos cortos enramados.

M

• Mach'ach'akatiya (bot): Uq laya mallkiq sutin, sunch'uman rich'akun laqhisnin manchay mach'a, q'illuta t'ikan.
• Maka (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, puqun jallp'a ikhupi papajina, inkakuna sumaqta mikhuqkanku.
• Mak'unkura, aylinku (bot): Chay papa quluqulitullata puqun yuranpi chayta nikun.
• Mallku, maqt'a kuntur (zoo): Uq laya p'isquq sutin, punallapi tiyan, chay maqt'a kunturna nikun.
• Matiku (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, chhullchupi t'ikan, qhashqa laqhi chanta p'alta. Janpi.
• Mayt'umayt'u, willqu (bot): Uq laya mallkiq sutin, ima sach'amanpis ch'ipakuspa wiñan t'ikantaq muyumuyitullata, tiyan kulli t'ika, yuraq t'ika, q'ayma pukita ima.
• Mik'umik'u (zoo): Uq laya khuruq sutin, kusikusiman rich'asqa, muyusiki, khanikuspa miyu, tiyan yana, yana pukasikis,
• Misi, michi (zoo): Uq laya uywaq sutin, juk'uchasta mikhun, tawa chakiyuq chupasapa.
• Misuk'a (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta t'ikan ch'iñi laqhisitu, chirillaqtasllapi tiyan.
• Miyuk'allanpa (bot): Uq laya k'allanpaq sutin, miyu wanchikun.
• Mulli (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, t'ikan yuraqrawsta, puquntaq pukitasta, qhishwa jallp'asllapi tiyan. Murmunta, lluqlluma,llulluch'a]] (bot): Uq laya mallkiq sutin, chay paraypi rikhurin qhuchispe manchay q'umir raw chanta mikhukun. Chay muyusta nikun murmunta.
• Muqllu (bot): Kuka mujuta manchay anpi mujuta jina nikun.
• Mutamayu (bot): Juk laya mallkiqpa sutin, q'illuta t'ikan, kukaman rich'aq laqhiyuq.
• Muya: Chay ashka mallkisniyuq kanchata nikun.

N

• Ninanina, phinchinkhuru. (zoo): Uq laya khuruq sutin, kusikusista wach'ispa wañuchin chaypi runtuta churananpaq chaywanta irpasnin kawsanankupaq.
• Niwa, such'upiki (zoo): Uq laya khuruq sutin, pikiman rich'akun runa aychaman manchay uywa aychaman yaykun runtuyunanpaq.
• Ñuñumaya (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, ch'ujupaq kusa. Chanta chaki muqu nanaypaq ima

P

• Paka, anka (zoo): Uq laya p'isquq sutin, aycha mikhu, waq p'isqusta jap'in sillusninwan, chanta katarita juk'uchasta ima.
• Palillu, kurkuma (bot): Uq laya mallkiq sutin, sapin q'illu chaytaq mikhunaman churakun q'illuchananpaq.
• Pallki (bot): Uq laya sach'aq sutin, mujunmanta yana yaku urqhukun uqyanapaq.
• Pampiru (zoo): Uq laya p'isquq sutin. Chinchúbirri p'isqu.
• Panpat'ika (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, t'unitallata wiñan chanta panpallapi t'ikan.
• Papa (bot): Uq laya mallkiq sutin, mikhukun puquynin, chantaqa puqun jallp'a ukhupi; tiyan 300 ayllukama kay Bulivia chhiqanpi.
• Papaya (bot): Uq laya mallkiq sutin, puquynin manchay misk'i, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Paqay (bot): Uq laya sach'aq sutin, puqun waskawaskallata chanta chay ukhunpi millma phichu jina puquynin manchay misk'itaq.
• Paqu, allpaqa, allpaka (zoo): Uq laya uywaq sutin, llamaman rich'akun, astawan watá chantaqa millmasapa.
• Pariwana s,(zoo): Uq laya p'isquq sutin, quchaspi kawsan manchay mamaquchaspi.
• Parwayu (bot): Siwinqaq t'ikanta jina nikun
• Pawqarpata: s, Nikun chay maypichá t'ikasta ashkata churanku chayta.
• Payqu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, wisananaypaq kusa, túnitasllata wiñan kinuwa kikintataq puqun.
• Piki (zoo): Uq laya khuruq sutin, allqupi misipi runapipis tiyan, llawarta ch'unqaspa kawsan.
• Pili (zoo): Uq laya uywaq sutin, t'anar t'anar nispa purin wallpaman rich'akun yakupitaq kawsan.
• Pillpa, pilipintu (zoo): Uq laya khuruq sutin, phawayachan t'ikamanta t'ika misk'inta ch'unqaspa.
• Pilpintu, pillpa (zoo): Uq laya khuruq sutin, phawayachan t'ikamanta t'ika misk'inta ch'unqaspa.
• Pukupuku, Uq laya p'isquq sutin, sut'iyamunanta yachan.
• Pululu (bot): Uq laya mallkiq sutin, lakayuman rich'akuqta wiñan puquyninpis rich'akullantaq, mana mikhunachu, puqun t'iqit'iqillata chaymanta ruwakun mathi q'ita upinapaq.
• Puma, uthurunku (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, aychasuwa, uywasta mukhukapun, misiman rich'asqa alqumanta ujinawan.
• Purapura (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, wayrapaq kusa

PH

• Phasakana, phasaqana, ulala (bot): Uq laya ulalaq sutin, puquynin manchay misk'i, t'ikan chhikachachaqta yuraqpi.
• Phasallalla s,(zoo): Uq laya khuruq sutin, jatun kusikusi millmasapa.
• Phichitanka, paria (zoo): Uq laya p'isquq sutin, ch'ulituyuq jina k'achituta waqan.
• Phuskatisi o Ch'inach'aka (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin, k'ullitunmanta ruwakun phushkatisi.

P'

• P'aspa (zoo): Juk tuta puriq p'isquq sutin, p'as, p'as nispa waqan chay.
• P'isaqa (zoo): Juk laya mana chupayuq p'isquq sutin, papasuwa chirillaqtasllapi tiyan mallta wallpa chhikan, aychan manchay misk'i.
• P'isqu (zoo): Nikun chay phawayachanku uq laya uywakuna chayta, chantaqa phuruyuq kanku.
• P'utupapa, k'ipapapa (bot): Nikun chay papa qhipakuq waqmanta lluqsimuspa puqun chay.
• P'utuy, Chay ima mallkipis kutirimun waqmanta wañananpaq

Q

• Qachilu (zoo): Uq laya juch'iy k'ita wallpaq sutin, khuyun manchay ñañituta, paramunanpaq manchay ruphamunanpaq chay.
• Qala (zoo): Uq laya uruq sutin.
• Qalalu (bot): Uq laya mallkiq sutin, anqaspi
• Qalankata (zoo): Uq laya luru p'isquq sutin.
• Qallu, quqururqu (zoo): Wallpaq qharinta jina nikun.
• Qalluqallu (zoo): Uq laya khuruq sutin, quchaspi tiyan aychaman k'askayuspa llawarninchiqta ch'unqan.
• Qallutaka (zoo): Uq laya khuruq sutin, k'uykaman rich'akun waqrasniyuq q'umirta mikhun.
• Qamasayri (bot): Uq laya mallkiq sutin, chaymanta ruwakun k'uyuna
• Qamitana (zoo): (amz) Uq laya challwaq sutin, jatuchiq kharkayuq kanku, yunqallapi tiyan.Gamitana;
• Qañawa, qañawi, kañawa (bot): Uq laya mallkiq sutin, kinuwaman rich'asqa, kikintapuni puqunpis, manchay misk'i puquynin pitupi.
• Qanchislaya (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, qanchis yachayuq mallki, t'ikanta t'inpuchispa uqyana chaywan yachayta yapakunchiq, chamanikuna allinta mask'anku.
• Qanpuru, mak'unkura, aylinku (bot): Chay papa quluqulitullata puqun yuranpi chayta nikun.
• Qantu, kantuta (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, janpi wayrapaq. Qullasuyu llaqtaq t'ikan; ku, q'illuta ima t'ikan, yuraqpipis tiyanllantaq, inkakunaq mallkinku. Uqaq illan
• Qaqi (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yana uma yana ch'iti, q'illupuka kunka.
• Qaqinqura s,(zoo): Uq laya p'isquq sutin, q'uñi jallp'aspi chanta kay qhishwa jallp'aspi tiyan.
• Qara (bot): Uq laya janpi sutin, k'ullun kusa kurkupaq, laqhinmanta ruwakun pita, puquyninmanta mikhuna, waqayninmatataq aqha.
• Qaratu (bot): Uq laya sach'aq sutin, jatuchiq laqhisniyuq.
• Qaraypuka, iwana (zoo): Uq laya ararankhaq sutin.
• Qaraywa (zoo): Uq laya ararankhaq sutin, chay jatuchiq mayuspi tiyan chayta nikun.
• Qarqanchu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, rich'akun suwintuman.
• Qarwa, llama]] (zoo): Uq laya uywaq sutin, millmayuq jatun qhichi ninri, punallapi tiyan, inkakunaq uywanku
• Qarwa (zoo): Uq laya khuruq sutin, chay sach'a laqhispi tiyan sikasika chayta nikun.
• Qarwakincha (bot): Uq laya mallkiq sutin, qhishwa llaqtasllapi tiyan, khishkayuq k'ullun q'illu, puquntaq yanasta, puquynin kusa tiñinapaq.
• Qarwaypiñi (zoo): Uq laya mallkiq sutin, sara illa, sara quyllur nikun jaqay Qispillaqtapi.K'ita mallki t'ikan pukaq'illuta, tiyan sara ukhuspi. Jatuchiqta t'ikan chayqa yachan sumaqta sara puqunanta, t'unata, chanta ñut'uta chayqa yachan sara t'na puqunanta chanta ch'usuta.
• Qasaqaña (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'illuta t'ikan, waqaynin jaya, chantaqa llawsa.
• Qatawa (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan. Waqaynin miyu, cahywan wakin challwanku. Mujunmanta urqhukun miyu yakullataq. Kay sach'ata urmachiyqa may qhawakunapaq imaqtinchus phawayuwasunman chhiki ñawiman chharpuyachiwasunman.
• Qawcha, qarwinchu (bot): Uq laya mallkiq sutin, papa illa.
• Qayaqaya (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Qayara (bot): Uq laya mallkiq sutin, jusi jina laqhinpi khishkasniyuq, papanta uywa mikhun, t'ikan q'aymapukitasta. Tiyan ashka laya: chikiqayara, sirk'iqayara, urquqayara, chuchawiqayara, ukhuqayara.
• Qayara (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhisninpi khishkayuq, ñaqch'ata, siqrañata ima ruwanku kurkusapinmanta, chirillaqtasllayara; un arbusto suculente; ppi tiyan, papanta mikhunku uywakuna, chantaqa tiyan ashka laya.
• Qichalita (zoo): Uq laya urpiq sutin.
• Qillita (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Qillmu (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Qillwa (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin.
• Qiñalu (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin.
• Qinchu, q'inti (zoo): Uq laya p'isquq sutin, t'ikaman t'ika purin, t'ikaq misk'inwan kausan.
• Qinthu, Uq laya mallkiq sutin, allqa llinpita tiñanapaq kusa.
• Qinturi (bot): Uq laya mallkiq sutin, sapisninwan tiñikun allqata manchay pukaq'illuta.
• Qitupí (zoo): Uq laya p'isquq sutin, ch'unpiwasa, ch'itin chanta chupan q'illu.
• Qiwa, ch'iki (bot): Uq laya panpa mallkiq sutin, mana tarpusqalla rikhurikun. Qiwayllu]] (bot): Uq laya mallkiq sutin, ch'aki p'achaman millayta k'askan, juq'utaqa mikhun sumaqata uywa.
• Qiwuña, qiwiña (bot): Uq laya sach'aq sutin, tunpa chirillaqtaspi tiyan, phurujina qarayuq, llant'apaq manchay kusa. Allqa tiñinapaq kusa.
• Quchapili (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin, piliman rich'akuq, yakullapi kawsan.
• Quchapituru (zoo): Uq laya p'isquq sutin,yuraq p'isqu, uman, chupan yana, chay tilanchakikunamanta.
• Quchapulla (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin, yuthuman rich'akun, kayllapi tiyan.
• Quchapulla (zoo): Uq laya yuthuq sutin, quchasllapi sayan.
• Quchaturu (zoo): Uq laya k'aspi chaki p'isquq sutin, yakullapi sayan.
• Quchaturu (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin, chay tilan chaki
• Quchayuyu (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin, misk'i yakupi manchay millu yakupipis kawsan, chantaqa yaku ukhupi manchay yaku patapi tiyan.
• Quchayuyu, Uq laya yaku mallkiq sutin, mikhukun laqhisnin.
• Quchuchu (bot): Uq laya chuntaq sutin, puqun murq'usta chaypitan ashka yakuyuq chay yaku may misk'i.
• Qulli (bot): Uq juch'iy laya sach'aq sutin, q'illuta tiñinapaq kusa
• Quncha (bot): Uq laya mallkiq sutin, yuraq chantaqa jatun.
• Qunchan, ch'uspi (zoo): Uq phawayachaq khuruq sutin, allin ch'ichi khuru. Tilanchu, llawar ch'unqa.
• Qunlluysu (bot): Uq puna mallkiq sutin, t'ikan kulli yuraqkunasniyuqta, puqun muyitusta manchay jayatataq.
• Qunqapa (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, puqun yanata chanta misk'i, ashkata mikhuqtinchiq yuyayta chinkachikun.
• Qupap'anqa (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Qupayura, qupap'anqa:. (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Qupchu (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, t'ikan yuraqta kullita ima copcho, una especie de puya (planta de la región puna, laqhin ñañuñañulla.
• Qupiti, sillwi, k'uyka, suylaq'u (zoo): Uq laya khuruq sutin, jallp'api tiyan katari katarillata ch'urkikun. Wisaman yaykuq kallantaq yuraq, runata unquchin uywatapis.
• Quqara (bot): Ismu, quywara.
• Ququ (zoo): Uq laya p'isquq sutin, jukuman rich'aukuq.
• Qura (bot): Qhura. Sara p'utu.
• Qurich'uspi (zoo): Uq laya khuruq sutin, kakau khuru.
• Quriq'inti (zoo): Uq laya p'isquq sutin, waskachupa llawri chhutu, chirillaqtaqllapi tiyan chupan tukuy llinpimanta
• Qurisiq'i (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta tiñinapaq kusa.
• Qutuqarak'aspi (bot): Uq laya sach'aq sutin, wiñan 10 marq'akama.
• Qutur (zoo): Uq laya ararankhaq sutin.
• Quwi (zoo): Uq laya k'itauywaq sutin.
• Quwilulunpapa (bot): Uq laya papaq sutin.
• Quylu (bot): Uq laya puquy mallkiq sutin,(melón)
• Quyqu (zoo): Uq laya khuruq sutin, wchiman rich'akuq, papaman yaykun.
• Quyuyu, sit'ikira, t'isikira qujquri (zoo): Chay uq khuruq sutin, jatuchaq liqrayuq chirawpacha qallarikuypi waqayta qallarin mirananpaq, thaqu ukhuspi manchay waqanku chay, wakin ninku nuna chamunanta willakun chay.

QH

• Qhallwa (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yuthuman rich'akuq.
• Qhampu (zoo): Kusikusi.
• Qhampuk'usillu (zoo): Uq laya k'usilluq sutin, sach'aman sach'alla purin, kusikusi jina.
• Qhana (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Qhapa (zoo): Itha.
• Qhaqyasara (bot): Uq laya saraq sutin, chhapu llinpi.
• Qhaqyawiri (bot): Uq laya papaq sutin, ch'uñu ruwanapaq kusa.
• Qharasapi (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'achuwan khuska wiñan.
• Qhariwaka (zoo): Urquwakata nikun.
• Qhilla (zoo): Uq laya wayrunquq sutin, juch'istulla.
• Qhiri (zoo): Uq laya juch'iy challwaq sutin.
• Qhiti (zoo): Tiwla.
• Qhitich'uspi (zoo): Tiwla.
• Qhiwallu (bot): Uq laya ulalaq sutin.
• Qhiwayllu (bot): Chay waqraq, manchay ulalaqpa, muqumuquqpa ukhu tullun tiyan chayta nikun.
• Qhura (bot): Qura.
• Qhurita, Uq laya mallkiq sutin, mikhunaman churakun q'apachananpaq.

Q'

• Q'arawankara (bot): Uq laya mallkiq sutin, kay agustu killapi q'araman tukun t'ikantaq yyuraqta tiyan Turuturupi chay.
• Q'illuch'iti (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yana uma q'illu chiti.
• Q'inti, qinchu, q'inti (zoo): Uq laya p'isquq sutin, t'ikaman t'ika purin, t'ikaq misk'inwan kausan.
• Q'utusach'a, juruch'i (bot): Uq laya sach'aq sutin, k'ullunpi khishkayuq, t'ikan yuraqta, wiñantaq chichuchichillapi.
• Q'achan (bot): pipinu.
• Q'achu (bot): Chay uywa mikhuna qhurata nikun.
• Q'apinuri (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, k'irisqaspaq, q'iwisqaspaq, layqasqaspaq, waqaynin kusa.
• Q'apiruna (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, wisakhuruspaq janpi.
• Qapya (bot): Uq laya yuraq saraq sutin, sumaq misk'i chuqllupi mikhunapaq
• Q'aqchu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, uritu.
• Q'arachupa (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, aychiru, wallpata, quwita mikhun, janpi, tullu unquypaq aychan.
• Q'arachupamama (zoo): .Jatunkhirkinchu.
• Q'arallant'a (bot): Uq laya mallkiq sutin, k'ullun anku.
• Q'ararinqa (zoo): Q'iririnkha.
• Q'asanpa (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin,
• Q'ayaq'aya (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin.
• Q'ichichi (zoo): Uq laya pura urituq sutin, manchay q'ichasiki.
• Q'ila (bot): Uq laya mallkiq sutin, t'ikan anqaspi, llant'apaq kusa.
• Q'illinchu (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Q'illuaqwa (bot): Uq laya juch'iysach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, kurkupaq kusa k'ullun.
• Q'illuch'uru (bot): Uq laya mallkiq sutin, sapinwan q'illu tiñikun.
• Q'illuch'uspi (zoo): Qurich'uspi.
• Q'illukanpi (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Q'illupisqu (zoo): Uq laya puna p'isquq sutin.
• Q'illuruntuspapa (bot): Uq laya papaq sutin, q'illu ukhu.
• Q'illusara (bot): Uq laya saraq sutin, q'illuta puqun.
• Q'illusisa (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta t'ikan chantaqa manchay k'achata q'apan.
• Q'illut'ika (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta t'ikan.
• Q'illuwakamayu (zoo): Uq laya jatun urituq sutin, q'illu anqas llinpi.
• Q'inti (zoo): Uq laya p'isquq sutin,t'ikaman t'ika purin juch'istulla.
• Q'intisu (zoo): Uq laya kutiphuru wallpaq sutin.
• Q'ira (bot): Uq laya mallkiq sutin,tarwiman rich'akun.
• Q'iririnkha (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yuraq ch'iqchi phuru p'isqu, waqapayawaqtinchiq uqhu ninku.
• Q'isqintu (zoo): Sit'ikira.
• Q'iswa (bot): Uq laya chipaku mallkiq sutin.
• Q'ituq'itu (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Q'iwichupa, sirasira, atuqsillu (zoo): Uq laya khuruq sutin, chhikachaq makisniyuq chupanpi wach'iyuq ch'akijallp'aspi tiyan, kusikusita mikhun.
• Q'iwsu, ch'uritu, ch'uru, ch'ururu (zoo): Uq laya khuruq sutin.
• Q'uchi (bot): Misi. Q'umiriw]] (zoo): Uq laya ararankhaq sutin.
• Q'usñichi (zoo): Uq laya p'isquq sutin, anqas phur wasa.
• Q'utuchupa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, siki pukayaypaq janpi.
• Qutukiswar (bot): (bot): cotoquishuar; Uq laya sach'aq sutin.
• Q'utuk'usillu (zoo): Uq laya k'itauywaq sutin, chay qhaparayachaq k'usilluq sutin, tiyan yanpi pukapi ima.
• Q'utuy (bot): Uq laya mallkiq sutin, papajina yuraq mikhukun chay papan.
• Q'uwa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, jap'iqasqasta, mancharisqasta, layqasqasta q'ushnichinapaq kusa.

R

• Rabanus (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, papasta puqun, salsapaq kusa chay papan. Janpi chay kulirapaq, chay k'ita nabu.
• Rachaq, k'aylankula, k'ayra (zoo): Uq laya khuruq sutin, q'umir raw, janp'atuman rich'akun, yakupi sayan, paraypachas manchay rikhurimun.
• Rakacha (bot): Uq laya mallkiq sutin, sapin mikhukun.
• Rakhupurutu (bot): Uq laya mallkiq sutin, chay phalalu chuwita nikun.
• Rakiraki (bot): Uq laya mallkiq sutin, juq'u jallp'aspi tiyan, manchay k'achituta wiñan k'umuk'umitullata.
• Ramus (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, mikhukun , chanta yaku urqhukun kurkunmanta
• Ramusmuyu (bot): Uq laya mallkiq sutin, juch'iy juwita.
• Ranran (bot): Uq laya sach'aq sutin, sapinwan yanata tiñikun, manchayqa q'illuta.
• Ranran (bot): Sausi.
• Raqacha, sanawria (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, sapin mukukun, qhirita jina laqhiyuq, puquntaq kamuti jina
• Raqu ayawaska (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Rat'a (bot): Uq laya ulalaq sutin, alqutunas.
• Ratarata (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Raya (zoo): Uq laya challwaq sutin, chupanwan wach'ikun, chaytaq manchay punkin.
• Rayan, arrayan, mirtu, sawku (bot): Uq laya sach'aq sutin, yuraqta t'ikan, puquntaq kullimut'ijinata chhullchuspi, kurkunmanta pinkillusta ruwanku.
• Rayutullu (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Rimi (bot): Uq laya mallkiq sutin, ch'unpita tullpunapaq, tiñinapaq kusa.
• Rimuk'aspi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Rinaku (bot): Uq laya sach'aq sutin, kay sach'ata ninku purin nispa imaqtinchus juq'u jallp'asta mask'an.
• Rinawi, siwka (zoo): Uq laya p'isquq sutin, p'aqla uma.
• Rinda (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun juwas jina.
• Rindas sacha (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun juwas jina.
• Riqchi (bot): Uq laya ulalaq sutin, khishkarara.
• Rit'ipisqu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, rit'imunanta yachan.
• Ritama (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'illuta t'ikan chaytaq janpi.
• Riwu (bot): Uq laya mallkiq sutin, siwarajina puqun, jank'apaq kusa puquynin.
• Ruki (bot): Uq laya sach'aq sutin, puquyni manchay k'allku chaywan janpikun sarnata.
• Rukip'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Rukuchu (bot): Uq laya punu sach'aq sutin,khishkayuq puqun pukitasta chanta mikhukun, ancha mikhuqtinchiq kiruta tukuchin.
• Rukuku, qalaqala (zoo): Uq laya khuruq sutin, chay jatuchiq jan'atuq sutin manchay qhashqawasaq kanku.
• Rukutu uchu (bot): Uq laya uchuq sutin.
• Rumijamp'atu (zoo): Uq laya khuruq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, wasaq'ipinpi wasiyuq.
• Rumikaspi (bot): Uq laya khishkarara sach'aq sutin.
• Rumikushma (bot): Uq laya mallkiq sutin, ch'unpita tullpunapaq kusa.
• Rumimillma (bot): Uq laya mallkiq sutin, rakhu sach'aspi, jatuchiq rumispi ima kawsan.
• Rumip sapran, rumi sunka (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, warmi unquypaq janpi.
• Rumip'anqa (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, llant'apaq kusa.
• Rumiqara (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, rumipi wiñan janpi marapaq.
• Rumiru (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Rumu, yuka (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, papasta chhuquchhuqullata puqun, mikhukun papajina.
• Runapaq llama, uwja (zoo): Uq laya uywaq sutin, millmayuq, aychan manchay kusa.
• Runrun (zoo): Q'inti.
• Runtuma, piripiri, runduma(bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Runtupisqu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, chiqchimunata yachan.
• Runturuntu (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Runtuspapa (bot): Uq laya q'illu papaq sutin.
• Ruq'a (bot): Uq laya ulalaq sutin.
• Ruq'i, taqsana, khiñi, kharwinchu (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, sapinwan tullpukun q'illuta.
• Ruqma, lukuma (bot): Uq laya puquq sach'aq sutin, q'illuta puqun.
• Ruqu (zoo): Kututu.
• Ruqutu (bot): Luqutu. Ruwa]] (zoo): Uq laya p'isquq sutin, ch'unpi llinpi.
• Ruywaq (zoo): Uq laya p'isquq sutin, , yana q'illu phuru.

