Sunin suyu
(Hunin suyu-manta pusampusqa)
Sunin suyu (kastilla simipi: Departamento de Junín), Piruw. Uralan Sunin suyupiqa Wanka limay nisqatam rimanku, chinchaypitaq Yaru rimaytam. Uma llaqtanqa Wankayu llaqtam.
| ||
---|---|---|
Cañón de Shujto, Shawsha pruwinsya, Sunin suyu (Piruw) | ||
Saywitu | Wallqanqa | |
Unancha | ||
. | ||
Mama llaqta | Piruw | |
Tinkurachina siwikuna | ||
Pruwinsyakuna | 9 | |
Distritukuna | 123 | |
Uma llaqta | Wankayuq | |
Simikuna | kastilla simi, qhichwa simi (wanka limay, yaru rimay), ashaninka, numatsiqinqa | |
Runakuna | 1 225 474 (inei 2007) | |
Runa ñit'inakuy | - runa / km² | |
Hallka k'iti kanchar | 44.409 km² | |
Hanaq kay | - m | |
Kamasqa wata | ||
Kamachiq runa | Zósimo Cárdenas (2023–2026) | |
Karu rimay yupay | +64 | |
Pacha suyu | UTC-5 | |
Qhichwa simipi llika tiyanan | ||
Kastilla simipi llika tiyanan | regionjunin.gob.pe | |
Sunin suyupi pruwinsyakuna | ||
Wiñay kawsay
llamk'apuyAllpa saywachi
llamk'apuy- Amachasqa sallqa suyukuna: Sunin mama llaqta risirwa - Utishi mamallaqta parki - Ashaninka ayllu llaqta risirwa - Chakamarka willkachasqa ñawpa suyu - Puy-Puy amachana sach'a-sach'a - Sumaq Pampa risirwa suyu - Chinchay Yawyu-Quchas risirwa
- Mayukuna: Kunas mayu - Mantaru - Iniy mayu - Tampu mayu - Chanchamayu - Satipu mayu
- Urqukuna: Antachapi (5.700 m) - Jitpa (La Viuda) - Paryaqaqa - Qullqip'ukru - Sullkun (5.650 m) - Tunshu (5.730 m) - Turumuchu (4.600 m) - Waytapallana (5.557 m).
- Quchakuna: Chinchayqucha - Markapumaqucha - Pakaqucha - Quyllurqucha - Tragadero qucha - Waskaqucha - Wichiqucha - Yanaqucha - Ñawinpukyu
- Q'asakuna: Antikuna q'asa (Tíclio) (4.818 m) Yawli pruwinsyapi - Allin Yana (Negro Bueno) (4.630 m) Kunsipsyun pruwinsyapi - Aqupalka (4.600 m) Wankayu pruwinsyapi - Kumpi (La Cumbe) (4.350 m) Yawli pruwinsyapi.
Pulitika rakiy
llamk'apuyIsqun pruwinsyanmi kan:
Pruwinsya | Runakuna(2007)[1] | Uma llaqta |
---|---|---|
Chanchamayu | 168.949 | Chanchamayu |
Chupaka | 51.878 | Chupaka |
Sunin | 30.187 | Sunin |
Kunsipsyun | 60.121 | Kunsipsyun |
Satipu | 193.872 | Satipu |
Shawsha | 92.053 | Shawsha |
Tarma | 112.230 | Tarma |
Wankayu | 466.346 | Wankayu |
Yawli | 49.838 | Uruya |
Runakuna
llamk'apuySunin suyupi Ashaninka, Nomatsiguenga, Yanisha runakunam tiyanku.
Simikuna
llamk'apuyPruwinsya | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Indihina simita rimaqkuna /1, /2 | % |
---|---|---|---|---|
Chanchamayu | 129,231 | 85.8 | 21,112 | 14.0 |
Chupaka | 43,435 | 92.8 | 3,307 | 7.1 |
Sunin | 23,184 | 83.9 | 4,426 | 16.0 |
Kunsipsyun | 49,746 | 92.4 | 3,968 | 7.4 |
Satipu | 115,284 | 68.6 | 52,457 | 31.2 |
Shawsha | 81,248 | 97.5 | 1,946 | 2.3 |
Tarma | 96,383 | 94.3 | 5,697 | 5.6 |
Wankayu | 369,233 | 87.3 | 53,278 | 12.6 |
Yawli | 43,072 | 95.7 | 1,877 | 4.2 |
Llapan | 950,816 | 86.4 | 148,068 | 13.5 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata
/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)
Pukyu: [1]
Karu puriy
llamk'apuy- Tunanmarka (mawk'a llaqta)
- Wariwillka (mawk'a llaqta)
- Inka Kancha (Inca Corral)
Yachachiy
llamk'apuy- Wawa wasikuna : 712
- Huch'uy yachay wasikuna: 1.941
- Chawpi yachay wasikuna: 460
- Yachay sunturkuna
Suyupi paqarisqa
llamk'apuyKaypipas qhaway
llamk'apuyWillay pukyukuna
llamk'apuyHawa t'inkikuna
llamk'apuy
Suyukuna (Piruw) | ||
---|---|---|
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku |