Kiskachay (aymara simipi: Kiskachay jisk'a suyu; kastilla simipi: Provincia de Espinar) nisqaqa Piruw mama llaqtapi, Qusqu suyupi, huk pruwinsyam, Qusqu llaqtamanta 250 km karu uralan kuntinpi, mama quchap hawanmanta 3 800 mitru hanaqmanta 5.000 mitru hanaqkama, 5 311.09 km2-yuq. Uma llaqtanqa Yawri llaqtam.

Kiskachay pruwinsya
Kiskachay jisk'a suyu
Provincia de Espinar
K'anamarka, Kiskachay distritu
Saywitu Wallqanqa
Unancha
.
Mama llaqta Piruw
Tinkurachina siwikuna
Uma llaqta Yawri
Suyu Qusqu suyu
Distritukuna 8
Simikuna qhichwa simi (70,4 %), kastilla simi
Runakuna 62 698 runa (inei 2007).
Runa ñit'inakuy -
Hallka k'iti kanchar 5 311,09 km²
Hanaq kay
Kamasqa wata 17 ñiqin ayamarq'a killapi 1917 watapi
Kuraka Lolo Arenas Armendáriz
(2019-2022)
Karu rimay tuyru
Pacha suyu UTC-5
Qhichwa simipi llika tiyanan
Kastilla simipi llika tiyanan muniespinar.gob.pe
Qusqu suyup wamaninkuna
Plasa, Espinar

Wiñay kawsay llamk'apuy

Kamasqa 17 ñiqin ayamarq'a killapi 1917 watapi.

Allpa saywachi llamk'apuy

Pulitika rakiy llamk'apuy

Pusaq distritunmi kan.

Distritu Runakuna (2007) [1] Uma llaqta Kuraka
Hanan Pichiwa 2.534 Aqukunka Hugo Huarancca Katata
Kunturuma 1.208 Kunturuma Bartolomé Cruz Orosco
K'upuraki 15.838 K'upuraki Fidel Salas
Pallpata 5.270 Hector Tejada Melecio Saico Ccolque
Pichiwa 3.802 Pichiwa Severiano Chara Labra
Suyk'utampu 2.796 Suyk'utampu Froelan Taype Ala
Uqururu 1.669 Uqururu Adolfo Alfredo Huarza Minauro
Yawri 29.581 Yawri Lindley Alfredo Salinas Perez

Runakuna llamk'apuy

  • 63,195 runakuna (1997). Tukuy runakunap 41.4%-ni chunka pichqayuqmantam aswan pisi watayuq.
  • Kiskachay runakunap 25.4 %-n, chunka pichqayuq icha chaymanta aswan watayuq, manas yachay wasimanchu risqa, 46.3 %-ntaq huch'uy yachay wasiman risqas. Warmikunap 39.6 %-n manas ñawiriyta qillqayta atinchu.
  • Kamachina sirwisyukunaqa pisi-pisillas. Pruwinsyapi pusaqnintin distritumantaqa pichqallapis puriq upyana yaku sirwisyu wasikunapi kachkan. Iskay distritupiqa manas pinchikillachu kachkan, tawapitaq wasikunap 26 %-npis pinchikilla kachkanña.

Hanan Warka llamk'apuy

Hanan Warka ayllu llaqtaqa (Alto Huarca) Kañipya mayup lluq'i patanpim, pampa-pampapi, lluq'i patapi Q'illu urqu, Saywa urqu, Chuq'i pirwa urqukunap kinrayninpi.

Kapchiy llamk'apuy

Away: Puchka, Awana, Mismima, Ruk'i, Awarank'u

K'apra: Challa, Raki, Manka, Mak'as, Phuku, Chatu.

Chakra kamay:

Tintaya Markiri llamk'apuy

Tintaya Markiri runa llaqta (Comunidad campesina de Tintaya Marquiri).

Kawsay llamk'apuy

Kapchiy, away:

Chakra kamay, michiy:

Hanan Wankani llamk'apuy

Hanan Wankani ayllu llaqta (Comunidad campesina de Alto Huancane)

Kawsay llamk'apuy

Kapchiy, raqch'i:

Chakra kamay, michiy:

P'achallina llamk'apuy

 
Pichiwamanta tusuymi

K'uyu p'achallinakuna:

Warmikuna:

  1. K'uyu kutuma
  2. K'uyu chamarra, achalawan
  3. Phalika, achalawan
  4. Pullira, ima llimphiyuqpas, achalawan
  5. Usut'a, llama qaramanta rurasqa
  6. Q'ipirina, uwiha millmamanta awasqa
  7. K'uyu lliklla, samanapaq:
    1. K'uyu karpa
    2. K'uyu qata, achalawan
    3. Uwiha qara
    4. Lima palyu (kuchachu)

Qharikuna:

  1. K'uyu, ichhu muntira
  2. K'umpu (luq'u, sumriru), uwiha millmamanta awasqa
  3. Millma punchu
  4. Kusma (kutuna, kamisa), uwiha millmamanta awasqa
  5. K'uyu wara (pantalun)
  6. K'uyu chamarra, anilinawan anqaswan tullpusqa
  7. Usut'a, llama qaramanta rurasqa (suqu)

Simikuna llamk'apuy

Pruwinsyapiqa aswanta qhichwa simitam rimanku.