S

• Sach'akhuchi (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, ashkaman purinku, t'uqpiqtinchiq phiñayukuspa wanchiwasunman.
• Sach'a allqu (zoo): Uq laya k'ita allquq sutin, juch'istulla
• Sach'a amaru (zoo): Uq laya jatun katariq sutin, mikhun imatapis sumaq mat'i marq'ayukuspa, upiyukun, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sach'a purutu (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Sach'a, Mallki, k'ita mallkita nikun. Sach'arara
• Sach'akhuchi (zoo):]] (zoo): Uq laya k'ita khuchiq sutin, ashkas purinku, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sach'akuna (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, khishkayuq, yanata puqun.
• Sach'apili (zoo): Uq laya k'ita piliq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, manchay lliphipiqlla purin.
• Sachapira, k'itapira (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin, pirajina puqun.
• Sach'aqara (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, rakhu sach'a qarasninpi tiyan.
• Sach'aq'ira (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Sach'aqura (bot): Uq laya millay qhuraq sutin.
• Sach'aquwi (zoo): Uq laya k'itaquwiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sach'arumu (bot): K'itayuka.
• Sacharuna (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sach'asapallup'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sach'asibulla (bot): K'ita sibulla, mikhukun.
• Sach'asintiqara (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sach'asunkha, sach'amillma (bot): Uq laya mallkiq sutin, sach'aspi qaqaspi wiñan.
• Sach'at'ula (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Sach'atumati (bot): Uq layaq sutin, puka tumatista puqun.
• Sach'auchan p'anqa, situli p'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sach'auqsa (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, kanuwaq makinta chayman ruwanku, chanta challwanapaq, jap'inapaq, wasi ruwanapaq kusallataq.
• Sach'awaka (bot): Anta.
• Saka (zoo): Uq laya uywaq sutin, china k'ita quwita nikun.
• Salankachi (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, laqhinpi khishkayuq, k'aspinmanta ruwakun wankarkuna.
• Sallqapapa (bot): Uq laya papaq sutin.
• Saltunbagri (zoo): Uq laya challwaq sutin, amaru mayupi yupa tiyan.
• Samiruka, amiruka (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan. Ayawaskawan chhapuspa uqyana.
• Sananku (bot): Uq laya janpikuna mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, wayrapaq janpi.
• Sanchi, shanchi (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin.
• Sanchu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, k'ita mallki, tullu p'akisqaspaq, q'iwisqaspaq janpi.
• Sanipapa (bot): Uq laya papaq sutin.
• Sankatima (zoo): Uq laya challwaq sutin, amaru mayupi yuypa tiyan, chaparipipis.
• Sankay, sakay (bot): Uq laya ulalaq sutin.
• sankudu (zoo): Tiwla, ch'uspi.
• Sankurachi (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta tullpunapaq kusa.
• Sanllalli, shanllalli (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, ch'iñisituta t'ikan, chhankasllapi tiyan, wawa usqay parlananpaq t'ikan t'inpuchispa uqyachinchiq manchay qhaqunchiq.
• Sanpaq, shanpaq (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, puqun muyitusta chanta q'umirta yuraq ch'iqchisniyuq manchay k'allku. Mikhukun.
• Sanpu (bot): Uq laya lakayuq sutin, yana llinpi.
• Sanqaru (zoo): Sik'imira.
• Sansintu, Uq laya p'isquq sutin, chay tilan chakis p'isquq sutin.
• Sansu, shanshu (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Santilika (zoo): Uq laya p'isquq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, sik'imiraswan kawsan.
• Sapallu (bot): Uq laya mallkiq sutin, jatuchaq murq'usta puqun patan q'umir ukhuntaq q'illu, may waliq mikhunapaq lawapi manchay kankapi.
• Sapalluk'aspi (bot): Uq laya sach'aq sutin, chhallita kurkun.
• Sapunpa, shapunba (bot): Uq laya mallkiq sutin
• Saq'anpaya (bot): Uq laya papaq sutin.
• Saqapa, shakapa (bot): Uq laya sach'aq sutin, puquynin ch'akipi chhallallaqnin.
• Saqasaqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'illusta t'ikan, juch'isstusllata wiñan.
• Saqllu (bot): Ch'aki chuwi, manchay arwijas.
• Sara (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin, chuqlluspi puqun tukuy llinpi sara tiyan, lawapi, t'antapi jank'api mut'ipi manchay misk'i, chanta chaymanta aqha ruwakun.
• Saramama (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, llant'apaq kusa.
• Saramuyu (bot): Uq laya sach'aq sutin, may jatuchaqta wiñan.
• Saraphiña (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Saraqiwa (bot): Uq laya saqra mallkiq sutin, llullusara jina wiñan.
• Sarara, sharara (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Sarat'ika (bot): Uq laya mallkiq sutin, pukata manchay q'illuta t'ikan.
• Sawintu, wayaba (bot): Uq laya puquq sach'aq sutin, puquqn q'illusta, karuman q'aparin puquynin, janpi q'ichalirapaq.
• Sawku, rayan, arrayan, mirtu (bot): Uq laya sach'aq sutin, yuraqta t'ikan, puquntaq kullimut'ijinata chhullchuspi, kurkunmanta pinkillusta ruwanku. Puquyninwan kullita tullpukun.
• Sawsaw, waranway: Uq laya juch'iy sach'aq sutin, yuraq ukhu puquqn uchuspi, mayupataspi tiyan.
• Sawsi, wayaw, ranran (zoo): Uq laya sach'aq sutin, mayuspi yupa tiyan , k'ullun phusa, sapin kusa kullita tullpunapaq.
• Sayrasqa, wik'uña (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, punallapi tiyan, may pikichaki mana jap'ina jina.
• Sayri (bot): Uq laya anpi sutin, siqarruta, k'uyunata chay sach'amanta ruwanku pitanapaq.
• Shapaka, shapaja (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• shaqashaqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, punkisqaspaq kusa ukhunchiqpaq manchay pata qaranchiqpaqpis.
• Shawaq, sawku, rayan, arrayan, mirtu (bot): Uq laya sach'aq sutin, yuraqta t'ikan, puquntaq kullimut'ijinata chhullchuspi, kurkunmanta pinkillusta ruwanku. Puquyninwan kullita tullpukun.
• Shinku (zoo): Uq laya p'isquq sutin, juch'iy wallpita jina, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Shishi (zoo): Sik'imira.
• Shiwawaku (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Shiwi (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, sik'imira mikhu jukumari, tutalla purun, chanta killa wañupi.
• Sibil, willka (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Sibulla (bot): Uq laya mikhuna mallkiq sutin, janpi wisa nanaypaq suruqch'ipaq ima.
• Sicha (zoo): Uq laya p'isquq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sidrun (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, wisa nanaypaq manchay janpi.
• Sika (zoo): Uq laya khuruq irpanpaq sutin, millmayuq jina, chaymanta pillpintuman manchay thaparankuman tukun.
• Sikasika (zoo): Sika.
• sikikhuru (zoo): Uq laya khuru sikipi rikhurin chaypa sutin, tutan manchay siki siqsin, nanan, wawasman aswanta chinpan.
• Sik'imira (zoo): Uq laya khuruq sutin, manchay millayta khanikunku, tiyan tukuy kkinpipi.
• Sikisapa (zoo): Sik'imirakunaq mama t'allanku, may chhikan wisasapa.
• Siku (bot): ) Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chaymanta ruwakun siku.
• Sikullu (bot): Uq laya ulalaq sutin, yunqallapi tiyan, puquynin pikhukun, ushpanwan sarata lluch'unku.
• Sikupinkuyllu (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chaymanta ruwakun siku, pinkillu ima.
• Sikuwa (bot): ) Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chaymanta ruwakun siku.
• Sikuwaka (zoo): Shikuwaka. Uq laya wisaman yaykuq khuruq sutin.
• Silasila (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Silkilluapa (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, 30 marq'ata wiñan.
• Sillanki (zoo): K'uysawana, lutup'isqu.
• Sillwikhuru, k'uyka, suylaq'u, sillwi (zoo): Uq laya khuruq sutin, jallp'api tiyan katari katarillata ch'urkikun. Wisaman yaykuq kallantaq yuraq, runata unquchin uywatapis.
• Siluayawaska (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Simbul (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Sinami (bot): Uq laya chuntaq sutin, puquqynin mikhukun, kulli llinpi.
• Sinawru, itapallu (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhisnin manchay khishkayuq.
• Sininya (bot): Shininya. Uq laya puna sach'aq sutin, puqun pukata manchay misk'ita, chantaqa mikhukun. Waliq kurkupaq.
• Sinki (bot): Uq layakhishkarara mallkiq sutin.
• Sinkrap'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sinpimuyu (bot): Chapil; chambil; unqurawi. Uq laya chuntaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sintiyura (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sintupi, pachaqchaki (zoo): Uq laya khuruq sutin, pachaq chakisniyuq, manchay miyu khaniynin.
• Sintuq (bot): Uq laya tunaspa sutin.
• Sipati (bot): Shipati. Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sipita (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Sipuru (zoo): Uq laya k'usilluq sutin.
• Siq'inpa, siwinqa, siqsin (bot): Uq laya mallkiq sutin, mayusllapi tiyan, laqhinpi kirusniyuq.
• Siqsipiyurita (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, t'ikan waminsita, tarpusqa ukhuspi yupa tiyan. Janpi chay misk'i llawarniyuqkunapaq.
• Siqwanka (zoo): Uq laya p'isquq sutin, chhikan chhutuyuq, yana yuraq wisa, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Siraka (bot): Uq laya mallkiq sutin,khishkayuq, puquynin mikhukun, manchay tullpunapaq uqharinku. Sapin janpi misk'illawarniyuqkunapaq.
• Sirasira (zoo): Atuqsillu. Uq laya wach'ikuq khuruq sutin.
• Sirinka (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chaymanta ruwakun quma autuspaq juk'utaspaq, waqkunan ima. Jatuchasta wiñan.
• Sirkilluyura, shirkilluyura (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sirp'a (zoo): Uq laya khuruq sutin
• Sirp'i, sirp'ita (zoo): Uq laya khuruq sutin, tutan ch'irch'ir nispa waqan.
• Sisi (zoo): Sik'imira.
• Sisin (zoo): Shishin. Uq laya katariq sutin, miyusimi.q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sisiru (zoo): Uq laya k'usilluq sutin, juch'istulla.
• Sitarimama (zoo):]] (zoo): Shitarimama. Uq laya challwaq sutin,manchay misk'i aychan.
• Sit'ikira, t'isikira qujquri, quyuyu (zoo): Chay uq laya khuruq sutin, jatuchaq liqrayuq chirawpacha qallarikuypi waqayta qallarin mirananpaq, thaqu ukhuspi manchay waqanku chay, wakin ninku nuna chamunanta willakun chay. Cigarra, chicharra.
• Sitki (bot): Uq laya ulalaq sutin.
• Sitqa (bot): Uq laya mallkiq sutin, yuyu, ripulluman rich'asqa.
• Situlip'anqa(bot): Sachawchanpanqa. Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Siwa (bot): Shiwa. Uq laya chuntaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, puquynin mikhukun.
• Siwankup'anqa (bot): Sanjuanillo, shiwanqup'anqa. Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan. Siwanku]] (zoo): Shihuanqu; chimachima. Uq laya p'isquq sutin, q'illu uma.
• Siwara (bot): Uq laya mallkiq sutin, puquynin mikhukun pitupi. Aswanta tarpunku aqhapaq, chantaqa khuchispaq.
• Siwarqinti (zoo): Uq laya q'intiq sutin.
• Siwayru (zoo): Añuji, aquti. Uq laya k'ita uywaq sutin.
• Siwis (bot): Uq laya sach'aq sutin, kurkupaq manchay kusa k'ullun.
• Siwka (zoo): Uq laya k'ita wallpaq sutin, uma q'ara.
• Siwna (bot): Uq laya chuntaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, jatuchachaqta wiñan.
• Siwkawitu (bot): Uq laya sach'aq sutin, kusa pichara ruwanapaq, chaypi k'itawallpa sayan.
• Siytisabiyus (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, uqnin sutin qanchisllinpi, janpi wayrapaq, chantaqa yuyayta k'anchayman churan. Runata parlachinapaq sawananman chakatasqata churana t'ikanmanta.
• Subilulun (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Such'i (zoo): Uq laya challwaq sutin, mayusllapi tiyan.
• Sukama (zoo): Uq laya pilipintuq sutin, chachakumapi tiyan.
• Sukcha (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Sukicha, suwicha (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Sukuba, yasipi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Sukulluku (zoo): Uq laya khuruq sutin. Ararankha.
• Sukullukuy (zoo): Ararankha
• Sukullway (zoo): Ararankha.
• Sulluch'uspi (zoo): Ch'uspi, tiwla.
• Sullusullu (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Sulunpi (zoo): Chay phawan khuruspa sutin, llawar ch'unqas kanku.
• Sunch'u: s,(bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin, q'illuta t'ikan.
• Sunchu (bot): Uq laya illa mallkiq sutin, papa illa.
• Sunichu (zoo): Uq laya uywaq sutin, tawa chakiyuq q'ipi apachinapaq uywa.
• Sunkaru (zoo): Uq laya challwaq sutin, may jatun.
• Sunku (zoo): Uq laya uywa p'isquq sutin, qallu ninrinpi phurusniyuq.
• Sunkusunku (zoo): Titik'usillu. Uq laya k'usilluq sutin.
• Suntu (zoo): Akatanqa. Uq laya khuruq sutin.
• Supayt'ika(bot): Uq laya mallkiq sutin, t'ikan anqasta manchay kullita.
• Supip'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chanta uqharillankutaq yatirikuna.
• Suquqisqi, kishki (bot): Uq laya mallkiq sutin, sach'akunapi manchay rumipi, qaqapi kawsan.
• Suqsuq (zoo): Uq laya challwaq sutin.
• Suqumpi (bot): Shuqunpi. Uq laya puna mallkiq sutin, pukata manchay q'aymapukata t'ikan, q'intikuna, runakuna ch'unqanku misk'inta.
• Suqupuru (bot): Uq laya juch'iy ulalaq sutin.
• Suqus, suqusuqu: (bot): Uq laya mallkiq sutin, chaymanta ruwakun siku, wasi chaqllinapaq uqharinku. Uq laya ch'ikiq sutin.
• Suqusuqu, suqus (bot): Uq laya mallkiq sutin, chaymanta ruwakun siku, wasi chaqllinapaq uqharinku.
• Suquwiqlla, wiqlla (bot): Uq laya mallkiq sutin, sach'akunapi manchay rumipi, qaqapi kawsan.
• Suransuran (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Suri (zoo): Uq laya p'isquq sutin, punallapi tiyan.
• Suru (bot): Uq laya janpi juch'iy sach'aq sutin, llant'apaq kusa, rich'akun sususman.
• Suru (bot): Uq laya ulalaq sutin, puquynin janpi wisa k'iripaq.
• Susupi (zoo): Shushupi. Uq laya jatun katariq sutin, amaru mayu chhiqanpi tiyan.
• Sutuma, janka (bot): Uq laya puna qhuraq sutin.
• sutin, ruwakun kay mallkimanta waskakuna.
• Suwi(a)q'ara (zoo): Suwintu. Uq laya p'isquq sutin, uywa wañusqasta mikhun.
• suwintu (zoo): Suwiq'ara. Uq laya p'isquq sutin, uywa wañusqasta mikhun.
• suwiq'ara (zoo): Uq laya p'isquq sutin, uywa wañusqasta mikhun.
• Suysuy (zoo): Uq laya p'isquq sutin, anqas phuru juch'istulla.

T

• Tak'a (zoo): Uq laya phawan khuruq sutin, llawarta ch'unqakun.
• Takap'isqu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, ch'aki sach'asta jusk'uraran, khurusta mask'aspa.
• Takuwara (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Tala (bot): Uq laya sach'aq sutin, khishkararalla k'ullun sinchi thalu t'ikan q'illuq'umirta.
• Taladru (zoo): Uq laya phawaq khuruq sutin, kalistuman yaykun.
• Talapispa (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Talaqtalaq (bot): Uq laya sach'aq sutin, chhikakachachaqta chhullchun, chay puquynin chhallallaq nin.
• Tamsi (bot): Uq laya mallkiq sutin, waska chaymanta ruwakun.
• Tamyamuyu (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, yatirikuna uqharinku.
• Tanitani (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin, janpi tullusqaspaq..
• Tankara (zoo): Uq laya p'isquq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Tankarana (bot): Uq laya sach'aq sutin, uq laya sik'imirakuna chaypi kawsanku. Chayllapitaq pukuchuni p'isqukuna thapachakunku.
• Tankayllu (zoo): Uq laya wach'ikuq khuruq sutin, qharasawman rich'akunku.
• Tanla (zoo): Uq laya challwaq sutin, amaru mayupi tiyan.
• Tanpa (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, puquynin manchay mikhunapaq kusa.
• Tansarina (bot): Uq laya puquq sach'aq sutin, manchay misk'ita puquq, laranjaman rich'akun.
• Tantankuru (zoo): Uq laya p'isquq sutin, k'ullusta jusk'un, puka kunka.
• Tapa (zoo): Sankuru, tiwla. Uq laya llawar ch'unqa khuruq sutin.
• Tapyaintillama (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, sik'imirawan kawsan.
• Taqillu (bot): Chay juch'iy sach'akunata nikun.
• Taqsa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, k'ullunwan q'illuta tullpukun.
• Taqsana, ruki (bot): Uq laya mallkiq sutin,sapinwan q'illuta tullpukun.
• Taqsaniwa (bot): Uq laya mallkiq sutin, khuchukun laqhin.
• Tara, taya (bot): Uq laya sach'aq sutin, chhullchuspi puqun, q'umirpi puquynin mikhukun, khishkasniyuq. Q'ichapaq janpi.Mujunwan qarasta llanp'uyachinku, puquyninwan q'illuta manchay yanata tullpukun.
• Taraputu (bot): Uq laya chuntaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, jatuchachaqta puqun.
• Taraqchi, chhaqi (zoo): Uq laya p'isquq sutin, tiluchimanta wasinta qichunku manchayrí runtusninta tiluchiwan uywachinku
• Taratara (bot): Uq laya qhura mallkiq sutin, manchay ch'iñi laqhi.
• Tarikaya (zoo): Uq laya yaku khuruq sutin, wasanpi wasiyuq Amaru mayullapi tiyan.
• Tarqu, tarku (bot): Uq laya sach'aq sutin, anqasta t'itan.
• Taruka (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, waqrasnin sach'asapijina.
• Tarukak'aspi (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, jatuchachaqta wiñan.
• Tarukarinri (bot): Uq laya qhura mallkiq sutin.
• Tarwi, chuchusmut'i (bot): Uq laya mallkiq sutin, tarpukun, t'ikan anqas llinpipi, puquntaq chhullchuspi yuraqta yanañawita, chaymanta ruwakun chuchusmut'i.
• Tasi (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin.
• Tatakulatanu (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, manchay misk'ita puqun.
• Tatu (zoo): Uq laya khuruq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, qhashqawasa, jallp'aman imata jina chinkayapun, khirkinchuman rich'akun.
• Tawakiru, qurimayt'u (zoo): Uq laya khuruq sutin, sach'a laqhismanta ruwan thapanta wachananpaq, q'ipiq'ipillata ruwan ukhunmanta churan t'ika sisata chaypu uñan wiñan.
• Tawaku (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, laqhisninmanta k'uyunasta ruwanku pitanapaq. Janpirikunapis uqharillankutaq.
• Tawakup'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Tawari (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Tawri (bot): Tarwi.
• Tawsu, taqsu (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun luq'usti jina.
• Taya (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta tullpunapaq kusa.
• Tayanku (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Tayra (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, mikhun k'itaquwista.
• Tayu (zoo): Tayu .
• Tibikuru, yanatanquru (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Tijiras challwa (zoo): Uq laya challwaq sutin, amaru mayullapi tiyan.
• Tijun (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, añathuyaman rich'akun, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Timuq (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Tinaku (bot): Uq laya mallkiq sutin, anqas tullpukun chaywan..
• tiñinapaq kusa
• Tinpu (bot): Uq laya miyu mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, challwasta chaywan wañuchispa jap'inku.
• Tinpu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, uqiraw llinpi.
• Tinti (zoo): wallpawallpa, ch'askach'aska.
• Tintikawallu (zoo): Chuqchasuwa, chuqchak'utu.
• Tintin (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin, sach'asman ch'ipakuspa kawsan, yuraqta t'ikan, puquntaq q'illuta, manchay k'allku, yakut'inpu ruwanapaq kusa.
• Tipa (bot): Uq laya sach'aq sutin, chhikachaqta wiñan, q'illuta t'ikan.
• Tiqsa (zoo): Uq laya challwaq sutin, Amaru mayullapi tiyan.
• Tiqsaw (bot): Uq laya mallkiq sutin, k'ullunwan q'illuta tullpukun.
• Tisña (bot): Uq laya ch'ikiq sutin, manchay thalu urqhunapaq.
• Tistis (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Titi (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Tiwla (zoo): Sankuru. Atuq
• Tiyantiyan, sirp'i, sirp'ita (zoo): Uq laya khuruq sutin, tutan ch'irch'ir nispa waqan.
• Tiyatinap'anqa, tiyatina (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Tiyusmanti (bot): Uq laya mallkiq sutin, papayuq.
• Tiyuwinkullu, yanatanquru]] (zoo): Uq laya p'isquq sutin,
• Triw (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun t'unallata ashkapi, puquynin mikhukun jank'api, lawapi, t'antapi chantaqa aqha ruwakun puquyninmanta.
• Truynu ayawaska (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Tubi abiyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Tuju (zoo): Uq laya k'ita quwiq sutin.
• Tukayu, tuwayu (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Tukituki (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Tuku (zoo): Juku
• Tuku (zoo): Uq laya mikhuna khuruq sutin, chunta k'ullupi tiyan.
• Tukunariy (zoo): Uq laya challwaq sutin. Uq laya p'isquq sutin.
• Tukutuku (zoo): Uq laya k'ita khuruq sutin.
• Tukutuku (zoo): Uq laya khuruq sutin, tutan k'anchaspa purin.
• T'ula (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, q'illut manchay puka q'illuta tullpunapaq kusa, tiyan ashka laya t'ulakuna: ñak'at'ula, jatunt'ula, ch'iñit'ula, muqut'ula.
• T'ulapuni (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Tulliq (zoo): Uq laya p'isquq sutin, sik'imirasta mikhun puka uma.
• Tullumalkachu (bot): Uq laya papauq sutin.
• Tulqa (zoo): Uq laya puna p'isquq sutin.
• Tumarinqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, punallapi tiyan.
• Tumati (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin, pukasta puqun, mikhukun salsapi manchay waq mikhuykunaspipis.
• Tuminiku (zoo): Uq laya q'intiq sutin.
• Tuna (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun t'una luruyuqta chaytaq k'iskichikun, qaranqa manchay qhipulla, q'illuta t'ikan.
• Tunal (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Tunki (zoo): Uq laya p'isquq sutin, rumiqaqaspi tiyan.
• Tunpatunpa (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, sunch'ujina t'ikan q'illuta.
• Tunpush (zoo): Uq laya wayrunq'uq sutin.
• Tuntisku (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Tupa (bot): Uq laya sach'aq sutin, chhallita kurkun, chaymanta ruwakun kanuwa, t'ikanmantataq sawanas.
• Tuputupu (bot): Uq laya mallkiq sutin,puqun q'illuta tunpa misk'i mikhunapaq.
• Tuputupu (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, khishkitasta jina mujun.
• Tuqllak'aspi (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Tuqti (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Tuquli (zoo): Uq laya urpiq sutin, tuqu, tuqu nispa phawayachan.
• Tuquru (bot): Uq laya mallkiq sutin, yaku ashka tiyan chay suqu ukhunpi.
• Tuqutuqu (zoo): Uq laya jatun janp'atuq sutin.
• T'uruchaki (zoo): Tiluchi. Uq laya p'isquq sutin, t'urumanta wasinta ruwan sach'apataspi manchay k'ullupataspi.
• Turuna (bot): Uq laya puna sach'aq sutin, puqun q'illuta, chayta mikhunku chiñikuna, thaqujina khishkayuq.
• Turuqara (bot): Uq laya sach'aq sutin, qaranmanta urqhukun waska.
• Turuschu (zoo): Uq laya urpiq sutin.
• Tuska (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin,manchay khishkayuq, puqun thaqujina.
• Tutakuru (zoo): Ninanina.
• Tutak'usillu (zoo): Uq laya k'usilluq sutin, tutalla puriyachan.
• Tutapisqu (zoo): Chiñi.
• Tutapisqumanti (bot): Chiñipapa. Uq laya papaq sutin.
• Tutuma, mathi (bot): Uq laya mallkiq sutin, tutumasta puqun, chaymantataq ruwanku aqha uqyanasta.
• Tutura, t'utura (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Tuwaq (zoo): Uq laya p'isquq sutin, chay tilanchakikunamanta, ushparaw, umanpi sapanasniyuq jina.
• Tuwayu (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Tuwipuma (zoo): Yanapuma. Uq laya k'ita misiq sutin.
• Tuya (zoo): Uq laya p'isquq sutin, mana sach'a p'isquchu, uqi llinpi p'isqu.
• Tuyu (bot): Achupaya. Uq laya mallkiq sutin.
• Tuyutuyu (bot): Uq laya mallkiq sutin, chhuqu laqhi, q'umir, puka manchay ch'iqchi, wiñan chhankaspi.
• Tuywis (zoo): Uq laya p'isquq sutin, q'illu uma.

TH

• Thañithañi (bot): Tanitani.
• Thaparanku (zoo): Uq laya tuta phawa khuruq sutin, tuta pilpintu may jatun.
• Thaqu (bot): Churki. Uq laya sach'aq sutin, khishkayuq puqun chhulluchhullupi, chay puquynin misk'i, aqha ruwakun puquyninmanta.
• Thaqujamillu (bot): Uq laya mallkiq sutin, thaquman yaykun, q'illuta t'ikan.
• Thaqusach'a (bot): Thaqu.
• Thaqusika (zoo): Uq laya sikaq sutin, thaqullapi tiyan, khishkasnin t'uqpiqtinchiq manchay siqsichikun.
• Tharku (bot): Tarku.
• Thisiqina (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, kinuwaman rich'akuq mayusllapi tiyan.
• Thumana (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Thuna (bot): Uq laya mallkiq sutin, yuraqraw laqhiyuq rich'akun p'achap'achaman chay
• Thuta (zoo): Uq laya khuruq sutin, saraman, manchay waq ima puquymanpis yaykun, p'achatapis thutan, chawpi suyusllapi tiyan.

T'

• T'ankar(a) (bot): Uq laya juch'iy puna sach'aq sutin, thaqujina khishkasapa, t'ikan kullita. Papa illa.
• T'ankarkichka (bot): T'ankar(a)
• T'asta (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• T'ikanka (bot): Uq puna sach'aq sutin.
• Tikira, sutu (bot): Uq laya sach'aq sutin, tipajina puqun mullijina laqhiyuq.
• T'imtikuru (zoo): Thutaq sikanta nikun jinata.
• T'iqsuy (zoo): Uq laya p'isquq sutin, mana thapa ruwakuyta yachanchu waqpa trapallanpi wachan.
• Tiri (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta manchau q'umir tullpunapaq kusa.
• T'isikira (zoo): Uq laya phawaq khuruq sutin, ch'irr nispa sayan mullispi manchay thaquspi, jatuchachaq liqrayuq chuqchasuwaqpa liqranman rich'akun.
• T'isikiri (bot): Uq laya ulalaq sutin, lluqt'a uhspanmanta ruwakun.
• T'iyu (bot): Mansana. Uq laya puquq sach'aq sutin, mikhukun puquynin.
• T'uqsip'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• T'unauchu (bot): Uq laya q'umir uchuq sutin, t'unasllata puqun.

U

• Ubas (bot): Uwas. Uq laya puquq mallkiq sutin, juch'iy murq'itusta puqun, yanapi manchay q'umnirpi, mikhukun.
• Uchanp'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Uchpauchpa, Uq laya mallkiq sutin
• Uchpawapa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Uchpawasasananku (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, munakuyta, sunquyuq kayta kutichin runaman.
• Uchu (bot): Uq laya mallkiq sutin, luqutu jina jayata puqun, mikhukun tuku imapi, tiyan ashka laya, waqrawaqrallata puqun.
• Uchuchiqta (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Uchukilla (bot): Uq laya yuraq saraq sutin, llipishaqta t'unallata puqun.
• Uchup'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Uchuq'aspa (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta manchay yanapukata t'ikan.
• Uchuqu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yana yaku p'isqu.
• Uchusananku (bot): Ushpawapa. Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Uchuuchu (zoo): Puka wallpawallpaq sutin. Uq laya khuruq sutin.
• Uchuwakamayu (zoo): Uq laya uruqpa sutin.
• Uchuwayta (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, q'illuta manchay pukaq'illuta t'ikan, kutaspa mikhunaman churanku tullpurinanpaq.
• Uchuyanp'anqa (bot): Uq laya juch'iy janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Uchuylla kilampu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Uchuyllamatikara (bot): Ichillamatiqara. Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Uchuyllap'anqasiya (bot): Waskashiya, ichillap'anqashia. Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Uchuyllasach'a allqu (zoo): Uq laya k'ita allquq sutin. Uwillas]] (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, mikhukun.
• Uchuyllatuyu (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin, patamanta yakuman ch'ulltiyukun challwasta jap'inanpaq.
• Ukhusa (zoo): Runausa. Uq laya llawar ch'unqa khuruq sutin, yuraq.
• Ukucha (zoo): Juk'ucha.
• Ukuchakasha (bot): Uq laya juch'iy mallkiq sutin, panpapi last'akun, khishkan t'unita qhipujina.
• Ukuchañumya (bot): Uq laya puna janpi mallkiq sutin, puqun jayata muyuspi, mana mikhunapaqchu. Khajapaq kusa laqhisnin.
• Ukuchi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, puqunchaqallituspi, t'ikantaq q'illuta, ch'iñilaqhi, kuka jina piqchakun, akullikun.
• Ukuku (zoo): Tawañawi jukumari.
• Ukunpi, Uq laya jatun katariq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Ulala (bot): Uq laya pinkayuq mallkikunaq sutin, khishkalla.
• Ulandisa (bot): Uq laya papaq sutin, runapapa jina puqun.
• Ulinchu (zoo): Ullinchu. Uq laya urpiq sutin, juch'istuslla, yuraq lliqra, mana karutstachu phawayachan, ushpallinpi phuru.
• Ullanta (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Ullantay (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Ullasku (zoo): Uq laya k'ita wallpakunaqpa sutin.
• Ullawanka (zoo): Uq laya k'ita wallpaq sutin, may jatun.
• Ullawaysu (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Ullinchu: (s, )o Juruk'uta. Es la palomita más pequeña y su plumaje es plomizo.
• Ullinchu (zoo): Ulinchu.
• Ullkuykusma (bot): Uq laya puna janpi mallkiq sutin, juch'istusllata wiñan.
• Ulluku (bot): Lisas. Uq laya mallkiq sutin, puquynin mikhukun, q'illuchiqchita, q'illuta, pukach'iqchita puqun.
• Ultu (zoo): K'aylankulaq uñanta jina nikun.
• Ultupñawin (bot): Uq laya papaq sutin, ñut'upaq may sumaq.
• Uluchi (zoo): Uq laya llawar ch'unqa khuruq sutin, chaqas unquyta churakun.
• Ulupika (bot): Uq laya jayapi mikhuna mallkiq sutin, puqun qulitusta manchay jaya.
• Uluwa (bot): Uq laya ulalaq sutin.
• Uluypiña, Uq laya qhuraq sutin
• Umaspisqu (zoo): Phichitanka.
• Umausa (zoo): Uq laya llawar ch'unqa khuruq sutin, umaman yaykukun.
• Umitiyura (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Umsiri (zoo): Ukati.
• Umukuti (zoo): Uq laya ararankhaq sutin.
• Uña (zoo): Ima uywaq uñantapis nikun.
• Uñallqu (zoo): Allqu uña.
• Uñawaka (zoo): Waka uña.
• Unaw (bot): Uq laya juch'iy mallkiq sutin, mach'a laqhi t'ikan misk'iyuqta.
• Unchiku (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Unchuchukuy (zoo): Q'arachupa.
• Unka (bot): Uq laya puna sach'aq sutin, kurkun manchay thalu, puqun yanata, manchay misk'ita.
• Unkaka, k'uyka, suylaq'u (zoo): Sillwikhuru.
• Unku (bot): Junku.
• Unkucha (bot): Pituka Uq laya mallkiq sutin, papayuq.
• Unqurawa (bot): Uq laya chuntaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Unukhuru (zoo): Uq laya yaku khuruq sutin.
• Unupachapuma (zoo): Uq laya yaku uywaq sutin, challwasta mikhukun.
• Upa añayllu (zoo): Uq laya khuruq sutin, t'una sik'imira mana khanispa nanachikunchu.
• Upaanka (zoo): Uq laya jatun p'isquq sutin.
• Upasanku (bot): Uq laya puna mallkiq sutin, puqunu juch'istusllata, q'illuchuta, misk'i, ch'inllamanta mikhuna.
• Upaypamakin (bot): Makimaki. Uq laya sach'aq sutin, makiman rich'akuq laqhisniyuq, yuraqta t'ikan, jaya chanta yana mujun, ck'ullunmanta wislata, k'ulchuwata ruwanku.
• Uupraychukru (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Uputasa (zoo): Uq laya challwaq sutin, Amaru mayupi tiyan.
• Uqa (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin, chhuqusta puqun, tiyan q'illupi, kullipi yuraqpi, manchay misk'i mikhunapaq, k'isachikun, punamanta.
• Uqawsu (bot): Uqauqa. K'itauqa. Uq laya mallkiq sutin, juch'istuslla, q'aymapukasta t'ikan.
• Uqhururu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, yaku larqaspi kawsan, salsapi mikhukun laqhisnin, q'illuta t'ikan.
• Uqilla (bot): Kurkuma. Uq laya mallkiq sutin, sapin manchay q'illitu, cahywan tullpukuq q'illuta, chantaqa mikhunaman churakun puqllaypacha raymipi.
• Uqiqura (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, anchata wiq'akuqpaq kusa
• Uqli (bot): Uq laya ulalaq sutin.
• Uqmani (zoo): Anka.
• Uqsa (bot): Uq laya k'ita q'achuq sutin.
• Uququ (zoo): Janp'atu.
• Uququra, Uq laya qhuraq sutin
• Uritu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, mathanchu, k'uru chhutu, puquykunallata mikhun, tiyan ashka laya.
• Urituwachansi (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, jatuchaqta wiñan.
• Urkupasta (bot): Uq laya mallkiq sutin, rich'akun upaytuqruman.
• Urkutukuta (bot): Uq laya sach'aq sutin, jatuchasta wiñan.
• Urpi (zoo): Uq laya p'isquq sutin, chupanpi yuraqniyuq.
• Urpila (zoo): Urpi.
• Urpitu (zoo): P'isqu.
• Urquchirik'aspi (bot): Urquchirwayusa. Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Urquchiriwayusa (bot): Urquchirik'aspi.
• Urqukalistu (bot): Uq laya sach'aq sutin, qhusikalistu.
• Urqukisa (bot): Uq laya qhuraq sutin.
• Urqumatu (bot): Uq laya sach'aq sutin, manchay k'achituta q'apan, puquynin mana sumaq q'apayniyuqchu.
• Urqumulli (bot): Uq laya sach'aq sutin, jatuchachaqta wiñan.
• Urqusibil (bot): Uq laya sach'aq sutin, sillp'ita qaran
• rqusunkha (bot): Sach'amillma.
• Uru (zoo): Kusikusi, kusinchu.
• Uruku (zoo): Uru, kusikusi, kusinchu.
• Urukuchi (zoo): Juch'iy khuchi.
• Uruk'usillu (zoo): Uq laya k'usilluq sutin, may jatuchaq chakisniyuq, kusikusiman rich'asqa.
• Urunquy (zoo): Akatanqa. Uq laya phawayachaq khuruqkunaq sutin.
• Usa (zoo): Uq laya llawar ch'unqaq khuruq sutin, tiyan runaspi, uywaspi, p'isquspi.
• Usamikuq (zoo): Uq laya khuruq sutin.
• Usapuka (zoo): Uq laya t'una khuruq sutin, q'umir chaqrasman yaykun.
• Ushun (bot): Kansawca. Uq laya puquq mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, mikhunapaq may misk'i.
• Uspiku (bot): Ushpico. Uq laya janpi mallkiq sutin, sirk'ita janpinapaq kusa, juch'istulla.
• Usqullu (zoo): Uq laya k'ita misiq sutin, misiman mayta rich'akun, wallpa suwa.
• Usu (zoo): Ushu. Uq laya p'isquq sutin.
• Usuma (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Uswincha (bot): Uq laya ulalaq sutin.
• Utallaq'i (zoo): Uq laya p'isquq sutin, puquykunawan kawsan.
• Uthurunku (zoo): Puma. Jawar.
• Utiuti (zoo): Uq laya khuruq sutin, akatanqakunamanta.
• Utkhu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'illuta t'ikan, puqun millmitasta chaymanta ruwakun p'achakuna. T'ikan janpi t'irispaq, mujuntaq ch'unchull punkisqaspaq.
• Utkillu (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin.
• Utkisiki (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin, manchay ch'ulltikuyta yachan.
• Utulu (zoo): Urqu wallpaq sutin.
• Uturunku (zoo): Uthurunku. Jawar.
• Ututu (zoo): Uq laya ararankhaq sutin, uqi llinpi, puñuq jawaman lluqsimun.
• Uwija (zoo): Uq laya uywaq sutin, millmata uywan, chantaqa aychan may misk'i.
• Uyu (zoo): Sika, sikasika.
• Uwiy (bot): Ují Uq laya janpi mallkiq sutin, wisa ch'unchullasta pichanapaq kusa, ayasqaspaq tulluspaq janpi. Iskay laya uramanta patamanta, iskaynin janpi, tiyan aswanta Amaru mayupi.
• Ukati (zoo): Uq laya khuruq sutin, sayt'u, q'arachupaman rich'akun, mukhun k'itaquwista. Iskaywan tinkuqtinchiq yachan kasaranata, uqwan tinkuqtinchiqtaq sapa qhipakunata.

W

• Wachanqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, t'unitallata wiñan, sulluchin unqusqa warmikunata.
• Wachansu (bot): Uq laya mani sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, mikhunapaq kusa.
• Wachapa (zoo): Uq laya yaku piliq sutin. Qiwiña.
• Wachaqwallpa (zoo): Runtu churaq wallpa nikun.
• Wacharu, Uq laya tuta p'isquq sutin, Chaparillapi tiyan.
• Wachi (zoo): K'aspi khuru. Uq laya papa khuruq sutin.
• wachuma (bot): Uq laya k'ita mallkiq sutin.
• Wachwa (zoo): Uq laya yaku piliq sutin.
• Wahalu (zoo): Uq laya sik'imiraq sutin.
• Waka (zoo): Uq laya uywaq sutin, urquswan jallp'ata llank'anku, aychan may kusa kisuta lichinmanta ruwanku.
• Wakamayu (zoo): Uq laya urituq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, jatuchachaq anqas llinpipi, wakin q'illusniyuq, pukasniyuq ima.
• Wakapinka (zoo): Uq laya q'intiq sutin, juch'istulla.
• Wakapu (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, iskay laya tiyan; uqnin yuraq, uqnintaq yana, kay qhipaqa miyumin.
• Wakapurana (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• wakap'usti, Wakaq uñanta nikun.
• wakaqallu (bot): Llantin. Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Wakasullu (bot): Uq laya janpi qhuraq sutin, uywas wachachinapaq uqhrinku.
• Wakauña (zoo): Wakap'ura,
• Wakatay (bot): Wakataya. Uq laya mallkiq sutin, qhurajina mikhunaman pikayukun, llaqwamanpis q'aparichinanpaq.
• Wakataya (bot): Wakatay.
• Wakawaka (zoo): Uq laya phawaq khuruq sutin, pankatiyaman rich'akun, sara ukhuspi may tiyan, sillu sapa, urquqa waqrayuq.
• Waku (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Waku (zoo): Uq laya p'isquq sutin, aychan manchay misk'i.
• Walaku (zoo): Uq laya janp'atuq manchay k'ayraq sutin, mikhunapaq kay layamantaqa.
• Walapuka (zoo): Puka karán. Uq laya wach'ikuq khuruq sutin.
• Wallata (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin, yuraq ukhu wasanlla yana, qucha chinpaspi kawsan.
• Wallpa (zoo): Uq laya uywaq wallpaq sutin.
• Wallpachaki (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Wallulumpawaska (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Wallwa (bot): Walwas. Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Walu (zoo): Turtuqa. Uq laya khuruq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, wasanpi wasinta apayachan.
• Walwa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Wama (bot): Suqus. Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, tullunpi may yakuyuq.
• Waman (zoo): Wamanpallpa. Uq laya aycha mikhu p'isquq sutin, anka chhikan, yukhusta, urpista mikhun, uqhi.
• Wamanpallpa (zoo): Waman.
• Wamanpinta (bot): Uq laya mallkiq sutin, t'ikanwan pukata tullpukun.
• Wamanripa (bot): Uq laya puna janpi mallkiq sutin.
• Wamanqiru (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Wambisa chaqruna (bot): q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Waminku (zoo): Tayra, ukati, umsiri, jurun.
• Wanaku (zoo): Uq laya uywaq sutin, kay ura jallp'asllapi tiyan.
• Wanarpu (bot): Uq laya mallkiq sutin, yunqallapi tiyan, waqaynin qharita manchay warmita munachikun, pukata t'ikan, wat'allata wiñan chantaqa k'ullun rakhu rakhulla.
• Wanay (zoo): Uq laya mamaqhucha p'isquq sutin, akan chay wanuman tukun.
• Wankanapalanta (bot): Uq laya latanuq sutin.
• Wankana (zoo): K'ita khuchi. Uq laya k'ita uywaq sutin, aychan manchay misk'i.
• Wankartipa (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Wanpulayura (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Wanqiru (zoo): Uq laya wayrunquq sutin.
• Wansallu (bot): Huanshallu. Uq laya mallkiq sutin, juch'istuslla, khuchisman qunku wirayananpaq usqayta.
• Wantar (bot): Siwinqa.
• Wantuq (bot): Amapula. Uq laya miyu mallkiq sutin, t'ikan pukata, manchay yuraqta, phichikata jina uma muyuchikun.
• Wanwan (zoo): Tiwla. Llawar ch'unqa ch'uspi.
• Wapapa (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin.
• Waqanchu (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin.
• Waqar (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin, yuraq jatun kunkayuq.
• Waqchilla (zoo): Uq laya tuta p'isquq sutin, qhincha p'isqu ninku, rikhuriwaqtinchiq pi wañunanta yachan nin.
• Waqchilla (zoo): Uq tuta puriq p'isquq sutin, waq, waq nispa waqan chay
• Waqchillu (bot): Uq laya thaquq sutin.
• Waqra (zoo): Anta.
• Waqrachini (bot): Uq laya itapalluq sutin, urqu itapallu ninku.
• Waqrawaqra (bot): Kishkakishka. Uq laya kishkayuq mallkiq sutin.
• Waqrilla (bot): Uq laya qhuraq sutin.
• Waqsa (zoo): Machu ararankhata nikun. Uq laya ararankhaq sutin.
• Waqu (bot): Paqay. Uq laya sach'aq sutin, puqun may misk'ita.
• Waquru (bot): Uq laya ulalaq sutin, may juch'istuslla, tunasman rich'akun.
• Waqwa (zoo): Uq laya puna p'isquq sutin.
• waranqachaki (zoo): Pachaqchaki. Uq laya khuruq sutin, ashka kachisniyuq.
• Waranqasisa (bot): Uq laya sach'aq sutin, jatuchasta wiñan.
• Waranqu (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• waranway (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, kurkun yuraq, puqun chhullchu chhullchullata mayu chinpaspi may yupa tiyan.
• Waraqu (bot): Uq laya puna ulalaq sutin.
• warawya (bot): Waruma Uq laya puna sach'aq sutin, t'ikan q'illuta sumaq lluqsin kurkus k'ullunmanta.
• Wari (zoo): Wik'uña.
• Warinkunka (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, punallapi tiyan.
• Warku (bot): Uq laya ulalaq sutin,jatuchachaqta wiñan, puquy k'allku, janpi wisananaypaq.
• Warmimunachi (bot): Uq laya mallkiq sutin, warmita munachin nin kay mallkiqa. Warmiwaqra]] (zoo): Chinawaka.
• Warmiwarmi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Wartaq (zoo): K'aira. Janp'atu.
• Wasiwatana (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin, yuranwan wasita ruwaq kanku.
• Waskaraya (zoo): Uq laya challwaq sutin, Amaru mayupi tiyan.
• Waskasikullu (bot): Uq laya ulalaq sutin, waskawaskallata wiñan, puquynin k'allku chantaqa janpi ch'unchull ulsirapaq.
• Waskasiya (bot): Ichillapanqa. Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Wasu (zoo): Washu. Chay chhakasmanta, manchay sik'imirasmanta jatunkaqninta, qh'illanta nikun.
• Wasuncha (zoo): Taruqa. Uq laya k'ita uywaq sutin, kawraman rich'akun, waqran sapijina ch'anpa.
• Watarakumuyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Watillu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Watusa (zoo): Watusa, aquti. Uq laya khuruq sutin, juk'uchajina.
• Wawak'iru (zoo): Wawapuñuchi, q'ipicha. Uq laya thaparankuq sikan, millmawan k'aspisituswan ima mayt'usqa kawsan, sach'a laqhista mikhuspa kawsanpi.
• Wawanup'anqa (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, janpi, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Wayaba (bot): Sawintu. Uq laya janpi mallkiq sutin, puquynin mikhukun, q'illusta puqun, janpi wawa laqhinpan yakun ñawi ch'aqiyaypaq, chantaqa llawarq'ichapaq.
• Wayakan (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Wayaw (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, khishkarara.
• Wayaw (bot): Uq laya sausiq sutin, kullita tullpunapaq kusa sapin.
• Waych'a (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'illuta t'ikan juch'istuslla.
• Waychaw (zoo): Wanchaku, yakup'isqu. Uq laya p'isquq sutin, punallapi tiyan, yana yuraqnisniyuq chupanpi.
• Waychu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, punallapi tiyan, jatun, khuyuspa phawayachan.
• Wayju (zoo): Waykuru. Uq laya yuthuq sutin, p'isaqamanta aswan jatun, yunqallapi tiyan
• Waykuru (zoo): Wayju. Uq laya yuthuq sutin, p'isaqamanta aswan jatun, yunqallapi tiyan.
• Waykuru (zoo): Uq laya phawaq khuruq sutin, wach'iyuq.
• Waykuru (zoo): Wayju. Uq laya yuthuq sutin, p'isaqamanta aswan jatun.
• Wayllamut'iya (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Wayllapilli (bot): Uq laya qhuraq sutin.
• Waynapiqchu (bot): Uq laya khuruq sutin, pankatiya ayllumanta, khuchukuq silluyuq.
• Waynapiqchu (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Wayrak'aspi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Wayramanalli (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, laqhisnin umananaypaq kusa, chantaqa qaran kusallataq uya phisuspaq.
• Wayrap'anqa (bot): Chirwayusa, chiriqsananqu. Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chiriyasqaspaq janpi, chantaqa sulluchin warmi unqusqasta.
• Wayraruna (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Wayraupi (zoo): Uq laya p'isqu rich'akun tiluchiman, wayrata upin sayaykuspa.
• Wayrunqu (zoo): Uq laya wach'iyuq khuruq sutin, tiyan kinsa laya, yana puka uma, q'illu yanasniyuq ashkakawsanku juk'ucha thapaspi, uqtaq jatuchas sapankulla tiyanku.
• Wayruru (bot): Uq laya sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, puqun pukasta yana ñawista, t'ikantaq yuraqta juch'istusllata. Apayachanku qullqi ch'uspapi imaqtinchus wayjan qullqita nispa, chantaqa sapa pusrispapis imaqtinchus runaman tukun nin sapanchiq purqtinchiq.
• Wayruru (zoo): Uq laya mik'mik'uq sutin, yana pukasniyuq, qhanikuspa wanchikun.
• Waysallpu (bot): Rusas. Uq laya mallkiq sutin, , yuranpi khishkasniyuq, wasi k'achachanapaq uqharinku. Wayta]] (bot): Labil. Uq laya mallkiq sutin, may k'achituta t'ikan.
• Wayt'anpu (zoo): Uq laya sikaq sutin, chachakumapi tiyan, pilpintuq irpan.
• Wayu: s,(bot): Uq laya mallkikunaq sutin, chay rumispi qaqaspi machu sach'aspi rikhurin chay mallkikunaq sutin.
• Wayusa, wayusap'anqa (bot): Uq laya sach'aq sutin, janpi uma nanaypaq wisa nanaypaq, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Waywash (zoo): Q'arachupa.
• Waywashi paparawa (bot): Uq laya sach'aq sutin, waywashi puquyninta mikhun.
• Waywashi (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, juch'istulla, sach'allapi kawsan, ch'anpa chupa.
• Wichu (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Wik'uña (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, millman may llanp'itu p'achasta ruwanapaq.
• Wikunku (bot): Uq laya chuntaq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan
• Wilawila (bot): Uq laya millay qhuraq sutin.
• Wilchi (bot): Chuqllu.Saraq puquyninta nikun.
• Wildu (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Wili (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Wilka (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Willa (zoo): Uq laya k'ita quwiq sutin, wisk'achaman rich'akun, mana chupayuq jatuchaq chakisniyuq, chaqrasta may tukupun.
• Willakuqpisqu (zoo): Akasimi, k'ukiru. Uq laya p'isquq sutin, pichus wasiman jamunanpaq waqan pichájamushan nispa.
• Willkaparu (bot): Yanasara. Uq laya saraq sutin, jatuchachaq yana sara.
• willk'u (bot): Uq laya ch'ipakuq mallkiq sutin.
• Willk'uyuyu (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, larq'asllapi tiyan, q'illuta t'ika, salsapi mikhukun laqhisnin.
• Wilwil (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Wilwil (zoo): Uq laya p'isquq sutin. o
• Wiñaywayna (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Winchuka (zoo): Uq laya llawar ch'unq khuruq sutin, chaqas unquyta churakun.
• Wiñi (zoo): Chhukiya. Uq laya p'isquq sutin.
• Winkuwinku (zoo): Uq laya khuruq sutin, q'illu yanasniyuq q'umir pachaslla aswan tiyan, t'uqpiqtinchiq chakisninmanta q'illuyaku lluqsimun chay janpi sirk'ipaq.
• Wipu (zoo): Uq laya challwaq sutin.
• Wiqlla (bot): Uq laya mallkiq sutin, chhankaspi wiñan, laqhisnin q'achu uywaspaq, may k'achituta t'ikan.
• Wiqru (zoo): Uritu, luru.
• Wiquntuy (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Wiramalkachu (bot): Uq laya papaq sutin.
• Wiraq'uwa (bot): Uq laya q'apaq mallkiq sutin.
• Wirawira (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, yuraqta t'ikan, janpi ch'ujupaq
• Wirbina (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.)
• Wiririma (bot): Uq laya chuntaq sutin.
• Wiru (bot): Kaña. Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, ashka yakuyuq yuranpi chaymanta asucar ruwakun.
• Wirutisankudu (zoo): Uq laya llawar ch'unqa ch'uspiq sutin, chay chinpachikun chay q'illu unquyta, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Wisk'acha (zoo): Uq laya k'ita uywaq sutin, ch'anpa chupa, qaqasllapi kawsan, lap'a ninri, qaqaspi imajina purin.
• Wiskul (zoo): Suwintu, suwiq'ara.
• Wispillu (zoo): Uq laya tilanchaki p'isquq sutin.
• Wisqacha (bot): Uq laya mallkiq sutin, juch'istusllata wiñan, punallapi tiyan.
• Wisu (bot): Rumiqara. Uq laya mallkikunaq sutin, qaqaspi, machu sach'aspi ,ñawpa pirqaspi rikhurin.
• Wisún (zoo): Uq laya ararankhaq sutin.
• Wita (zoo): Uq laya challwaq sutin, mayusllapi tiyan.
• Witalta (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin. s bañados
• Witi (zoo): Uq laya k'ita piliq sutin, jatun.
• wituq (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Wituq (bot): Uq laya puquq sach'aq sutin, q'umir puquynin kusa yanata tullpunapaq, chantaqa janpi ch'ujupaq, chantaqa ch'uspita ayqinchin puquynunta kutaspa jawikuqtinchiq.

