Ayakuchu suyu nisqaqa huk suyum Piruw mama llaqtapi. Uma llaqtanqa Wamanqa (Ayak'uchu) llaqtam.

Ayakuchu suyu
Ayakuchu jach'a suyu
Departamento de Ayacucho
Ayakuchu suyupi
Saywitu Wallqanqa
Unancha
.
Mama llaqta Piruw
Uma llaqta Wamanqa
Simikuna qhichwa simi, kastilla simi, ashaninka simi
Runakuna 612 489 runa (inei 2007)
Runa ñit'inakuy 14,0 runa / km²
Hallka k'iti kanchar 48.814,80 km²
Hanaq kay 2.746 m
Kamasqa wata 26 ñiqin ayriway killapi 1822 watapi
Kamachiq runa Carlos Rua Carbajal
(2019–2022)
Karu rimay yupay
Pacha suyu UTC-5
Qhichwa simipi
llika tiyanan
Kastilla simipi
llika tiyanan
regionayacucho.gob.pe
Ayakuchu suyup pruwinsyankuna

Wiñay kawsay llamk'apuy

Kamasqa26 ñiqin ayriway killapi 1822 watapi

Allpa saywachi llamk'apuy

Pulitika rakiy llamk'apuy

Chunka hukniyuq pruwinsyanmi kan.

Pruwinsya Runakuna (2007) [1] Uma llaqta
Kankallu 34.902 Kankallu
Lamar 84.177 San Miguel
Lukana 65.414 Pukyu
Pariwanaqucha 30.007 Qura Qura
Sarasara Pawqar 11.012 Pawsa
Sucre 12.595 Qirupampa
Victor Fajardo 25.412 Wankapi
Wamanqa 221.390 Ayakuchu
Wankasanku 10.620 Wankasanku
Wanta 93.360 Wanta
Willkawaman 23.600 Willkawaman

Runakuna llamk'apuy

Ayakuchu suyupiqa Ashaninka, Qhichwa runakuna, tiyanku.

Simikuna llamk'apuy

Qhapaq qillqasqa: Ayakuchu suyupi rimaykuna

Ayakuchu suyupiqa aswanta runasimitam rimanku.[2]

Simi Rimaqkuna 2004 (%) Rimaqkuna 2009 (%)
Qhichwa simi 62,9 65,4
Huk simi /1 0,2 0,2
Kastilla simi 36,9 34,4

/1 purtuyis simiwan, ruqt'u runakunawan

Ayakuchu suyupiqa Chanka runasimitam, kastilla simitam, ashaninka simitam rimanku.

Pruwinsya Kastilla simita rimaqkuna /1 % Indihina simita rimaqkuna /1, /2 %
Kankallu 2,819 9.1 27,999 90.7
Lamar 11,698 15.9 61,636 83.9
Lukana 33,078 56.1 25,764 43.7
Pariwanaqucha 11,592 43.3 15,166 56.6
Sarasara Pawqar 4,735 47.7 5,176 52.1
Sucre 2,450 21.8 8,790 78.1
Victor Fajardo 2,904 12.7 19,948 87.2
Wamanqa 95,571 48.4 101,575 51.5
Wankasanku 1,670 17.7 7,740 82.1
Wanta 25,730 31.5 55,932 68.4
Willkawaman 1,969 9.4 18,994 90.4
Llapan 194,216 35.7 348,720 64.1

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata

/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)

Pukyu: [3]

Yachay tarpuy llamk'apuy

Inlisyakuna:

  • Basilika Katidral Wamanqa
  • Santo Domingo
  • San Agustín
  • Compañia de Jesús
  • San Francisco de Asis
  • Monasterio y Templo de Santa Clara
  • San Cristóbal
  • La Merced
  • San Francisco de Paula
  • La Magdalena
  • Santa Ana
  • La Amargura
  • Capilla de Chiquinquirá
  • Buena Muerte
  • Capilla Pampa Cruz
  • Capilla Huancasolar
  • Capilla de Conchopata
  • Pampa del Arco
  • El Calvario
  • San Sebastián
  • Capilla de Soquiaqato
  • Señor de Quinuapata
  • Capilla Belén
  • Carmen Alto (Carmen Alto distritu)
  • San Juan de Dios
  • Pampa San Agustín
  • San Juan Bautista (San Juan Bautista distritu)
  • Santa Teresa
  • Cementerio
  • Padre Saturnino (Asilo de Ancianos)
  • Quinuapi inlisya (Quinua distritu)

Musiyukuna:

  • Mariscal A. Avelino Cáceres musiyu
  • Hipolito Unanue musiyu
  • Joaquin López Antay musiyu
  • Casa de la Capitulación
  • Museo de Sitio de Quinua

Karu puriy llamk'apuy

 
Ayakuchu suyupi
 
Wamanqapi

Tusuykuna llamk'apuy

 
Qachwa tusuy, Sarwa distritu

Yachachiy llamk'apuy

Suyupi paqarisqa runakuna llamk'apuy

Hukkuna:

Qillqaqkuna:

  • Luis Jerónimo de Oré
  • Tomás Lama
  • Manuel Jesús Pozo
  • Pio Max Medina
  • Moisés Cavero Cazo
  • Mario Ruiz de Castilla Julio Rospigliosi
  • Alberto Arca Parró
  • Osman del Barco Morote
  • Néstor Cabrera Bedoya
  • César Guardia Mayorga
  • Juan de Matta Peralta Ramírez
  • Porfirio Meneses Lazón (* 1915 Wanta)
  • Luis Enrique Galván Candiotti
  • Delfín Arístides Ludeña Vega
  • Ernesto Navarro Del Águila
  • Félix Hernán Velapatiño Pérez Palma
  • José Salvador Cavero León
  • Juan Cravero Tirado
  • Pedro Crisologo Ruiz De Castilla
  • Recaredo Perez Palma
  • Virgilio Galdo Gutiérrez
 
Piruwanu retablo, Wamanqamanta kapchiy

Kapchiqkuna:

  • Joaquín López Antay (* 1897 Wamanqa - † 1982)
  • Víctor Flores Gutiérrez (* 1918 Wamanqa)
  • Florentino Jiménez Toma (* 1935 Alqaminqa)
  • Heraclio Nuñez Jiménez (* 1916 Wamanqa)
  • Víctor Prada Cuadros (* 1919 Chiara distritu - † 1998)
  • Ambrosio Sulca Pérez (* 1907 Santa Ana)
  • Leoncio Tineo Ochoa (* 1924 Santa Ana)
  • Julio Galvez
  • Mamerto Sánchez
  • Jesús Urbano Rojas (* 1935 Wanta)
  • Nicario Jiménez Quispe (*1957)

Takiqkuna:

  • Alejandro Vivanco Guerra
  • Saturnino Almonacid Sulca
  • Gaspar Andia Fajardo
  • Alonso Ayala
  • Silverio Andrade
  • Armando Allende
  • José Balbín
  • Felipe Calderón
  • Luis Camasca
  • Ernesto Camassi
  • César Romero Martinez
  • Carmen Ascarza Mendoza
  • Kiko Revatta
  • Florencio Coronado
  • Telésforo Felices
  • Juana Fernández
  • Carlos Flores
  • Oscar Figueroa
  • Diósdado y Rodolfo Gaitan Castro
  • Amilcar Gamarra
  • Francisco Gonzales
  • Eleodoro García Blásquez
  • José María Jáuregui
  • Walter Vidal García
  • Juan Zárate Palomino
  • Luciano Quispe
  • Alberto Juscamaita
  • Filomeno López Coronado
  • Juan De La Rosa Oré
  • Miguel Mansilla Guevara
  • Jaime Guardia
  • Antonio Mendieta
  • Nery García Zarate
  • Raúl García Zarate
  • Julio Húmala Mela
  • Walter Húmala Mela
  • Ernesto Rios Pantoja
  • Antonio Sulca
  • Estanislao Medina
  • Edwin Montoya
  • Erasmo Medina
  • Francisco Morales
  • Hernán Morales
  • Nelly Mun guía
  • Diva Palomino
  • Paulino Pretel
  • Manuel Prado
  • Luis Paredes
  • Puka Perucha
  • El Trío Ayacucho
  • Renata Flores

Apaykachana llamk'apuy

Kaypipas qhaway llamk'apuy

Willay pukyukuna llamk'apuy

  1. www.inei.gob.pe
  2. www1.inei.gob.pe (kastilla simi)
  3. www.inei.gob.pe/

Hawa t'inkikuna llamk'apuy


  Ayakuchu suyu  
Uma llaqta: Wamanqa
Pruwinsyakuna: KankalluLamarLukanaPariwanaquchaQirupampaSarasara PawqarVictor FajardoWamanqaWankasankuWantaWillkawaman
Amachasqa sallqa suyukuna: Ayakuchu Pampa willkachasqa ñawpa suyuPampa Galeras - Bárbara D'Achille mama llaqta risirwaPitunilla Antikuna parki
Urqukuna: AqnuChankarraChiqllarasuChuymalaKukauruKunturilluLunq'uLuqlusqaPawqaray urquPikulluPukaqapaQarwarasuSara SaraT'uksi urquUrpunaWanipakuYanakusmaYanawaqra
Quchakuna: ChakaquchaIchmaquchaMit'uquchaPampaquchaPariwanaquchaPisququchaPumaquchaQarqarquchaSan Antonio quchaUchpaquchaYanaqucha
Mayukuna: Apurimaq mayuLukana mayuMantaru mayuPampa mayuPampamarka mayuSuntuntu mayu
Mawk'a llaqtakuna: InkawasiKanichiPikimachayPumaquchaWariWillkawaman
Karu puriy: Titankayuq
Runa llaqtakuna: AshaninkaChankaQhichwa
Ayakuchu suyupi rimaykuna: ashaninka simikastillaqhichwa
Kapchiy: Piruwanu ritawlu
  Suyukuna (Piruw)  
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ayakuchu_suyu&oldid=665976" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)