Distritu Kastilla simita rimaqkuna /1 % Indihina simita rimaqkuna /1, /2 %
Hanan Pichiwa 169 7.5 2,083 92.3
Kunturuma 137 12.6 950 87.2
Pallpata 1,340 28.4 3,374 71.5
Pichiwa 433 12.5 3,021 87.4
K'upuraki 801 5.8 13,002 94.1
Suyk'utampu 181 7.3 2,296 92.3
Uqururu 264 17.5 1,245 82.5
Yawri 13,132 49.7 13,277 50.2
Llapan 16,457 29.5 39,248 70.4

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata

/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)

Pukyu: [2]

Iñiy llamk'apuy

Raymikuna llamk'apuy

  • Qhapaqkuna (Reyes), (6-I) (Yawri distritu)
  • Santa Cruz, (3-V) (Yawri distritu)
  • Tusuy Tupay, (karnawal mit'api) (Yawri distritu)
  • Sunqunakuy, (tarpuywan aymuray mit'api) (Yawri distritu)
  • Pichiwanu chaku (Rodeo pichiguano) (Yawri distritu)

Karu puriy llamk'apuy

 
Suyk'utampu llaqtapi

Hanan Warka llamk'apuy

K'upuraki distritu llamk'apuy

  • K'upuraki - Qusqu: 269 km.
  • 3900 m.s.n.m.
  • K'upuraki inlisya

Yawri distritu llamk'apuy

Pruwinsyapi paqarisqa llamk'apuy

Kaypipas qhaway llamk'apuy

Willay pukyukuna llamk'apuy

  1. www.inei.gob.pe
  2. www.inei.gob.pe/ (2007)

Hawa t'inkikuna llamk'apuy

Tintaya:

  Qusqu suyu  
Uma llaqta: Qusqu
Puruwinsiyakuna: AntaAqumayuK'anasKhallkaKiskachayKillapampaParuruPawqartampuQanchiQispiqanchiQusquUrupampa
Amachasqa sallqa suyukuna: Machiqinqa ayllu llaqta risirwaMachu Pikchu willkachasqa ñawpa suyuManu mamallaqta parkiMegantoni mamallaqta willkachasqaUtishi mamallaqta parki
Urqukuna: AkichwaAlqamarinayuqAmruqaAnqasquchaApu QañakwayApuy PadreyocAwsanqatiAwsanqati (Sayapata)AyakachiBonantaChakiriyuqChawpimayuChikunChimpullaChinchinaChuqisapraChukitakarpuChumpiCh'uñunaGrau‎HalanikunaHalanqumaHapu PuntaHatun AllpapataHatun UmaHatunkampaHatunñanu PuntaIskina IskupitaniKampallaKimsachataKisuq'ipinaKiswarKunkaKuntur IkiñaKunturqutaKunturwachanaMarkuniMilluMuskayaMuyuqNinaparaquPachantaPadreyocPalkayPantaPantipataPitusiray‎Puka PukaPuka PuntaPumanutaPumasilluPumawank'aQ'umirquchaQallanqatiQhapaqsayaQillqa (Qusqu)Qiluqanuqa‎ • Qullpa AnantaQullqiQullqip'unquQuriwayrachinaQuyllurpuñunaQuysupakanaSaksarayuqSallqantaySallqantay (Qispiqanchi)San BraulioSanta KatalinaSasawiniSawasiraySinaqaraSuqchupampa SurayTakusiriTukarwayUqhupampaWalawantayWamantayWaqay WillkaWasaquchaWayanayWaykintaniWayna PikchuWayruru PunkuWila JaqhiWillka WiqiWisk'achaniYanaqaqaYana UrquYayamari - Wallakuna: Willkanuta wallaWillkapampa wallaRaya wallaUrupampa walla
Quchakuna: Amayani quchaAqupiya quchaAsnaquchaLankilayuLukri quchaPampamarka quchaPichqaquchaPiuray quchaPumaqanchi quchaQ'illuquchaSinkrinaquchaSiwinaquchaUrqus quchaWakarpayWaypu quchaYanaqucha
Mayukuna: Apurimaq mayuInampari mayuPinchimurumayuWillkamayu
Runa llaqtakuna: AmarakaeriAshaninkaK'anaMachiqinqaPiruQhichwaQhichwaQ'irusYurakari
Qusqu suyupi rimaykuna: ashaninkaarawakaharakmbetkastillamachiqinqaqhichwa
Mawk'a llaqtakuna: ChinchiruChuqik'irawHuch'uy QusquMachu PikchuMurayMuyuqmarkaQ'inquQurikanchaRaqch'iRusaspataSaksaywamanTampumach'ayTarawasiTipunWamanmarkaWayna PikchuWillkapampaÑusta Hisp'ana
  Suyukuna (Piruw)  
Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kiskachay_pruwinsya&oldid=666587" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)