Wata

Huk Wata nisqaqa huk tiksi muyup intita muyupasqanmi. Huk wataqa 365 (kimsa pachak suqta chunka pichqayuq), tawa p'atmayuq p'unchawniyuq, 12 (chunka iskayniyuq) killa pachayuq.

Trupiku nisqa wat'aqa 365,2422 p'unchawniyuqmi, chayqa yaqa 365 p'unchaw 6 urayuqmi. Chayrayku llapa tawa ñiqin wataqa 366 p'unchawniyuq wakllanwatam, wakin watakunataq 365 p'unchawniyuqmi. Griguryanu kalindaryupiqa wakllanwatallam 29 ñiqin hatun puquy killapi p'unchawniyuq.

Kaymi watap killankuna:

1. Qhulla puquy killa icha Iniru (kastilla simipi: Enero)
2. Hatun puquy killa icha Phiwriru (kastilla simipi: Febrero)
3. Pawqar waray killa icha Marsu (kastilla simipi: Marzo)
4. Ayriway killa icha Awril (kastilla simipi: Abril)
5. Aymuray killa icha Mayukilla (kastilla simipi: Mayo)
6. Inti raymi killa icha Hunyu (kastilla simipi: Junio)
7. Anta situwa killa icha Hulyu (kastilla simipi: Julio)
8. Chakra yapuy killa, Qhapaq situwa killa icha Awustu (kastilla simipi: Agosto)
9. Tarpuy killa, Uma raymi killa icha Sitimri (kastilla simipi: Septiembre)
10. Kantaray killa icha Uktuwri (kastilla simipi: Octubre)
11. Ayamarq'a killa icha Nuwimri (kastilla simipi: Noviembre)
12. Qhapaq raymi killa icha Disimri (kastilla simipi: Diciembre)

Kaypipas qhaway

• Qayna wata (Qanyan wata), Ura wata (el año pasado)
• Hamuq wata (Shamuk wata), Q'aya wata (próximo año)
• Inti wata (año solar)

Hawa t'inkikuna

• El paso del tiempo en el calendario andino
• Las festividades en la comunidad andina de Sarhua