Ariqipa suyu

Ariqipa suyu nisqaqa (aymara simipi: Ariqipa jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Arequipa) Piruw mama llaqtapi huk suyum. Uma llaqtanqa Ariqipa llaqtam.

Ariqipa suyu Ariqipa jach'a suyu Departamento de Arequipa
Qullqa Qhichwa (Ariqipa suyu)
Saywitu	Wallqanqa
	wallqanqa, Ariqipa
	Unancha
	unancha, Ariqipa
.
Mama llaqta	Piruw
Tinkurachina siwikuna	14°36'06" - 17°16'54" S, 70°50'24" - 75°05'52" W
Uma llaqta	Ariqipa
Pruwinsya	8
Distritu	107
Simikuna	qhichwa simi (Qusqu-Qullaw), kastilla simi
Runakuna	1.440.810 (2005)
Runa ñit'inakuy	17,38 runa / km²
Hallka k'iti kanchar	63.343,93 km²
Hanaq kay	- m
Kamasqa wata	26 ñiqin ayriway killapi 1822 watapi
Kamachiq runa	Elmer Cáceres Llica (2019–2022)
Karu rimay tuyru	+54
Pacha suyu	UTC-5
Qhichwa simipi llika tiyanan
Kastilla simipi llika tiyanan	regionarequipa.gob.pe
Ariqipa suyupi pruwinsyakuna

Wiñay kawsay

Kamasqa 26 ñiqin ayriway killapi 1822 watapi.

Allpa saywachi

Misti urqu (5.822 m)

• Amachasqa suyukuna: Kachi-kachi yuraq yakupas mama llaqta risirwa - Mejía quchakuna mamallaqta willkachasqa - Kutawasi qhichwa risirwa
• Mayukuna: Tampu mayu, Uquña, Mahis, Chili mayu.
• Urqukuna: Hamp'atu urqu (6.288 m), Wallqa-Wallqa (6.025 m)
• Nina urqukuna: Qurupuna (6.305 m), Sulimana (6.093 m), Chhachani (6.057 m), Pikchu-Pikchu (5.500 m), Misti urqu (5.822 m).
• Q'asakuna: Apu Apachita (5.100 m), Castillapi; Chukura (4.720 m), Kayllumapi; Wiska (4.650 m), Unyunpi, Kuntisuyuspi.
• Wat'akuna: Hornillos, Blanka, Kaska, Saragosa.
• Quchakuna: Muyurqa qucha, Salinas qucha.

Pulitika rakiy

Ariqipa suyupiqa pusaq pruwinsyam:

Pruwinsya	Runakuna(2007)	Uma llaqta	Distritukuna
Ariqipa	864.250	Ariqipa	29
Castilla	38.425	Aplaw	14
Kamana	53.065	Kamana	8
Qarawili	35.928	Qarawili	13
Kaylluma	73.718	Chiway	19
Kuntisuyus	18.991	Chuqipampa	8
Islay	52.264	Mullintu	6
Unyun	15.662	Qutawasi	11

Simikuna

Ariqipa suyupiqa Qusqu-Qullaw runasimitam rimanku.

Pruwinsya	Kastilla simita rimaqkuna /1	%	Indihina simita rimaqkuna /1, /2	%
Ariqipa	676,820	85.2	116,029	14.6
Castilla	27,424	79.2	7,142	20.6
Kamana	40,180	83.4	7,960	16.5
Qarawili	27,184	83.6	5,263	16.2
Kaylluma	41,682	63.2	24,220	36.7
Kuntisuyus	12,480	72.7	4,670	27.2
Islay	40,739	84.6	6,992	14.5
Unyun	5,431	39.3	8,339	60.4
Llapan	871,940	82.7	180,615	17.1

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata

/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)

Pukyu:

Karu puriy

Qullqa Qhichwa, (Ariqipa suyu,Piruw)

Santa Catalina monasterio

Wik'uñakuna, Kachi-kachi yuraq yakupas mama llaqta risirwapi

• Ariqipa pruwinsyapi:
  • Ariqipa
  • Musiyukuna
  • Yanawara qhawana
  • Sabandía (Ariqipa: 8 km); kimsa nina urqu: Misti, Chhachani, Pikchu Pikchu
  • Kayma (Ariqipa: 3 km)
  • Yura (Ariqipa: 30 km)
  • Socosani (Yura: 7 km)
  • Misti nina urqu (Ariqipa: 17,5 km)
  • Sumbay mach'aykuna (Ariqipa: 88 km)
  • Chhachani nina urqu
  • Chiriwata llaqta (Ariqipa: 30 km)
• Islay pruwinsyapi:
  • Mejía quchakuna mamallaqta willkachasqa (Ariqipa : 143 km; Mejía: 8 km)
• Kamana pruwinsyapi:
• Castilla pruwinsyapi:
  • Toro Muerto pitrugliphukuna (Ariqipa: 159 km)
  • Salinas Aguada Blancapas mamallaqta risirwa (Ariqipa: 35 km) (3.500 - 6.000) Misti nina urqu wan (5.825 m), Chhachani nina urqu wan(6.075 m), Pikchu Pikchu urqu wan (5.664 m). Uywakuna: Kuntur, wisk'acha, pariwana
  • Antawa, Ariqkunap qhichwan. (Ariqipa: 277 km) Hanaq kay: 3.587 m.
  • Musiyu, Aplaw llaqtapi
• Kaylluma pruwinsyapi:
  • Qullqa qhichwa (Ariqipa: 164 km), Hamp'atu nina urqu , Sawanqaya urqu, Qurupuna urqu
  • Imatap rumi sach'a sach'an (Ariqipa: 140 km)
  • Hamp'atu urqu (6.288 m) (Ariqipa: 173 km)
• Kuntisuyus pruwinsyapi:
• Qarawili pruwinsyapi:
  • Raqaykuna Quebrada de la Vaca (icha Puerto Inca) (Ariqipa: 395 km)
• Unyun pruwinsyapi:
  • Qutawasi qhichwa (Ariqipa: 375 km); Ariqipa - Qutawasi ñanpi: Qurupuna urqu (6.425 m)

Yachachiy

• Wawa wasikuna : 819
• Huch'uy yachay wasikuna: 1.096.
• Chawpi yachay wasikuna: 422
• Yachay sunturkuna

Suyupi paqarisqa

Nicolás Fernández de Piérola Villena

Mario Vargas Llosa, qillqaq

• José Luis Bustamante
• Víctor Andrés Belaúnde
• Francisco de Luna Pizarro
• Honorio Delgado
• Mario Vargas Llosa
• Abimael Guzmán
• Mariano Melgar
• Nicolás de Piérola

Kaypipas qhaway

• Taqna
• Muqiwa

Hawa t'inkikuna

• Saywitu: Ariqipa suyu