Y

• Yakayaka (zoo): Uq laya puna p'isquq sutin, qaqaspi jusk'uspa wachan, q'illu wisa.
• Yakukachiq (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, chantaqa mikhukun ima.
• Yakulubu (zoo): Yakupuma. Uq laya k'ita uywaq sutin, yakupi kawsan, challwiru.
• Yakumama (zoo): Sikuri. Uq laya jatun katariq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, wakasta upiyukapun, chay jatuchaq mayuspi tiyan.
• Yakun (zoo): Chay jatun khirkinchuq sutin.
• Yakup'isqu (zoo): Uq laya p'isquq sutin, yaku patallapi sayan, yana yuraqkunasniyuq chupanpi liqranpi.
• Yakupuma (zoo): Yakulubu. Uq laya k'ita uywaq sutin, yakupi kawsan, challwiru.
• Yakutukuta (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yami (zoo): Uq laya p'isquq sutin.
• Yamip'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yana (zoo): Uq laya wach'ikuq khuruq sutin.
• Yanaayawaska (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yanachhaka (zoo): Uq laya khuruq sutin, ashka tiyanku thapaspi, chaqrasman mayta yaykunku, laqhisninta mikhukapunku, pukapis tiyallantaq.
• Yanachini (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, janpi.
• Yanach'uspi (zoo): Uq laya khuruq sutin, chaqraman yaykuspa chhurkuchinku chhakaswan khuska.
• Yanaimilla (bot): Uq laya papaq sutin.
• Yanaiwichik, Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yanakisa (bot): Uq laya itapalluq sutin, yanayura.
• Yanararankha (zoo): Uq laya ararankhaq suti, jatun kayman chhikan, Amaru mayullapi tiyan.
• Yanalaqatu (zoo): Uq laya khuruq sutin.
• Yanali (bot): Uq laya sach'aq sutin, mujunwan, laqhinwan q'illu tullpukun.
• Yananara (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Yanallachu (bot): Uq laya yaku mallkiq sutin.
• Yanamaqanap'anqa (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, wasi chaqllipaq kusa.
• Yanamaru (zoo): Yakumama.
• Yanamuqu (bot): Uq laya janpi sach'aq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, kiruta pichanapaq kusa, kukata jina jach'uyuna.
• Yanapichin (zoo): Uq laya p'isquq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yanapiraña (zoo): Uq laya challwaq sutin.
• Yanapuma (zoo): Uq laya yana uthurunkuq sutin, pumaman rich'akun, chaywanpis yana.
• Yanapuqu (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Yanasara (bot): Willkaparu.
• Yanathaqu (bot): Uq laya thaquq sutin, kurkun yana.
• Yanawapu (zoo): Uq laya k'usilluq sutin.
• Yanayaku k'aspi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yanayana (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Yaq'ayaq'a (zoo): Uq laya khuruq sutin,chay kusikusiman rich'asqa khurutiyan manchay usqayta purinchay.
• Yarawisqu (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Yarina (bot): Uq laya chuntaq sutin, wasista ruwanku kurkunmanta.
• Yarita (bot): Uq laya mallkiq sutin, llant'apaq kusa ch'aqran.
• Yasipi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yawarchunka (bot): Uq laya mallkiq sutin, puqun q'illusta mana ancha misk'ichu.
• Yawarch'unqa (bot): Uq laya mallkiq sutin.
• Yawarch'unqa (zoo): Uq laya llawar ch'unqa khuruq sutin,yaku t'urupi tiyan.
• Yawark'aspi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yawarp'anqa, Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yawarwiqi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, k'ullunmanta ruwakun kanuwas.
• Yawatik'aspi, yawatip'anqa (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan, umananaypaq kusa, chantaqa katari khanisqasta janpinapaq.
• Yawati (zoo): Turtuqas. Uq laya k'ita khuruq sutin, wasanpi apayachan wasinta.
• Yawriyawri (bot): Uq laya puna mallkiq sutin.
• Yuchuwaska (bot): Uq laya mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yuka (bot): Uq laya puquq mallkiq sutin, uqa jina puqun jallp'a ukhupi, chay papa jina mikhukun, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yulilla (zoo): Uq laya challwaq sutin, t'una qaralla, may misk'i.
• Yulu (zoo): Uq laya yaku p'isquq sutin, chay tilan chakismanta, wisan yuraq wasan puka.
• Yunya (bot): Uq laya mallkiq sutin, chuwijina puqun chhuqusta, mikhukun.
• Yuqra (zoo): Uq laya yaku khuruq sutin.
• Yuqris, yukis (zoo): Taraqchi.
• Yuqsa (zoo): Uq laya puna piliq sutin.
• Yuraq bagri (zoo): Uq laya challwaq sutin, Amaru mayupi tiyan.
• Yuraqkinilla (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin.
• Yuraqlupuna (bot): Uq laya sach'aq sutin.
• Yuraqmulli (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin, khishkarara.
• Yuraqp'akincha, Adormidera, amapola blanca.
• Yuraqpiraña (zoo): Uq laya challwaq sutin.
• Yuraqqiwa (bot): Uq laya ch'ikiq sutin, yuraq ukhu.
• Yuraqwapa (bot): Uq laya puna sach'aq sutin.
• Yuraqsara (bot): Uq laya saraq sutin, yuraq chinhi, tiyan t'unas, jatuchaqpis.
• Yuraqwayta (bot): Uq laya juch'iy sach'aq sutin.
• Yuraqyukilla (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, ñawi ch'aqiyaypaq kusa sapin.
• Yurawañuqchi (bot): Uq laya janpi mallkiq sutin, q'uñi jallp'asllapi tiyan.
• Yuthu, tinamu (zoo): Uq laya mana chupayuq p'isquq sutin, phawarispa mancharichikun, churr nisma phawarin, papata allinta suwan.
• Yuthuqpapan (bot): Uq laya mallkiq sutin rich'akun papaman. Papa illa.
• Yuthuqsaran (bot): Uq laya mallkiq sutin, saraman rich'akun.Sara illa.
• Yuyapishqu (zoo): Uq laya yakupi kawsaq p'isquq sutin. Calandria.
• Yuyu (bot): Uq laya mallkiq sutin, laqhinpis mikhukun salsapi. Hortaliza; verdura; verdura
• Yuyu (bot): Uq laya papayuq qhuraq sutin, yuraqta puqun, manchay kusa mikhunapaq salsapi.
• Yuyun (bot): Uq laya sach'aq sutin, tiyan q'uñi jallp'asllapi, 35 makita wiñan.
• Yuyurupachiku, itapallu (bot): Uq laya qhuraq sutin, t'uqpiqtinchiq allinta siqsichikun chantaqa sirk'ita churakun.