Awqaq sipaskuna mayu
(Amarumayu-manta pusampusqa)
Awqaq sipaskuna mayu (kastilla simipi, purtuyis simipi: Amazonas) nisqaqa Tiksi muyuntinpi lliwmanta aswan hatun, 6,400 km suni mayum. Piruwpiqa Ukayali Awriq mayukunap tinkunpi paqarispa, sach'a-sach'anta Atlantiku mama quchaman kallpan. Chay hatun AmaruAwqaq sipas mayup sach'a suyuntaqa Awqaq sipas sachasapa nispa ninchikmi.
| Amarumayu | |
|---|---|
 | |
| Tiyay: |  Parasil Kulunsuyu Piruw
|
| Suni kay: | 6.400 km |
| Pukyu | Mismi urqu , Ariqipa suyu Piruw |
| Kayman purin: | Atlantiku mama qucha |
| Uraykuy hanaq kaypa puchun: | 5.597 m |
| Purimuq mayukunap k'iti hawan: | 7.050.000 km² |
| Purimuq mayukuna: | Marañun, Wallaqa, Ukayali, Japurá, Yanamayu, Purus mayu, Madeira, Napu, Tapajós, Xingu, Tocantins |
| Llaqtakuna: | Ikitus - Pukallpa - Manaus - Belém - Macapá - Santarém |
| Wat'akuna: | Marajó wat'a |
| Chakakuna: | |
| Tiyay | |
 Amarumayu purimuq mayukunawan: Amarumayu sach'a-sach'a suyu. | |
Yaykuq mayukuna
llamk'apuyHatun mayukuna
llamk'apuy| Mayu | Mama llaqta | Suni kay (km) | Mayup purimuq mayu |
|---|---|---|---|
| Amarumayu | Parasil / Kulunsuyu / Piruw
|
7.020 | |
| Purus | Parasil / Piruw /
|
3.379 | Amarumayu |
| Madeira o Madera | Parasil /  Qullasuyu
|
3.239 | Amarumayu |
| Yapura | Parasil / Kulunsuyu
|
2.820 | Amarumayu |
| Tocantins | Parasil
|
2.750 | n/d |
| Araguaia | Parasil
|
2.575 | Tocantins |
| Juruá | Parasil / Piruw
|
2.410 | n/d |
| Yanamayu | Parasil / Kulunsuyu /  Winisuyla
|
2.250 | Amarumayu |
| Xingu | Parasil
|
2.100 | n/d |
| Mamoré | Parasil / Qullasuyu
|
2.000 | Madeira / Madera |
| Tapajós | Parasil
|
1.900 | n/d |
| Putumayu | Parasil / Kulunsuyu /  Ikwayur / Piruw / Ikwayur
|
1.575 | n/d |
| Guaporé o Itenez | Parasil / Qullasuyu
|
1.530 | Madeira / Madera |
| Itonomas | Qullasuyu
|
1.493 | Iténez |
| Wapay | Qullasuyu
|
1.438 | Mamoré |
| Marañun | Piruw
|
1.415 | n/d |
| Iriri | Parasil
|
1.300 | Xingu |
| Juruena | Parasil
|
1.240 | Tapajós |
| Madre de Dios | Qullasuyu / Piruw
|
1.150 | Beni |
| Beni | Qullasuyu
|
1.130 | Madeira / Madera |
| Wallaqa | Piruw
|
1.100 | Marañun |
| Blanco | Qullasuyu
|
1.087 | Iténez |
| Yata | Qullasuyu
|
1.060 | Mamoré |
Yurayura Uywa-uywapas
llamk'apuy
Kaypipas qhaway
llamk'apuyHawa t'inkikuna
llamk'apuy
Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Awqaq sipaskuna mayu.
