Quchapampa suyu
Quchapampa suyu (aymara simipi: Quchapampa jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Cochabamba) nisqaqa Puliwya mama llaqtapi huk suyum. Uma llaqtanqa Quchapampa llaqtam. Quchapampa suyu tarikun chawpipi Puliwya suyupi. Antiman kantun Santa Krus suyuwan, qullaman kantun Chuqichaka suyuwan, P'utuqsi suyuwan, kuntiman kantun Uru Uru suyuwan, Chuqiyapu suyuwan, chinchamantaq kantun Beni suyuwan.
| ||
---|---|---|
Parququcha, Wak'as munisipyu, Quchapampa suyu | ||
Saywitu | Wallqanqa | |
Unancha | ||
. | ||
Mama llaqta | Buliwya | |
Tinkurachina siwikuna | 17° 20′ S, 65° 30′ W | |
Uma llaqta | Quchapampa | |
Pruwinsyakuna | 16 | |
Munisipyukuna | 47 ( 2009 watapi) [1] | |
Kantunkuna | 144 | |
Simikuna | qhichwa simi, kastilla simi, aymara simi, waraniyi simi, yurakari simi | |
Runakuna | 1.455.711 (ine 2001) 1.649.044 (2005) | |
Runa ñit'inakuy | 30,05 runak./km² (2005) | |
Hallka k'iti kanchar | 55.631 km² | |
Hanaq kay | 2.558 m | |
Kamasqa wata | 23 ñiqin qhulla puquy killapi 1826 watapi | |
Llaqta kamachiq | Humberto Sanchez | |
Karu rimay yupay | 00 591 4 | |
Pacha suyu | BOT (UTC-4) | |
Qhichwa simipi llika tiyanan | ||
Kastilla simipi llika tiyanan | prefecturacochabamba | |
Quchapampa suyup pruwinsyankuna | ||
| | ||
Buliwya suyup suyunkuna | ||
| |
Allpa saywachi llamk'apuy
- Amachasqa suyukuna: Tunari mamallaqta parki - Carrasco mamallaqta parki - Isiboro Secure mamallaqta parki - Inkakasani Altamachi Anti fauna mama llaqta risirwa - Ripichun mach'aykuna sallqa kawsay willkachasqa
- Urqukuna: Tunari, Arcopongo, Kukapata, Mazo Cruz, Yanaqaqa, Tutura ;Kunturpuñuna, Khurupanpa, P'allqaluma, Juch'uy Llallawa, Quturipunta (Arani pruwinsyapi);
- Quchakuna: Qurani qucha (Chapariy pruwinsyapi); Rudiyu qucha; Parququcha, Asiruqucha, Junt'utuyu, Pilawit'u, Qullpaqucha, Yanatama (Wak'as munisipyupi); K'ichkiqucha (Tarata pruwinsyapi), Larati qucha, Wara Wara qucha
- Mayukuna: Chapariy mayu, Jayupaya, Qutakajis, Misicuni, Altamachi, Mamorecillo;
Yurakuna llamk'apuy
Sachakuna hukkunapas: [2]
|
|
Llaqta pusana rakiy llamk'apuy
Chunka suqtayuq wamanikuna kan:
Wamani | km² | Runakuna (2001) [3] | Uma llaqta | Runakuna (2001) |
---|---|---|---|---|
Arqi | 1.077 | 23.464 | Arqi | 487 |
Bolívar | 413 | 8.635 | Bolívar | 467 |
Campero | 5.550 | 37.011 | Aykili | 7.381 |
Carrasco | 15.045 | 116.203 | Tutura | 1.597 |
Chapariy pruwinsya | 12.445 | 187.368 | Sakawa | 92.581 |
Esteban Arce | 1.245 | 31.997 | T'arata | 3.323 |
Germán Jordán | 305 | 31.768 | Klisa | 6.534 |
Jarani | 506 | 24.053 | Jarani | 3.512 |
Jayupaya | 9.620 | 60.959 | Jayupaya | 2.014 |
Kapinuta | 1.495 | 25.582 | Kapinuta | 4.766 |
Killaqullu | 720 | 246.803 | Killaqullu | 74.980 |
Misk'i pruwinsya | 2.730 | 36.181 | Misk'i | 2.677 |
Punata | 850 | 47.735 | Punata | 14.742 |
Quchapampa | 391 | 517.224 | Quchapampa | 516.683 |
Tapaqari | 1.500 | 25.919 | Tapaqari | 411 |
Tiraqi | 1.739 | 35.017 | Tiraqi | 1.906 |
Wiñay kawsay llamk'apuy
Pruwinsyakunap sutinkuna llamk'apuy
- Bolívar pruwinsya: Simón Bolívar
- Esteban Arce pruwinsya: Esteban Arce
- Campero pruwinsya: Narciso Campero
- Germán Jordán pruwinsya: Germán Jordán
Runakuna llamk'apuy
Quchapampa suyupiqa aswanta Qhichwa runakunam tiyanku.
Runa llaqta | % |
---|---|
Qhichwa | 66,2 |
Aymara | 7,0 |
Waraniyi, Chikitus, Moxos | 0,7 |
Mana indihina | 25,6 |
Huk indihina runa llaqta | 0,5 |
Pukyu: obd.descentralizacion.gov.bo
Simikuna llamk'apuy
Quchapampa suyupiqa kastilla, qhichwa, aymara simikunatam lliwmanta astawan rimanku. [4]
Simi | Suyu | Buliwya |
---|---|---|
Qhichwa simi | 872.010 | 2.281.198 |
Aymara simi | 84.921 | 1.525.321 |
Waraniyi simi | 1.379 | 62.575 |
Huk indihina simi | 3.351 | 49.432 |
Kastilla simi | 1.101.822 | 6.821.626 |
Hawa simi | 40.579 | 250.754 |
Indihina similla | 269.588 | 960.491 |
Kastilla simi indihina simipas | 648.195 | 2.739.407 |
Kastilla simi hawa simipas | 454.273 | 4.115.751 |
Musiku llamk'apuy
Aswan hatun llaqtakuna llamk'apuy
Llaqta | Runakuna (2001) |
Runakuna (~ 2009) |
Llaqta | Runakuna (2001) |
Runakuna (~ 2009) |
---|---|---|---|---|---|
Quchapampa | 516.683 | 616.943 | Illataco | 3.531 | 4.586 |
Sakawa | 92.581 | 105.105 | Jarani | 3.512 | 4.166 |
Killaqullu | 74.980 | 85.224 | El Paso | 3.344 | 4.343 |
Qullqapirwa | 41.637 | 47.430 | T'arata | 3.323 | 3.967 |
Tikipaya | 26.732 | 30.480 | Sipi Sipi | 3.134 | 4.715 |
Punata | 14.742 | 17.336 | Irpa Irpa | 2.721 | 3.382 |
Wint'u | 14.180 | 18.418 | Misk'i | 2.677 | 3.477 |
Aykili | 7.381 | 9.826 | Chulla | 2.522 | 3.276 |
Klisa | 6.534 | 8.293 | Tunari | 2.510 | 3.260 |
Ivirgarzama | 6.366 | 11.746 | Bulo Bulo | 2.389 | 3.103 |
Irunqullu | 4.778 | 6.206 | Ucureña | 2.306 | 2.995 |
Kapinuta | 4.766 | 5.810 | Sexta Parte | 2.213 | 2.874 |
Shinahuta | 4.291 | 5.810 | Tulata | 2.207 | 2.867 |
Chimuri | 3.874 | 6.975 | Montenegro | 2.159 | 2.804 |
Entre Ríos | 3.796 | 4.931 | San Benito | 2.029 | 2.635 |
Qulumi | 3.699 | 4.101 | Jayupaya | 2.014 | 2.616 |
Yachay tarpuy llamk'apuy
Inlisyakuna llamk'apuy
-
Katidral, Quchapampa
-
San Husiy inlisya, Tarata
-
San Juan Bautista, Punata
-
Santa Bárbara inlisya, Wak'as
-
San Ildefonso inlisya, Killaqullu
- Katidral, Quchapampa
- San Francisco inlisya kunwintuwan (1581 watamanta)
- Santo Domingo inlisya (1778 watamanta)
- Santa Teresa inlisya kunwintuwan
- San Ildefonso inlisya
Karu puriy llamk'apuy
- Payrumani
- Killaqullu
- Armakuna: La Cabaña, Liriuni, Kehuiña, Cayacayani
- Inkaraqay
- Sipi Sipi, Killaqullu pruwinsyapi
- Wintu, Killaqullu pruwinsyapi
- Tarata
- Jarani
- Tutura
- Tikipaya
- Klisa
- K'ichkiqucha (Angustora qucha)
- Inkachaka (Quchapampa: 90 km)
- Villa Tunari
- Puerto Villaroel
- Chapari riqyun
- Inkallaqta
- Carrasco mama llaqta parki
- Isiboro Secure mama llaqta parki Chapari pruwinsyapi
Raymikuna llamk'apuy
Yachachiy llamk'apuy
Yanuy llamk'apuy
Pukllaykuna llamk'apuy
Tusuy llamk'apuy
Suyupi paqarisqa runakuna llamk'apuy
- Pedro Blanco Soto (1795-1829), umalliq
- José Maria de Achá (1810-1868), umalliq
- Mariano Melgarejo (1820-1871), umalliq
- Gualberto Villarroel (1908-1946), umalliq
- René Barrientos Ortuño (1919-1969), umalliq
- Jorge Quiroga Ramírez (*1960), umalliq
- Eduardo Rodríguez (*1956), umalliq
- Esteban Arce (1765-1815), awqaq pusaq
- Jaime Laredo (*1941), waqachiq
- Nataniel Aguirre (1843-1888), qillqaq
- Edmundo Paz Soldán (*1967), qillqaq
Apaykachana llamk'apuy
Kaypipas qhaway llamk'apuy
Pukyukuna llamk'apuy
- ↑ www.bolivia.com (kastilla simi)
- ↑ Jeffery W. Bentley & Jorge Valencia (2003): Learning about Trees in a Quechua-Speaking Andean Community in Bolivia In: Paul Van Mele (ed.) Way Out of the Woods: Learning How to Manage Trees and Forests. Newbury, UK: CPL Press. pp. 69-134 (143 pp) (en) (es).
- ↑ www.ine.gov.bo
- ↑ obd.descentralizacion.gov.bo / Observatorio Bolivia Democrático (kastilla simi)
- ↑ world-gazetteer (hallch'asqa tiyaypi 2001-03-09)
Hawa t'inkikuna llamk'apuy
- Quchapampa suyu: Yupaykuna
- bvirtual.proeibandes.org / Vidal Celedonio Arratia Torrez: Ñawpaqta riqsinakunaraq, chantaraq EIB (qhichwa simi, kastilla simi)
- bvirtual.proeibandes.org/ Evangelio Muñoz Cardozo: Representación social de escuela en el imaginario colectivo indígena (qhichwa simi, kastilla simi)
- bvirtual.proeibandes.org / María Toainga Masaquiza: Enseñanza del castellano como segunda lengua (tesis) (kichwa simi, kastilla simi)
- bvirtual.proeibandes.org / Olga Siles Veliz: Uso de los módulos quechuas en las unidades educativas de Pie de Gallo y Candelaria (Qulumi munisipyu, 2001) (kastilla simi; Qhichwa simipi pisichaynin: p. 129 - 130)
- bvirtual.proeibandes.org / Cristina Teran: La Enseñanza de la lengua quechua en el sistema educativo escolar del área urbana de Tiquipaya (Tikipaya munisipyu, Buliwya, 2006) (kastilla simi; P'anqap pisiyaynin (qhichwa simipi): p. iv - x)
- Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Quchapampa suyu.
Suyukuna (Buliwya) | ||
---|---|---|
Beni · Chuqichaka · Chuqiyapu · Pando · P'utuqsi · · Quchapampa · Santa Krus · Tarija · Uru Uru |