Qispiqanchi wamani

Qispiqanchi nisqaqa ("qispi k'anchaq" nisqamantachá; aymara simipi: Qispiqanchi jisk'a suyu; kastilla simipi: Quispicanchi) Qusqu suyupi, Piruwpi, huk wamanim. Uma llaqtanqa Urqus llaqtam.

Qispiqanchi pruwinsya Qispiqanchi jisk'a suyu Provincia de Quispicanchi
Pikillaqta, Qispiqanchi pruwinsya
Qispiqanchi pruwinsya	Wallqanqa
	wallqanqa, Qusqu
	Unancha
	Qusqu llaqtap unanchan
.
Mama llaqta	Piruw
Tinkurachina siwikuna	13º - 14º S, 70º - 72º W
Uma llaqta	Urqus
Suyu	Qusqu
Distritukuna	12
Simikuna	qhichwa simi, kastilla simi
Runakuna	82 173 (inei 2007)
Runa ñit'inakuy	- runa / km² ()
Hallka k'iti kanchar	7.564,79 km²
Hanaq kay	700 m - 6.300 m
Kamasqa wata
Kuraka	Armando Quispe Qquenaya (2019-2022)
Karu rimay yupay
Pacha suyu	UTC-5
Qhichwa simipi llika tiyanan	[www.]
Kastilla simipi llika tiyanan	[www.]
Qusqu suyup wamaninkuna

Allpa saywachi

Awsanqati

• Urqukuna: Alqamarinayuq - Amruqa - Awsanqati - Ayakachi - Chumpi - Hatun Uma - Hatunkampa - Iskupitani - Kisuq'ipina - Ninaparaqu - Qullpa Ananta - Qullqip'unqu - Sasawini - Sinaqara - Wisk'achani
• Mayukuna: Sinaqara mayu
• Quchakuna:: Lukri qucha - Urqus qucha - Wakarpay (Lukri distritupi)

Yurakuna

• Runtuma yura rikch'aq ayllu (familia Cyperaceae)
• Qiwuña Polylepis incana
• Sawsi: Salix babylonica
• Typha angustifolia

Uywakuna

Siwar q'inti

Qispiqanchipiqa kay pisqukunam kawsanku:

• Muyusiki Actitis macularius
• Ch'anka Agelaius thilius
• Anairetes alpinus
• Waychu Anairetes flavirostris
• Puka patu Anas cyanoptera
• Asthenes ottonis
• Sutru, Qucha patu, Ch'ipta patu, Ithapatu Anas flavirostris
• Puna pili, Llaksa Anas puna
• Hatun waqar Ardea alba
• Anka ch'usiq Buteo poecilochrous
• Cinclodes aricomae
• Awaylla waman Circus cinereus
• Hakachu, Hak'akllu Colaptes rupicola
• Siwar q'inti Colibri coruscans
• Yuraq waqar Egretta thula
• Hatun k'illichu, Mamani Falco femoralis
• K'illichu Falco sparverius
• Chuqa: Suk'a Fulica ardesiaca
• Tiki Gallinula chloropus
• Anka Geranoaetus melanoleucus
• Q'illwa, Q'iwlla Larus serranus
• Leptasthenura xenothorax
• Kullkitu Metriopelia ceciliae
• Waqwa, Mayu sunsu, Waq-waq Nycticorax nycticorax
• Inchu wasqar q'inti Oreonympha nobilis
• Q'inti Oreotrochilus estella
• Q'upu Oxyura ferruginea
• Kukuli wampa Patagioenas fasciata
• Wasqar q'inti Patagona gigas
• Wampa Patagioenas maculosa
• Allqamari, Qhiqinqa, Quriqinqi Phalcoboenus megalopterus
• Maraq-maraq, Yanawiku Plegades ridgwayi
• Uywantullu, Yakuq uywantullu Podiceps occipitalis
• Poospiza caesar
• Chulla uywampullu Rollandia rolland
• Uchumpila Tachuris rubigastra
• Pikikuy Tringa flavipes
• Tiwtinku Tringa melanoleuca
• Ch'iqullu Troglodytes aedon
• Liqiliqi, Liq'ichu, Liqli Vanellus resplendes
• Waylla urpi Zenaida auriculata

Llaqta pusaypaq rakiy

Chunka iskayniyuq k'itinnmi kan.

K'iti	Runakuna(2007)	Uma llaqta	Kuraka
Antawayllacha	4.940	Antawayllacha	Vicente Salas Pilares
Kamanti	2.073	Chunka Pichqayuq Waranqa llaqta	Mario Samanez Yáñez
Kikihana	10.340	Kikihana	Lucio Ttito Huaraccone
Kusipata	4.755	Kusipata	Felipe Cornejo Cusihuaman
Lukri	3.850	Lukri	David Quinte Villegas
Markapata	4.520	Markapata	Francisco Herencia Chusi
Qarwamayu	2.886	Qarwamayu	Valerio Aparicio Holgado
Qatqa	14.346	Qatqa	Pedro Illanes Páucar
Uqunqati	13.578	Uqunqati	Graciano Mandura Crispín
Urqus	10.087	Urqus	Domingo Huittoccollo Curasi
Urupisa	6.432	Urupisa	Mario Samanez Yáñez
Waru	4.366	Waru	Julián Condori Puma

Runakuna

Quyllur rit'i 2007 watapi

Qispiqanchi pruwinsyapiqa Amarakaeri, Qhichwa runakunam tiyanku.

Simikuna

Wamanipiqa aswanta qhichwa simitam rimanku.

K'iti	Kastilla simita rimaqkuna /1	%	Pachan simita rimaqkuna /1, /2	%
Antawayllacha	1,829	41.9	2,519	57.7
Kamanti	1,327	70.4	557	29.5
Kikihana	976	10.9	7,985	89.0
Kusipata	743	17.5	3,494	82.3
Lukri	1,417	41.0	2,035	58.9
Markapata	464	11.9	3,427	87.9
Qarwayu	63	2.6	2,391	97.4
Qatqa	600	4.9	11,679	95.0
Uqunqati	1,019	8.6	10,756	91.3
Urqus	3,992	44.2	5,039	55.8
Urupisa	3,122	53.8	2,665	45.9
Waru	1,690	42.6	2,273	57.3
Llapan	17,242	23.9	54,820	76.0

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata

/2 Pachan simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)

Pukyu:

Karu puriy

Rumiqullqa

• Pikillaqta
• Rumiqullqa
• Tipun
• Kikihana llaqtapi: Inlisya (Urqus: 24 km)
• Urupisa
• Waru: inlisya, (Antawayllacha: 4 km), Willka wank'a musiyu (Piñipampa llaqtapi)
• Urqus
• Kaninkunka
• Qatqa llaqta
• Wakarpay qucha, Lukri distritupi.
• Antawayllachapiqa huk hatun inlisyam, San Pidru Apustul inlisya, "Amirikap Sikstina Kapillan" (Capilla Sixtina de América) nisqa.

Raymikuna

• Quyllur rit'i
• Simana Santa
• Wilakuy Krus
• Virgen Inmaculada Concepción
• Sara raymi (Waru distritupi)
• Capuli raymi (Kusipata distritupi)
• Qucha raymi (Urqus distritupi)
• Pacha mama raymi (Qatqa distritupi)
• T'anta raymi (Urupisa distritupi)
• K'intu raymi (Urupisa distritupi)

Wayk'uy

• Yuyu wawcha
• Sara lawa
• Phuspu

Kaypipas qhaway

• Qusqu

Hawa t'inkikuna

• Qispiqanchimanta (kastilla simi)

Pelota qaytaq warmikuna

• Churubamba - Pelota qaytaq warmikuna: Tiliwisiyun Alimanya 27 ñiqin aymuray killapi 2006 watapi
• Fulbito à Churubamba/ fotokuna
• world press foto
• Las campeonas de los Andes (kastilla simi)
• En los andes las campesinas siembran goles (kastilla simi)
• Churubamba - Frauen am Ball (aliman simipi)
• Churubamba: Frauen am Ball (aliman simi)