Apurimaq suyu
Apurimaq jach'a suyu
Departamento de Apurímac
Uspaccocha nevado.jpg
Uspaqucha Ampay nina urquwan, Apurimaq suyu
Saywitu Wallqanqa
Perú Apurímac.png
Escudo Apurímac.png
Unancha
unancha, Awankay
.
Mama llaqta Flag of Peru.svg Piruw
Tinkurachina siwikuna 14°10′00″ S 72°45′20″ O
Uma llaqta Awankay
Pruwinsyakuna 7
Distritukuna 77
Simikuna qhichwa simi, kastilla simi
Runakuna 438 782 (2007 watapi)
Runa ñit'inakuy ~ 21 runa / km²
Hallka k'iti kanchar 20 875 km²
Hanaq kay 5.331 m (aswan hanaq)
Kamasqa wata 28 ñiqin ayriway killapi 1873 watapi
Kamachiq runa
(2019–2022)
Baltazar Lantarón Núñez
Karu rimay tuyru +83
Pacha suyu UTC-5
Qhichwa simipi llika tiyanan
Kastilla simipi llika tiyanan regionapurimac.gob.pe
Apurimaq suyup pruwinsyankuna
Provinces of the Apurímac region in Peru.png

Apurimaq suyu (aymara simipi: Apurimaq jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Apurímac) nisqaqa Piruw mama llaqtapi huk suyum. Uma llaqtanqa Awankay llaqtam.

Wiñay kawsayLlamk'apuy

Kamasqa 28 ñiqin ayriway killapi 1873 watapi.

Allpa saywachiLlamk'apuy

ChiriqunuyLlamk'apuy

15 °C (25° / 12°)

YurakunaLlamk'apuy

UywakunaLlamk'apuy

  • Puma (Puma concolor)
  • Taruka (familia: Cervidae):Uqi taruka
  • Anti ukumari (Tremarctos ornatus)
  • Wisk'acha
  • Atuq (Pseudalopex culpaeus = Dusicyon culpaeus)
  • Achuqalla (Mustela frenata)
  • Wanaku (Vicugna pacos)
  • Ruysiñur (Luscinia megarhynchos)
  • Ch'usiqa (Strigiformes)
  • Irpa (familia Columbidae): (Zenaida meloda)
  • Yuthu (Tinamidae)
  • Parya (genus Passer)
  • Q'inti (Trochilidae)
  • Luru (familia Psittacidae)
  • Yaka-yaka (familia Picidae)
  • Pariwana (genus Phoenicopterus, familia Phoenicopteridae, ordo Phoenicopteriformes)
  • guallata
  • Qiwlla (Laridae)
  • jilguero (Carduelis carduelis)
  • gatos de pajonal
  • venado rojo (Ozotoceros bezoarticus)
  • Taraqchi (Molothrus bonariensis)
  • calandria (Mimus saturninus)
  • (Accipiter nisus)

Pulitika rakiyLlamk'apuy

Qanchis pruwinsyanmi kan, qanchis chunka isqunniyuq distritunmi kan.

Pruwinsya Uma llaqta
Antapampa Antapampa
Antawaylla Antawaylla
Awankay Awankay
Aymara Challwanka
Chinchiru Chinchiru
Grau Chuqipampilla
Kutapampa Tampupampa

WakiLlamk'apuy

RunakunaLlamk'apuy

Apurimaq suyupiqa Qhichwa runakunam tiyanku.

SimikunaLlamk'apuy

Qhapaq qillqasqa: Apurimaq suyupi rimaykuna

Apurimaq suyupiqa Qusqu-Qullaw rimaytam, Chanka runasimitapas rimanku.

Pruwinsya Kastilla simita rimaqkuna /1 % Indihina simita rimaqkuna /1, /2 %
Antapampa 2,263 21.0 8,496 78.8
Antawaylla 32,046 25.2 95,017 74.7
Awankay 43,489 50.4 42,547 49.3
Aymara 7,216 27.3 19,180 72.5
Chinchiru 8,142 18.0 37,029 81.7
Grau 3,759 17.1 18,217 82.7
Kutapampa 3,648 9.2 35,885 90.7
Llapan 100,563 28.1 256,371 71.7

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata /2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi) Pukyu: [1]

IñiyLlamk'apuy

MusikuLlamk'apuy

Yachay tarpuyLlamk'apuy

Suyupi paqarisqa runakunaLlamk'apuy

Simi kapchiyLlamk'apuy

Taki kapchiyLlamk'apuy

Karu puriyLlamk'apuy

 
Suntur, mawk'a llaqta

Awankay pruwinsyapi:

Antawaylla pruwinsyapi:

Chinchiru pruwinsyapi:

Antapampa pruwinsyapi:

Aymara pruwinsyapi:

RaymikunaLlamk'apuy

YachachiyLlamk'apuy

Suyupi paqarisqa runakunaLlamk'apuy

ApaykachanaLlamk'apuy

Ñan #1: Lima - Pisqu - Waytara - Ayakuchu - Antawaylla - Awankay.

Ñan #2: Lima - Pisqu - Ika - Naska - Pukyu - Challwanka - Awankay

Ñan #3: Lima - Uruya - Wankayu - Wankawillka - Waytara -Ayakuchu - Antawaylla - Awankay.

Kaypipas qhawayLlamk'apuy

Willay pukyukunaLlamk'apuy

  1. www.inei.gob.pe/ (2007)

Hawa t'inkikunaLlamk'apuy

  Apurimaq suyu  
Uma llaqta: Awankay
Pruwinsyakuna: AntapampaAntawayllaAwankayAymaraChinchiruGrauKutapampa
Amachasqa sallqa suyukuna: Ampay mamallaqta willkachasqa
Urqukuna: AmpayChankuwañaHatunqullpaTetónWamanripaWaytaniWayunka - Wallakuna: Wansu walla
Quchakuna: AnqasquchaAsiruquchaPaquchaSuyt'uquchaUspaqucha
Mayukuna: Antapampa mayuApurimaq mayuChallwanka mayuPachachaka mayuPampas mayuSantu Tumas mayu
Apurimaq suyupi rimaykuna: Chanka runasimikastillaqhichwaQusqu-Qullaw
Runa llaqtakuna: ChankaQhichwa
Mawk'a llaqtakuna: SaywitiSunturYanaqa
  Suyukuna (Piruw)  
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Apurimaq_suyu&oldid=648555" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)