Wankawillka suyu
(Wankawillka Suyu-manta pusampusqa)
Wankawillka suyu icha Wank'a Willka[1] suyu nisqaqa (aymara simipi: Wankawillka jach'a suyu; kastilla simipi: Departamento de Huancavelica) Piruw mama llaqtap suyunmi. 2007 watapiqa Wankawillka suyupi 477.102 runakunam kawsachkanku. Uma llaqtanqa Wankawillka (icha Wank'a Willka) llaqtam.
| ||
---|---|---|
Wankawillka suyupi | ||
Saywitu | Wallqanqa | |
Unancha | ||
. | ||
Mama llaqta | Piruw | |
Tinkurachina siwikuna | 11º 59´ 10" S; 74º 34´ 40" y 75º 48´ 30" W | |
Pruwinsyakuna | 7 | |
Distritukuna | 93 | |
Uma llaqta | Wankawillka | |
Simikuna | qhichwa simi, kastilla simi | |
Runakuna | 454.797 (inei 2007) | |
Runa ñit'inakuy | - runa /km² | |
Hallka k'iti kanchar | 22.131 km² | |
Hanaq kay | 5.328 m (Sitaq) | |
Kamasqa wata | 26 ñiqin ayriway killapi 1822 watapi | |
Kamachiq runa | Maciste Díaz Abad (2019–2022) | |
Karu rimay yupay | +67 | |
Pacha suyu | UTC-5 | |
Qhichwa simipi llika tiyanan | ||
Kastilla simipi llika tiyanan | regionhuancavelica | |
Wankawillka suyup wamaninkuna | ||
Wiñay kawsay
llamk'apuyKamasqa 26 ñiqin ayriway killapi 1822 watapi.
Allpa saywachi
llamk'apuy- Mayukuna: Mantaru - Pampa - Pisqu mayu - Sikra mayu - Upa mayu - Warpa - Wankawillka mayu - Chunchanpha.
- Urqukuna: Wamanrasu (5.298 m) - Hawiña (5.288 m) - Altar (5.268 m) - Matalla - Yanaurqu - Winchus - Kalwaryu urqu - Aqu Q'asa - Tamrayku - Titimina - Waraquchayaq - Wachwa
- Q'asakuna: Wayraq'asa (5.000 m) Wankawillka pruwinsyapi; Chunta q'asa (4.850 m) Chuqlluqucha pruwinsyapi; Pampamali (4.250 m) Anqara pruwinsyapi.
- Quchakuna: Chuqllu qucha - Urqu qucha - Warmi qucha - Pampa qucha - Iskay qucha - Yanaqucha - Taya qucha - Kuchu qucha - Llullucha qucha - Waylla qucha - Kallwar qucha - Wakan qucha
Pulitika Rakiy
llamk'apuyQanchis pruwinsyanmi kan.
Pruwinsya | Runakuna (2007)[2] | Uma llaqta |
---|---|---|
Anqara | 55.704 | Lirqay |
Aqupampa | 63.792 | Aqupampa |
Chuqlluqucha | 19.500 | Chuqlluqucha |
Churkampa | 44.903 | Churkampa |
Tayaqaqa | 104.901 | Pampas |
Wankawillka | 142.723 | Wankawillka |
Waytara | 23.274 | Waytara |
Runakuna
llamk'apuySimikuna
llamk'apuyWankawillka suyupiqa Chanka runasimitam rimanku.
Pruwinsya | Kastilla simita rimaqkuna /1 | % | Indihina simita rimaqkuna /1, /2 | % |
---|---|---|---|---|
Anqara | 9,955 | 20.6 | 38,391 | 79.3 |
Aqupampa | 7,504 | 13.3 | 48,751 | 86.5 |
Chuqlluqucha | 13,319 | 76.4 | 4,050 | 23.2 |
Churkampa | 7,798 | 19.8 | 31,412 | 79.9 |
Tayaqaqa | 31,159 | 33.6 | 61,427 | 66.2 |
Wankawillka | 55,773 | 44.2 | 70,214 | 55.7 |
Waytara | 15,316 | 73.5 | 5,505 | 26.4 |
Llapan | 140,824 | 35.1 | 259,750 | 64.7 |
/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata
/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)
Pukyu: [2]
Yachay tarpuy
llamk'apuySuyupipi paqarisqa runakuna
llamk'apuyLimphiy
llamk'apuy- Daniel Hernández (*Daniel Hernández distritu, 1856 - †Lima, 1932), llimphiq.
Simi kapchiy
llamk'apuy- José Oregón Morales (* 1949 Sallqapampa), qillqaq.
Musiku
llamk'apuyKaru puriy
llamk'apuy- Waytara
- Uchkus Inkañan
- Inka armakuna
- Inka Wasi
- Morro de Arikac
- Panteón
- Puka Rumi
- Santa Katalina
Yachachiy
llamk'apuy- Wawa wasikuna : 382
- Huch'uy yachay wasikuna: 1.201
- Chawpi yachay wasikuna: 218.
- Yachay sunturkuna
- Wankawillkap Yachay Sunturnin (Universidad Nacional de Huancavelica)
Apaykachana
llamk'apuyRikchakuna
llamk'apuy-
Mantaru mayu
-
Escuela Académica Profesional de Electrónica Wankawillkap Yachay Sunturnin
-
Daniel Hernández (autoretrato)
-
Tren Macho (Wankawillka - Wankayu)
Kaypipas qhaway
llamk'apuyWillay pukyukuna
llamk'apuy- ↑ Simi Taqe Qheswa - Español - Qheswa (Qheswa simi hamut'ana kuraq suntur), Qusqu, Piruw, 2006 (pdf 3,8 MB). QSHKS qillqay.p. 233 Wank'a Willka. s. Geog. (Piedra o pedrón sagrado) Huancavelica.
- ↑ 2,0 2,1 www.inei.gob.pe
Hawa t'inkikuna
llamk'apuy- Saywitu: Wankawillka suyu
- Wankawillka Suyu (kastilla simi)
- Wankawillka (kastilla simi)
- [1] Entrevista: Wayanay qutu (kastilla simi)
- Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Wankawillka suyu.
Suyukuna (Piruw) | ||
---|---|---|
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku |